Šulerjo pomjezne stawizny bliže zeznali
Běła Woda/Żary (JR/SN). Dźesać holcow a hólcow 7. lětnika gymnazija Lewa Landauwa w Běłe Wodźe a dźesać šulerjow a šulerkow 8. lětnika zakładneje šule w pólskich Żarach su so tele dny w Běłej Wodźe zetkali. Zaměr němsko-pólskeje šulerskeje wuměny bě, předsudki wottwarić, přećelstwa nawjazać a z nazhonjenjow druheho wuknyć.
„Što woni tam za mjezu poprawom hinak činja hač my“, so Marta wćipna praša. Zhromadnje z Elisu a Lenu wobdźěli so wona na projektowym dnju w Běłowodźanskim škleńčerskim muzeju. Dopołdnja mějachu składnosć, so kreatiwnje wuspytać a z jednoreje škleńčaneje wazy mały wuměłski objekt stworić. Popołdnju wopytachu muzej škleńčerstwa. Pedagogiska sobudźěłaćerka muzeja Steffi Loos chwaleše sej wotewrjenosć chowancow. „Woni su wšitcy njesměrnje zajimowani. To wšědnje nimamy.“ Z ćim wjetšim lóštom sobudźěłaćerjo muzeja wo stawiznach škleńčerjenja powědachu. Šulerjo sej tójšto zapisowachu a so noweje wědy nasrěbachu.
Pruwuja dźěło wustawoškita
Podstupim (dpa/SN). Nutřkowny minister Braniborskeje René Wilke (bjezstronski) pruwuje tuchwilu móžne změny zakonja za škit wustawy. Přičina za to je zwada dla pušćenja nawody krajneho wustawoškita. Njejasne je, hač wostanje wustawoškit přichodnje dale wotrjad nutřkowneho ministerstwa abo hač je swójski krajny zarjad snano zmysłapołniši, rjekny Wilke na posedźenju wuběrka krajneho sejma za nutřkowne naležnosće.
Zakoń z lěta 1991/92 zdawa so jemu mjeztym zestarjeny, Wilke rjekny. Trěbne su dźensa „wěste kontrolne mechanizmy“. Za konkretny posudk pak wón po runje třoch tydźenjach w zastojnstwje hišće žadyn fachowy zakład nima.
Bywša nutřkowna ministerka Katrin Lange (SPD) bě nawodu wustawoškita Jörga Müllera w meji pušćiła, dokelž bě tón ju pječa přepozdźe wo tym informował, zo so AfD jako zawěsćena prawicarskoekstremistiska strona zastopnjuje. Bórze pak jewjachu so dwěle na jeje wuprajenjach. Na to dyrbješe tež ministerka Lange swoje zastojnstwo złožić. Jeje naslědnistwo přewza René Wilke, bywši wyši měšćanosta Frankfurta nad Wódru.
To a tamne (05.06.25)
Pokradnjena wóskowa figura francoskeho prezidenta Emmanuela Macrona steji zaso na swojim městnje w muzeju w Parisu. Aktiwisća wobswět škitaceje organizacije Greenpeace běchu postawu před centralu energijoweho koncerna EDF nastajili, zo bychu přećiwo dale trajacym stykam Macrona k ruskim energijowym koncernam protestowali. Direktor muzeja paducham wobkrući, zo su jara kedźbliwje z wóskowym Macronom wobchadźeli.
Na wšěch 28 000 eurow pokuty nakopił je přistajeny italskeje kupnicy na sewjeru kraja. Šěsć měsacow bě wón wšědnje ducy na dźěło ze swojim awtom přespěšnje jěł a sej při tym do pasli derje schowaneho błyskača zalězł – bjez toho zo by to pytnył. Mjeztym chłostanki běžnje z póštu dochadźeja. Wšitke pospyty přistajeneho, sej w zarjadach smilnosć wuprosyć, su dotal zwrěšćili.
Wo lubosći za čas wójny a zmužitymaj duchownymaj
90lětny ratar na wuměnku Michał Domanja z Hózka ma naročny konik: Hižo lětdźesatki hromadźi nowinske přinoški, fota, dokumenty a zwukowe nahrawanja, kotrež znazornjeja stawizny jeho domizny. Hustohdy so tež pjera jima, zo by wo stawizniskich podawkach rozprawjał. Tak tež na tutym městnje, składnostnje lětušeje 80lětneje róčnicy wuswobodźenja wot fašizma.
Běše w zymje lěta 1943. Kołowokoło Stalingrada – dźensnišeho Wolgograda – cychnowaše Druha swětowa wójna. „Ich hat einen Kameraden, einen bessern findst du nicht“ – tak spěwachmy kóždu njedźelu tež w cyrkwi w Kulowje. Něchtóžkuli měješe sylzy we wočomaj – tež ja – wšako na kemšach mjena na fronće padłych młodych pachołow zhonichmy, synow a nanow z našeje wosady.
Zo bychu produkciju zežiwidłow kaž tež za wójnu trěbnych wěcow w kraju dale zaručili, zawlečechu zamołwići nacistiskeho režima wojakow a ciwilnu ludnosć z wobsadźenych krajow na nućenske dźěło tež do našeje kónčiny, mjez druhim z Pólskeje, Ukrainy a Ruskeje. Zbožowni z nich běchu ći, kotrychž zaměstnichu pola jedneje z našich serbskich swójbow.
