9. oktobra 1989 docpě politiska nazyma w NDR swój prěni wjeršk. Kaž hižo wot póndźele, 4. septembra, zetka so tež tón dźeń w Lipšćanskej Mikławšskej cyrkwi něhdźe tysac ludźi k měrowej modlitwje. A po tym demonstrowachu za demokratiju a reformy na hasach druheho najwjetšeho města republiki. 9. oktobra pak wočakowachu wulkodemonstraciju z dźesaćitysacami ludźi, a wěstotne organy so na to přihotowachu. Hižo w nocy wot 4. na 5. oktober běše wokoło Drježdźanskeho hłowneho dwórnišća k bijeńcam a namócnym rozestajenjam z tysacami demonstrantow dóšło, kotřiž chcychu železniske ćahi z wupućowacymi staćanami NDR z Prahi do zapada zadźeržeć a na wagony horje skočić. W slědowacych dnjach su tež we wulkoměsće nad Łobjom dźesaćitysacy demonstrowali.
Před 70 lětami přećahnychu młodźi Serbja z Varnsdorfa, hdźež běchu na Serbskim gymnaziju wuknyli, do Libereca. Lětsa, 3. oktobra, su něhdyši šulerjo na to z wotkryćom wopomnjenskeje tafle při dźensnišim Biskopskim gymnaziju we Varnsdorfje spominali.
Varnsdorf/Budyšin (gr/SN). Z přećahom do Libereca skónčichu so tak mjenowane legendarne „Warnočanske časy“. Na nje so něhdyši šulerjo wšón čas hač do dźensnišeho z lubosću a hordosću dopominaja. Wšako běchu we Varnsdorfje zrodźili generaciju noweje serbskeje inteligency, z kotrejež wuńdźechu wědomostnicy, wučerjo, spisowaćeljo, lěkarjo a nowinarjo. A woni maja wulku zasłužbu na wobchowanju a dalšim wuwiću serbskeje rěče a kultury.
6. oktobra před 80 lětami skónčichu so ćežke wojowanja w prěnim wot Něm-skeje w Druhej swětowej wójnje nadpadnjenym kraju. Pólske wójsko bě po pjeć tydźenjach boja z fašistiskimi nadběhowarjemi kapitulowało. W bitwje nad rěku Bzura, wot 9. do 19. septembra trajacej, běchu ze Šleskeje a Słowakskeje na Waršawu postupowacej 12. a 14. němskej armeji, mjez nimi 6. tankowy korps, kaž tež z Narańšeje Pruskeje nadběhowaca němska 4. armeja z 19. tankowym korpsom generala Heinza Guderiana, pólsku stolicu wobkružili. W bitwje nad Bzuru běchu najsylnišu pólsku wojersku skupini rozbili.
Waršawu spěšnje zdobyć pak so němskim agresoram njeporadźi. Něhdźe 100 000 pólskich wojakow pod komandom generala Huta je zhromadnje z wobydlerskimi jednotkami a 5 000 bojownikami dźěłaćerskich woborow hač do 28. septembra swoju stolicu rjekowsce zakitował. Samsny dźeń kaž Waršawa je tež 40 kilometrow wot njeje zdalena twjerdźizna Modłin po 18 dnjach wobkruženja kapitulowała. We Waršawje dopomina hižo lětdźesatki pomnik ze žónskej postawu, dźeržacej w zběhnjenej ruce mječ, na wonych zmužitych zakitowarjow stolicy.
Typiske wěcy z dźensnišeho lifestyla sej po nawodźe profijow sam činić a sej z bohateje serbskeje drastoweje kultury kreatiwnje něšto nowe tworić – tu šansu su hólcy a holcy minjenu sobotu na dźěłarničce w Budyskim Serbskim muzeju wužiwali.
Budyšin (SN/CoR). Cyłodnjowsku dźěłarničku za młodostnych we wobłuku wustajeńcy SORBIAN STREET STYLE minjenu sobotu ma kuratorka přehladki Andrea Pawlikowa za wuspěšnu: „Wothłós bě dobry, tež hdyž bych sej tróšku wjace wobdźělnikow přała. Wšitcy pak, kotřiž su pódla byli, běchu jara spokojom, knježiła je přewšo dobra atmosfera.“
Njebjelčicy/Miłoćicy (SN/bn). Projekt „LandArt podłu Jawory“ je zakónčeny. Finisaža wuměłstwoweje akcije towarstwa Kamjenjak je sobotu a njedźelu wulki zajim wopytowarjow zbudźiła. W Miłoćicach, Wěteńcy, Pěskecach, Serbskich Pazlicach a Njebjelčicach wobdźiwachu woni wuslědki wuměłskeho dźěła dohromady šěsć mjezynarodnych wuměłcow, kotřiž su wot 11. septembra hač do wčerawšeho we Łužicy skutkowali.
Wosebitosć projekta je, zo běchu wopytowarjo aktiwnje do tworićelskeho procesa zapřijeći. Tak poskići na přikład Iwona Stypułkowska we wobłuku dźěłarnički zajimcam składnosć, so wo swojim dźěle wobhonić, a pokaza jim mjez druhim, kak hodźa so tak mjenowane wodowe barby na přirodne wašnje zhotowić. Zakład dźěłarnički tworješe wučba wo barbach po teoriji Johanna Wolfganga Goethy. Jedyn projektny přinošk renoměrowaneje wuměłče z Pólskeje rěka „Žiwa forma“, je mjez druhim z wóska zhotowjena rysowanka a při Miłočanskej žabje wustajena. Tamny je „Pječat mocy słónca“ a z přerězkom něhdźe 20 metrow najwjetši jednotliwy objekt.
Je z dobrej tradiciju, zo swjeći 1. serbska kulturna brigada wosebite jubileje z wosebitym wjerškom. Za lětušu 70. róčnicu załoženja kulturneho cyłka Serbskeho gymnazija Budyšin (SGB) je sej chór ćělesa prapremjeru wuzwolił, a to w nic jeno za Łužicu njewšědnej dimensiji.
Kóždolětnje wupisa Budyski Lions- klub tak mjenowane Kaeublerowe spěchowanje. Z nim chce projekty na regionalnej runinje podpěrać, wěnowace so dobru wšěch.