Chce wšitkich do pytanja idejow zapřijeć
Wopyt pola intendanta Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje
Na dworje Serbskeho ludoweho ansambla do lětneje přestawki hišće pilnje dźěłaja. Rjemjeslnicy su při plestrowanju. Bórze budu dźěła zdokonjane, a dwór serbskeje wuměłstwoweje institucije změje z mjeztym hižo natwarjenym wulkim nowym škleńčanym domom z baletnej a chórowej žurlu rjany powabny napohlad. Dnja 9. oktobra budźe tutón dom za ludnosć zjawnje wotewrjeny. Potom změje kóždy zajimc składnosć, sej přetwar a nowotwar wobhladać a jón wobdźiwać. Scyła w domje SLA, hdyž do njeho zastupiš, za renowěrowanjom wonja. Sćěny błyšća so přez jasnu běłu barbu. Maš zaćišć, jako by do domu zaćahnył čerstwy duch a kruta wola za pospyty, profil wuměłstwoweho ansambla wočerstwić, ponowić, z nowymi idejemi serbsku kulturu we Łužicy a zwonka njeje zjawnosći prezentować.
Serbski krimi wosrjedź dźensnišeje reality
List Jurjej Kochej po prěnim čitanju jeho knihi „Golo a Logo na slědach lumpakow“
Waženy bratře, Twoja krimipowědka je mje zahoriła. Sym ju w nonstopje do kónca přečitał. Sym přeswědčeny, zo so runje takle wšěm čitarkam a čitarjam póńdźe, wosebje tež rowjenkam wowki Abezinki, hdyž sej tute 46 ćišćanych stron do ruki bjeru.
W tutym krimipadźe chce so wowka Abezinka na stare dny wudać, a to na Jurja Worješka, wo ničo młódšim hač wona. Štož hišće žadyn krimi njeje. Hale, tón so započnje na str. 18 srjedźa, jako čitarka/čitar zhoni, zo je Abezinka swoju wnučku Machbubu, bydlacu w Etiopiskej, na kwas přeprosyła. Wnučka so stanje z objektom kidnapperow. Z Pražskeho lětanišća ju profizawlečerjej pokradnjetaj a do přihotowaneje chowanki blisko Choćebuza zawleknjetaj. Wot tam dóńdźe ultimatum čakacym: Pak wowcyne złoto ..., hdyž nic, potom je po wnučce! Serbskimaj kriminalistomaj Golu a Logu so poradźi, wězo nic tak jednorje kaž ja to tu zjimam, Machbubu z pazorow złóstnikow wuswobodźić.
Rjanosć orienta
Damaskusowa stwa w Drježdźanskim ludowědnym muzeju
Wulce zajimawe bě w 19. lětstotku, so z temami a předmjetami zaběrać, kiž pochadźeja z orienta. Tež w architekturje tutoho časa so to špiheluje. Jedyn tajki časowy swědk je Drježdźanska „Yenidze“ z lěta 1907/1909, něhdyši tobakowy kontor, natwarjeny w orientaliskim stilu. Tež w Drježdźanskim ludowědnym muzeju nańdźemy drohoćinku, kotraž pochadźa ze Syriskeje, ze stareho dźěla města Damaskusa. Je to ensemble wudebjeneje drjewjaneje stwy, kiž słužeše jako wukładźenje rumnosće wosobneje swójby, hdźež hosći witachu a wobhospodarichu. Na zakładźe napisa je móžno nastaće stwy do lěta 1810 po Chr. datěrować, štož je po islamskim kalendrje lěto 1225.