Merz po puću do USA
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy kancler Friedrich Merz (CDU) wotleći dźensa wječor na swój prěni wopyt do USA. Tam wočakuje jeho jutře prezident Donald Trump w Běłym domje. Planowane su wosobinske rozmołwy wobeju politikarjow a zhromadny wobjed. Po tym chcetaj so wobaj w běrowje prezidenta prašenjam medijow USA stajeć. W srjedźišću politiskich rozmołwow maja wójna w Ukrainje a cłowne wukazy Trumpa stać.
Nowowólby w Nižozemskej
Den Haag (dpa/SN). Po rozpadnjenju wot prawicarjow nawjedowaneho knježerstwa w Nižozemskej dóńdźe tam k nowowólbam. Tole je ministerski prezident Dick Schoof připowědźił. Wčera bě prawicarski populist Geert Wilders wukazał, zo wšitcy ministrojo prawicarskeje PVV koaliciju wopušća. Do toho bě wón z naćiskom radikalneho azyloweho zakonja zwrěšćił. Nowowólby wotměja so drje hakle nazymu. Tak dołho hrozy Nižozemskej politiska stagnacija.
Wjace pjenjez za brónje
K rańšej modlitwje zhromadźili su so muslimscy wěriwi dźensa w ...
Wjac młodych ekstremistow
Drježdźany (SN/mb). „Womłodźenje we wšěch wobłukach fenomenow“ staj sakski minister nutřkowneho Armin Schuster (CDU) a prezident krajneho zarjada za wustawoškit Dirk-Martin Christian na wčerawšej prezentaciji lětneje rozprawy tajneje słužby za 2024 zwěsćiłoj. Z tym na to skedźbnjataj, zo radikalizowanje w scenach prawicarskich a lěwicarskich ekstremistow, ale tež islamistow a antisemitow dale a husćišo hižo pola dźěći a młodostnych so započina. Tohodla so minister praša, hač starobna hranica 14 lět za přepytowanje podhladnych ze stron wustawoškita hišće dosaha.
Christiana starosći, zo so dale a wjac młodych prawicarskich ekstremistow w zjawnosći pokazuje. To su loni w zwisku z protestami přećiwo CSD-manifestacijam queernych, njeheteroseksualnych ludźi zaznawali. W rubrice „subkulturelny a njestrukturowany prawicarskoekstremiski potencial wosobow“ widźimy, zo njebě nihdźe telko wobdźělnikow na anti-CSD-pochodach kaž w Budyšinje (680). Po Šwikawje (480) jewi so na třećim městnje dalše město we wuchodnej Sakskej, Zhorjelc z 460 wobdźělnikami.
Nowe cła USA wot dźensa płaćiwe
Washington (dpa/SN). Wot prezidenta USA Donalda Trumpa wukazane cła na wukrajny wocl a aluminij su płaćiwe. Wot dźensnišeho ranja su wšitke importy do USA z cłom 50 procentow zwjazane, dotal bě jich 25 procentow było. Trump chce z nowymi wotedawkami wikowanske njerunowahi korigować a domjacu industriju sylnić.
USA su po Europskej uniji najwjetši importer wocla. Najwažniši dodawaćeljo wocla su Kanada, Brazilska a Mexiko. Mjez dźesać najwažnišimi dodawaćelemi je tež Němska. Po informacijach branšowych fachowcow su USA najwažniše wiki europskeje wocloweje industrije. Aluminij kupuja USA wosebje w Kanadźe, Zjednoćenych arabskich emiratach, Chinje a Južnej Koreji.
Dotal njeje jasne, kak Europska unija na cła reaguje. Komisija EU bě planowane cła hižo minjeny kónc tydźenja raznje kritizowała. Wona wobhladuje postupowanje Trumpa jako nadběh na tuchwilne jednanja mjez USA a EU k rozrisanju cłowneho konflikta. Komisija EU rěči wo „konstruktiwnych jednanjach“. Dźensa běchu dalše rozmołwy planowane.
Prawicarska młodźina
Musk šwika zakoń Trumpa
Austin (dpa/SN). Něšto dnjow po rozžohnowanju Elona Muska w Běłym domje je miliardar swój poměr k prezidentej USA Donaldej Trumpej z raznej kritiku skorigował. Musk nadběhowaše wot Trumpa nastorčeny nowy dawkowy zakoń jako „grawoćiwu wohidnosć“. Wón kritizowaše, zo zakoń „hižo gigantiski“ statny deficit a zadołženje USA dale do wysokosće ćěrja.
Předewzaće, kotrež mjenuje Trump „wulki rjany zakoń“, su w meji ze snadnej wjetšinu w domje reprezentantow přesadźili. W senaće, druhej komorje parlamenta, pak so samo republikanojo z Trumpoweje frakcije zakonjej spjećowachu. Woni so na tym postorkowachu, zo stat mjezu zadołženja dale pozběhnje, a žadaja sej skrótšenje wudawkow.
Běły dom reaguje na kritiku Muska bjez emocijow: Prezident wě, što Elon Musk wot zakonja dźerži, rjekny rěčnica prezidenta Karoline Leavitt.
Podpěru dóstawa Musk samo wot demokratiskeho senatora Bernija Sandersa. „Musk ma prawje. Zakoń sčini miliardarow USA hišće bohatšich a chudych w tutym kraju hišće chudšich.“
