Wo lubosći za čas wójny a zmužitymaj duchownymaj
90lětny ratar na wuměnku Michał Domanja z Hózka ma naročny konik: Hižo lětdźesatki hromadźi nowinske přinoški, fota, dokumenty a zwukowe nahrawanja, kotrež znazornjeja stawizny jeho domizny. Hustohdy so tež pjera jima, zo by wo stawizniskich podawkach rozprawjał. Tak tež na tutym městnje, składnostnje lětušeje 80lětneje róčnicy wuswobodźenja wot fašizma.
Běše w zymje lěta 1943. Kołowokoło Stalingrada – dźensnišeho Wolgograda – cychnowaše Druha swětowa wójna. „Ich hat einen Kameraden, einen bessern findst du nicht“ – tak spěwachmy kóždu njedźelu tež w cyrkwi w Kulowje. Něchtóžkuli měješe sylzy we wočomaj – tež ja – wšako na kemšach mjena na fronće padłych młodych pachołow zhonichmy, synow a nanow z našeje wosady.
Zo bychu produkciju zežiwidłow kaž tež za wójnu trěbnych wěcow w kraju dale zaručili, zawlečechu zamołwići nacistiskeho režima wojakow a ciwilnu ludnosć z wobsadźenych krajow na nućenske dźěło tež do našeje kónčiny, mjez druhim z Pólskeje, Ukrainy a Ruskeje. Zbožowni z nich běchu ći, kotrychž zaměstnichu pola jedneje z našich serbskich swójbow.
Merz po puću do USA
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy kancler Friedrich Merz (CDU) wotleći dźensa wječor na swój prěni wopyt do USA. Tam wočakuje jeho jutře prezident Donald Trump w Běłym domje. Planowane su wosobinske rozmołwy wobeju politikarjow a zhromadny wobjed. Po tym chcetaj so wobaj w běrowje prezidenta prašenjam medijow USA stajeć. W srjedźišću politiskich rozmołwow maja wójna w Ukrainje a cłowne wukazy Trumpa stać.
Nowowólby w Nižozemskej
Den Haag (dpa/SN). Po rozpadnjenju wot prawicarjow nawjedowaneho knježerstwa w Nižozemskej dóńdźe tam k nowowólbam. Tole je ministerski prezident Dick Schoof připowědźił. Wčera bě prawicarski populist Geert Wilders wukazał, zo wšitcy ministrojo prawicarskeje PVV koaliciju wopušća. Do toho bě wón z naćiskom radikalneho azyloweho zakonja zwrěšćił. Nowowólby wotměja so drje hakle nazymu. Tak dołho hrozy Nižozemskej politiska stagnacija.
Wjace pjenjez za brónje
K rańšej modlitwje zhromadźili su so muslimscy wěriwi dźensa w ...
Wjac młodych ekstremistow
Drježdźany (SN/mb). „Womłodźenje we wšěch wobłukach fenomenow“ staj sakski minister nutřkowneho Armin Schuster (CDU) a prezident krajneho zarjada za wustawoškit Dirk-Martin Christian na wčerawšej prezentaciji lětneje rozprawy tajneje słužby za 2024 zwěsćiłoj. Z tym na to skedźbnjataj, zo radikalizowanje w scenach prawicarskich a lěwicarskich ekstremistow, ale tež islamistow a antisemitow dale a husćišo hižo pola dźěći a młodostnych so započina. Tohodla so minister praša, hač starobna hranica 14 lět za přepytowanje podhladnych ze stron wustawoškita hišće dosaha.
Christiana starosći, zo so dale a wjac młodych prawicarskich ekstremistow w zjawnosći pokazuje. To su loni w zwisku z protestami přećiwo CSD-manifestacijam queernych, njeheteroseksualnych ludźi zaznawali. W rubrice „subkulturelny a njestrukturowany prawicarskoekstremiski potencial wosobow“ widźimy, zo njebě nihdźe telko wobdźělnikow na anti-CSD-pochodach kaž w Budyšinje (680). Po Šwikawje (480) jewi so na třećim městnje dalše město we wuchodnej Sakskej, Zhorjelc z 460 wobdźělnikami.
Nowe cła USA wot dźensa płaćiwe
Washington (dpa/SN). Wot prezidenta USA Donalda Trumpa wukazane cła na wukrajny wocl a aluminij su płaćiwe. Wot dźensnišeho ranja su wšitke importy do USA z cłom 50 procentow zwjazane, dotal bě jich 25 procentow było. Trump chce z nowymi wotedawkami wikowanske njerunowahi korigować a domjacu industriju sylnić.
USA su po Europskej uniji najwjetši importer wocla. Najwažniši dodawaćeljo wocla su Kanada, Brazilska a Mexiko. Mjez dźesać najwažnišimi dodawaćelemi je tež Němska. Po informacijach branšowych fachowcow su USA najwažniše wiki europskeje wocloweje industrije. Aluminij kupuja USA wosebje w Kanadźe, Zjednoćenych arabskich emiratach, Chinje a Južnej Koreji.
Dotal njeje jasne, kak Europska unija na cła reaguje. Komisija EU bě planowane cła hižo minjeny kónc tydźenja raznje kritizowała. Wona wobhladuje postupowanje Trumpa jako nadběh na tuchwilne jednanja mjez USA a EU k rozrisanju cłowneho konflikta. Komisija EU rěči wo „konstruktiwnych jednanjach“. Dźensa běchu dalše rozmołwy planowane.