Puć Damaskusoweje stwy do Drježdźan
Aziska jědź w Aziji njeeksistuje
W tutej kolumnje powěda sydom redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Zawěsće sće hižo raz aziatisce jědli. Što pak poprawom „aziatiska jědź“ je? Teritorij, kotryž so Azija mjenuje, je hoberski. A mjez denerkebabom a sushijom je wulki rozdźěl. Prof. Wink, kiž bě wjele w Aziji po puću, wě, zo njedawa w Aziji žadyn „Aziski přikusk“ abo „Aziski restawrant“. Zhromadne wopřijeće „aziska jědź“ je zwonka Azije nastało, najskerje w Europje. W Aziji njeby nichtó zwažliwu mysličku rodźił, tute wšelakore kulinariske tradicije pod samsnym mjenom zjimać. W Aziji zawěsće tež nichtó na ideju njepřińdźe, „Peking – Thai – sushi – restawrant“ wotewrjić, kaž je to prof. Wink w městačku blisko Berlina nadešoł – runje tak kaž w Europje žadyn „Paris – italski – pražena kołbasa– restawrant“ njeje.
„So z profijowym koparjom stać, bě přeco hižo mój són“
Leon Šołta ze Sulšec pola Kulowa je zahority kopar. Ze swojimi młodymi 17 lětami je mjeztym tójšto dožiwił a samo hižo z dorostowymi mustwami ze zwjazkoweje ligi mocy měrił. Són, z koparskim profijom so stać, žada sej pak wězo tež krutu disciplinu. Na sportowych gymnazijach w Drježdźanach, Magdeburgu a Choćebuzu je młody Serb nimo toho nawuknył, kak hodźi so šula a sport časowje zmištrować. Tučasnje hraje Leon Šołta za VFB 1921 Kśišow.
Hižo jako dźěćo za bulom honił
Schowane sydlišćo we łučinje
Hućina zhladuje na 800. róčnicu prěnjeho naspomnjenja
Jako w lěće 1222 filialna cyrkej w Hućinje (Guttau) Budyskemu tachantstwu podsteješe, je drje sydlišćo hižo sto lět, chibazo dlěje wobstało. Hišće dźensa wužiwane serbske mjeno je pokazka na to, zo móhło so snano wo schowane sydlišćo w hustej łučinje jednać. Byrnjež Mišnjanski biskop Bruno II. w lěće 1222 wopismo wustajił a Hućinu takrjec do stawizniskich knihow zapisał, njeje ze zažneho časa wsy poprawom wjele znate. W lěće 1331 Budyski dekan Friedrich zu Budissin postaji, zo wěsty Johann von Rakil k swojej dušinej zbóžnosći jedyn łan (Hufe) role w Stróži (Wartha) Hućinjanskej cyrkwi wotpowědnemu fararjej na wěčne dari. Kejžor Korla IV. 1350 tute darjenje wobkrući.
Hakle 1416 da so na zakładźe dołžneho wopisma ryćerske sydło w rukomaj knježka Christopha von Baudissina dopokazać. Něšto lět pozdźišo, 1421, knježeše Caspar von Luttitz nad Hućinu, kotryž poddanej z Bukojny (Buchwalde) předań danje Hodźijskej cyrkwi přizwoli.
Za městnami zboža – tež serbskimi – pytać z přewodnikom po ...
Njejapcy a na njewočakowane wašnje nańdu sej tu a tam městno, hdźež čuju so zbožowna. Tak je so mi před něšto dnjemi zešło w kniharni. Našła běch přewodnik wo Hornjej Łužicy, kajkiž jón dotal w rukomaj njemějach.
„Městna zboža“ pod tymle hesłom je poskitk němskeho nakładnistwa Drosten z Düsseldorfa mjeztym na 178 knihow rozrostł. „Dojědź sej tam a stań so zbožowny/a“ – jednory to slogan, ale wabjacy – jeli storčiš mjez wulkim wuběrkom přewodnikow na tón z titlom „Městna zboža w Hornjej Łužicy“. Awtorka knihi Antje Kluth, tak zhonimy, je swobodna lektorka a docentka z wutrobu za tule kónčinu. Jeje městno zboža je Budyski Móst měra, z kotrehož ju wid na město a Sprjewju přeco zaso wobkuzłuje. Tekst na wonkownej wobalce powěda wo Hornjej Łužicy, hdźež nahłe skłoniny, běłe přibrjohi, serbske tradicije a historiske chěže ze stołom so wo wokomiki zboža postaraja. Spiš we wjerškach štomow, wudebiš poprjancy a dožiwiš zwěrjata w swobodźe přirody. Hač Mužakowski zahórk, Rakotzowy móst abo Žitawske horiny – krajina dokoławokoło Budyšina a Zhorjelca je jednorje bajkojće rjana.
