Zhromadne dźěło z dohromady 15 Maćicami
Lětsa 175 lět po załoženju Maćicy Serbskeje a 32 lět po znowazałoženju mam tu jako 16. předsyda na štyri lět skrótka někotre słowa, mysle podać.
Maćica/Maśica Serbska je so z mojej domiznu stała
Ze zastupom 11. oktobra 1990 do Maćicy Serbskeje w Budyšinje sym w njej nowu domiznu namakał. 1991 sym jeje stawiznisku sekciju sobu wutworił, wot 1995 do 2002 běch jeje předsyda. Tak słušam k Maćicarjam prěnjeje hodźiny po towaršnostnym přewróće. W prěnich lětach mějachmy na našich jednaće stawizniskich kolokwijach přeco něhdźe sto wopytowarjow. Rezonanca nas překwapješe: W Hornjej a Delnjej Łužicy, ale tež ze stron wukrajnych hosći z Pólskeje, Čěskeje a samo Ukrainy wobsteješe wulki zajim, so ze wšelakimi historiskimi prašenjemi w Serbach rozestajeć.
Respektować wšelakorosć ludźi njeparujomne
Z narěčow dotalnych a amtěrowacych předsydow Maćicy a Maśicy Serbskeje składnostnje 175lětneho wobstaća
Jan Malink (přesyda 2008–2016) Dorost kubłać a spěchować – Maćične mytaW lěće 2007 zemrě dr. Měrćin Völkel, kotryž bě Maćicu Serbsku dlěje hač 16 lět nawjedował. Hišće dźensa myslu z hłubokim wobžarowanjom na to, zo so jemu na smjertnym wječoru Myto Ćišinkeho, kotrež bě jemu kaž žanomu druhemu přistało, zapowě. Hižo dlěši čas bě wo to prosył, zo smě jako předsyda wotstupić, tola na naležne próstwy předsydstwa zastojnstwo hač do kónca wukonješe. Na tutym městnje mamy na njeho z dźakownosću spominać.
„Što rěka tu mjeńšina?“
Hač prašenje abo statement – wustajeńca
Interaktiwna pućowanska wustajeńca informuje na moderne wašnje wo štyrjoch w Němskej připóznatych awtochtonych ludowych mjeńšinach kaž tež wo delnjoněmčinu rěčacych. Wosebita přehladka, kiž nasta jako zhromadny projekt mjeńšinoweje rady a zwjazkoweje rady för Nedderdüütsch, wuzběhnje bohatosć a wjelestronskosć danskeje mjeńšiny, němskich Sintow a Romow, serbskeho ludu, friziskeje narodneje skupiny a rěčnikow delnjoněmčiny resp. platt. Nastanje tuž zaćišć, kaž to tež serbska wuměłča Maja Nagelowa we wideju sformuluje, zo je pomjenowanje „mjeńšina“ za politiske prašenja wažne, ale zdawna njereflektuje wobohaćacy kulturelny a rěčny aspekt ludowych a rěčnych skupin w Němskej kaž tež wjeselo a hordosć, kotrejž k tomu słušatej. Prašenje „Što rěka tu mjeńšina?“ móhło so tež jako sebjewědomy statement wuprajić a z wuwołakom za prašakom wudospołnić.
Profesor Wink překroča mjezy
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Wjacore miliony ćěkancow su w minjenym času přez mjezy ćeknyli a to dale činja. Kónc februara jewjachu so wulkotne rozprawy wo wutrobnym witanju a podpěrje, kotrejž su ukrainscy ćěkancy w susodnych krajach dóstali. Hranicy, kotrež běchu hakle dny do toho kruće zamknjene a zesylnjene z wodumjetakami, su daloko wočinili tym, kotřiž před smjertnymi kanonami a artileriju z wuchoda twochnychu. Ani Ukrainjenjo ani jich psyki a nukle njetrjebachu wupokaz, zo móhli mjezynarodne mjezy do zapada legalnje překročić.
Njezbožo! – ale kak dale?
Młodźinski roman „Bjez čriji“ podawa wotmołwu
Njedawno je w Ludowym nakładnistwje Domowina nowa serbskorěčna dźěćaca/ młodźinska kniha wušła. Dźakowano přełožkej „Bjez čriji“ Jany Štillerovej a Pětra Šołty je roman „www.bez-bot.cz“ čěskeje spisowaćelki Ivony Březinoveje nětko tež serbskim młodym čitarjam přistupny.