Prawicarska młodźina
Musk šwika zakoń Trumpa
Austin (dpa/SN). Něšto dnjow po rozžohnowanju Elona Muska w Běłym domje je miliardar swój poměr k prezidentej USA Donaldej Trumpej z raznej kritiku skorigował. Musk nadběhowaše wot Trumpa nastorčeny nowy dawkowy zakoń jako „grawoćiwu wohidnosć“. Wón kritizowaše, zo zakoń „hižo gigantiski“ statny deficit a zadołženje USA dale do wysokosće ćěrja.
Předewzaće, kotrež mjenuje Trump „wulki rjany zakoń“, su w meji ze snadnej wjetšinu w domje reprezentantow přesadźili. W senaće, druhej komorje parlamenta, pak so samo republikanojo z Trumpoweje frakcije zakonjej spjećowachu. Woni so na tym postorkowachu, zo stat mjezu zadołženja dale pozběhnje, a žadaja sej skrótšenje wudawkow.
Běły dom reaguje na kritiku Muska bjez emocijow: Prezident wě, što Elon Musk wot zakonja dźerži, rjekny rěčnica prezidenta Karoline Leavitt.
Podpěru dóstawa Musk samo wot demokratiskeho senatora Bernija Sandersa. „Musk ma prawje. Zakoń sčini miliardarow USA hišće bohatšich a chudych w tutym kraju hišće chudšich.“
Wobaj dźělej parka lěpje zjednoćić
Mužakow (AK/SN). Mjezu Němskeje a Pólskeje překročacy, 830 hektarow wulki Wjercha Pücklerowy park w Mužakowje chcedźa přichodnje bóle do jednoty splesć. Tole je Cord Panning, jednaćel Załožby wjercha Pückleroweho parka, minjeny tydźeń w Mužakowje potwjerdźił. Ze swjatočnym zarjadowanjom w Nowym hrodźe su 20lětnu róčnicu přepodaća wopisma UNESCO nastupajo swětowe kulturne herbstwo wopominali. Na dwójnym mosće wotkrychu wopominansku taflu. Drježdźanski orchester Residenz zanjese mišterske twórby klasiskeje hudźby. Panning skedźbni při tej składnosći na nowy managementowy plan za dalewuwiće swětoweho kulturneho herbstwa. Po estetiskim zahrodowym a pomnikoškitnym zwjazanju wobeju parkow ma nětko tež strukturna jednota sćěhować.
„Dźe wo zjednoćenje administratiwnych strukturow a wo zhromadne postupowanje. Sym přeswědčena, zo so tole radźi“, rjekny Natalia Dzieduszycka, zastupowaca direktorka Narodneho instituta za kulturne herbstwo we Waršawje. Wona Pólsku w załožbowej radźe Mužakowskeho parka zastupuje.
To a tamne (04.06.25)
200 lět stary kondom z erotiskim pomolowanjom pokazuje Amsterdamski Rijksmuseum w swojej najnowšej wustajeńcy k stawiznam splažnosće a prostitucije. Kondom zhotowili su 1830 prawdźepodobnje ze slepeho črjewa wowcy. Na nim zwobraznjena je scena rjadniskeje knježny z třomi mnichami. Wustajeńca dokumentuje, zo so ludźo při wšej zabawje hižo přeco tež splažnych chorosćow a njewotpohladneje samodruhosće bojachu.
Plyšowe zwěrjatka na dróze su we Wilhelmshavenje zasadźenje policije zawinili. Wobsadce policajskeho awta běchu wčera wječor wjacore tajke zwěrjatka napadnyli, kotrež bě drje něchtó z wokna ćisnył. Zastojnicy zwěsćichu 13lětneho w toho bydlenju, kiž bě so při rumowanju stwy rozsudźił, zwěrjatka z woknom wotbyć. Pod dohladom policistow smědźeše wón wšitke zaso zezběrać.
Koalicija rozpadnyła
Den Haag (dpa/SN). Knježerstwowa koalicija w Nižozemskej je w zwadźe migraciskeje politika dla rozpadnyła. Populist Geert Wilders je wšitkich čłonow swojeje radikalneje prawicarskeje strony PVV z knježerstwa wotwołał. „Žane podpismo pod naš azylowy plan. PVV koaliciju wopušći“, wón zdźěli. Přichod knježerstwa je njewěsty. Prawdźepodobnje dóńdźe k nowowólbam. Wilders chcyše mjezy kraja za wšitkich migrantow zawrěć a to w nuzy samo z wójskom přesadźić.
Baerbock w UNO wuzwolena
New York (dpa/SN). Bywšu němsku wonkownu ministerku Annalenu Baerbock su z přemóžacej wjetšinu za nowu prezidentku hłowneje zhromadźizny UNO wuzwolili. Na žadanje Ruskeje wotměchu so wólby tajnje. 44lětna politikarka Zelenych dósta při wothłosowanju najwjetšeho gremija UNO 167 hłosow, 14 čłonskich krajow je so hłosa wzdało. Sydom krajow wupraji so za prěnju němsku kandidatku Helgu Schmidt.
BSW sudnisce zwrěšćiło