Na wšě 30 lět: Wojerowski Johanneum
Mysle a dopomnjenki składnostnje jubileja kubłanišća w nošerstwje ewangelskeje cyrkwje
Zhladuju wróćo na załoženje Johanneuma we Wojerecach před 30 lětami, spominam na woprawdźe rjany čas.
Běše krótko do zahajenja šulskeho lěta 1992/1993, jako mje tehdyši Wojerowski superintendent Friedhart Vogel narěča, hač nochcyła na gymnaziju w priwatnym nošerstwje we Wojerecach serbšćinu podawać. Gymnazij w nošerstwje ewangelskeje cyrkwje měješe za mnje a mnohich, kotřiž běchu w NDR wotrostli, jara njewšědny wuznam. Njeběch sej scyła wěsta, što móhło mje wočakować. Mějach swój čas hišće dźěłowe zrěčenje w statnym šulstwje a tak tež dźěłowe městno.
Lěćna filmowa akademija Zhorjelc – sposrědkowar mjez ludźimi ...
Wot 3. do 17. julija wotmě so w Kühlhausu – centrumje za sociokulturelne projekty w Zhorjelcu – 2. lěćna filmowa akademija (SFA). Organizatoriski team dźěła čestnohamtsce, pjenježnu podpěru pak dóstawaja mjez druhim wot kulturneje załožby Swobodneho stata Sakska abo fondsa Simul plus.
We wobłuku dwutydźenskeho zetkanja, na kotrymž wobdźěli so něhdźe 45 filmytwórcow, bě zaměr nimo mjezsobneje wuměny myslow, zhromadnje kreatiwne ideje wuwiwać a je zdobom bjezposrědnje filmowje zwoprawdźić. „Sposrědkowar być mjez ludźimi regiona a swětom filma“, to bě zaměr SFA. Při tym so město Zhorjelc wězo wosebje derje za centrum tajkeho kursa poskićuje. Wšako zhladuje wone wróćo na dołhe filmowe stawizny.
Lěsny tydźeń w horće
Prěni prózdninski tydźeń pola nas we Worklečanskim horće steješe pod hesłom
lěs. Spočatk tydźenja pućowachmy po lěsu a wukonjachmy tam wjele nadaw-kow. Na přikład hrajachmy lěsny bingo. Při tym wjele wšelakich wěcow
w lěsu pytachmy a je potom na našej cedlce wothóčkowachmy. Jako to docpěchmy
bě naš nadawk sej wšelake přirodne materialije spomjatkować a wuhódać, kotre
bě naš kubłar preč wzał. Tež raz dwě mjeńšinje cyle ćicho w lěsu być bě jara zaji-
mawe nazhonjenje. Nazběrachmy 18 wšelakich zwukow, kiž smy w ćišinje słyšeli.
Nadawk bosy běhać, zmištrowachu někotři samo přez cyłe 1,5 km do horta. Druhi
dźeń kładźechmy w zahrodźe Jurja Brězana w Hornim Hajnku lěsnu mandalu.
Lěsna mandala wobsteješe z hablow, łopjenow, kwětkow, kijow a mocha. To je
prawje wjele wjesela činiło. Štwórtk a pjatk přewjedźechmy wodowe hry, paslich-
my wodowe bomby a wězo je tež wuspytachmy. Nimo toho zhotowichmy insek-
towy prochsrěbak (Insektenstaubsauger) a so při lěsnej bajce wonka pod štomami
wočerstwichmy. Za naš hort twarichmy z knjezom Žurom potom samo konopej,