Roman wopřija 146 stronow a je do 13 kapitlow rozdźěleny. Kniha doporuči so čitarjam wot 13 lět. Tekst je w formje ja-powědarja a w přitomnosći napisany. Tak dowoli Ben, rjek jednanja, čitarjej tež dohlad do swojeje psychi, tak zo móžeš poměrnje derje sobu začuwać. Je prašenje, kak młody, strowy a sportiwny čłowjek po njezbožu ze swojim handicapom wobchadźeć nawuknje. Při tym njewobkedźbuja so jenož ćělne wužadanja, ale tež psychiski staw a změny w poćahach mjez swójbnymi, přećelemi a spočatnje cuzymi ludźimi.
Přirody dla cyplkojty na jutře być
Hornjołužiska hola a haty su do kampanje biosferowych rezerwatow UNESCO w Němskej startowali
Žorawja w hornjołužiskej biosferje husto wuhladaš. Foto: Mario TrampenauRano po hatnej krajinje mjez Hućinu a Stróžu so wuchodźować samsne jónkrótne dožiwjenje posrědkuje, kaž hdyž sy ze schadźenjom słónca z čołmikom po błótowskich groblach po puću. Nad ćišinu wotućaceho dnja so mócny koncert zynkow pozběhnje. Wobydlerjo biotopa so přizjewjeja, jich pak njewidźiš. To je přiroda, kotruž mnozy ludźo scyła wjace njeznaja, dokelž bydla we wulkich městach, wobdaći wot betona. Tak wóčko poprawnu přirodu hižo njewuhlada.
Cyrkej „wulka, jednora a nic předroha“
W běhu jenož jednoho lěta je před wjace hač 125 lětami nowa wosadna cyrkej w Radworju nastała
Kaž wopisa Hańža Winarjec-Orsesowa w knize „Radwor – starodawna cyrkwinska wjes“ zwonjachu zwony z lěta 1896 jenož hač do Prěnjeje swětoweje wójny hromadźe. We wójnskim času lěta 1917 dyrbjachu tři zwony k rozeškrěću wotedać. Cyłkownje 16 lět zwonještej z Radworskeje wěže jenož dwaj zwonaj. W lěće 1933 wobstara sej Radworska wosada nowej zwonaj, kotrejž z konjacym zapřahom wot dwórnišća k cyrkwi dowjezechu a poswjećichu. Foto: Jan Meškank/Serbski kulturny archiw při Serbskim instituće w BudyšinjeNěkotre citaty M. Žura z prědowanja kermušu 1921 w Radworju:
Tak lubi křesćijenjo bu twar 7 lět dołho přihotowany, jedne dobre lěto bu twarjeny a 7 lět dołho dotwarjeny a pyšeny.
Lubi křesćijenjo, hoberske bě to dźěło, starosće, mjerzanja, njehorne ryče a swarjenja někotrehožkuli, ale hdyž k wěcy přińdźe je kóždy to swoje činił, kelko darmotneho ručneho dźěła je so stało ...
„Na to móže region hordy być“
Projekt Rěčna krajina dokumentuje slepjanšćinu w cyłej swojej mnohotnosći
Slepjanska wosada je přez wosebitu rěčnu mnohotnosć hač do dźensnišeho charakterizowana. „Slepjanska serbšćina je jónkrótny charakteristikum. Na to móže region hordy być“, podšmórny Juliana Kaulfürstowa, wědomostna sobudźěłaćerka Serbskeho instituta njedawno w swojim přednošku „Rěčna krajina Slěpe-Schleife-Slepo“ w Slepjanskim Serbskim kulturnym centrumje. Bě to jedyn z dweju přednoškow składnostnje jubileja „750 lět Slepo“.
Na kupu nalěća sej dolećeli
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
(1. dźěl)
Pruwowanja su wšě wobstate,
studij zakónčeny a wuswědčenja w tobole.
Što je potom rjeńšeho za młodeho swobodneho čłowjeka, hač sej na wěsty čas na přewšo rjany blečk zemje dolećeć? Tak myslachmy tež my, tři čerstwe skótne lěkarki z Berlina. Z přećelkomaj wućeknych němskemu pancatemu wjedru. Po štyrjoch hodźinach přizemi naše lětadło w juhu kupy kwětkow a nalěća – na Madeira.
