Arite Krawcojc-Marušowa stara so w Brězowce wo drastowy fundus
Štóž w Brězowce serbsku narodnu drastu trjeba, tón dźe ke Krawcecom na Edelowej. Tomu hižo tak bě, jako chowaše Hanka Krawcowa hišće drastu we wulkim kamorje. Dźowka Arite je pokład wot maćerje přewzała a za njón loni samo wosebitu stwu zarjadowała. Tak ma Brězowka nětko swójski drastowy fundus, a Arite Krawcojc-Marušowa so jenož wo njón njestara.
Małe staple z wušiwankimi pyšenych seklow, pisanych rubiškow, hawbow z cankami a cankatych bantow a dalšich drastowych dźělow kryja wulke blido. „To wšitko chcu hišće sporjedźeć, tam zady w tych šěsć kartonach čaka hižo přihotowana drasta na naše jejkadebjerki za Brězowske jutrowne wiki“, powěda mi Arite Krawcojc-Marušowa a pokazuje samočinjeny cankaty bant, z kotrymž njeje cyle spokojom. „Bohužel njeje kruty dosć, zo by – na hawbu přičinjeny – wobličo tak wobrubił, kaž ma być. A akuratna dyrbi drasta wězo wupadać, na to dźiwam, hdyž někoho hotuju“, wona podšmórnje.
Njebjelčan ma konjenc w Jaworje a jěcha 50
Hdyž křižerjo njedźelu na konju zrowastanjenje Chrystusa wozjewjeja, budu mjez nimi znowa najwšelakoriši jubilarojo. Tak tež Maćij Kubaš z Njebjelčic, kiž lětsa 50. raz sobu jěcha.
Jutry 1968 – bě to 14. apryla a tuž nimale samsny datum kaž lětsa – słónco na njebju z křižerjemi derje měnješe a wša Boža stwórba ze zymskeho wotpočinka wotućejo so z nimi radowaše, zo je žiwjenje nad smjerću dobyło.
Tež Wotrowscy křižerjo běchu so připołdnju, po tym zo bě jich tam tehdyši farar Pawoł Grofa wužohnował, na puć do Njebjelčic nastajili, zo bychu poselstwo wo zrowastanjenju Jězusa Chrystusa wozjewili. Zdawna je tak, zo zarjaduja so do Wotrowskeho křižerskeho procesiona tež křižerjo z Jawory, hačrunjež drje přisłuša wjes klóšterskej farskej wikariji. Mjez Jaworskimi křižerjemi napadny młody pachoł ze zelenym wěnčkom, kiž ze swojim tehdy hišće dźěćacym hłosom kěrluš po kěrlušu sebjewě-domje sobu zanošowaše. Pachoł bě Jaworčan Maćij Kubaš, šuler 8. lětnika Šule Ćišinskeho w Pančicach-Kukowje, a njebě ani hišće 14 lět.
Wopyt w Nowym Měsće nad Sprjewju
Serbske nałožki a tradicije su žiwe, wobchadna serbšćina hižo nic
Nowe Město nad Sprjewju je ze swojimi něhdźe 400 wobydlerjemi najwjetši wjesny dźěl gmejny Sprjewiny Doł w Budyskim wokrjesu. Ke komunje z 1 931 wobydlerjemi słuša sydom wjesnych dźělow: Bórk, Bórkhamor, Nowa Wjes, Nowe Město, Sprjewiny Doł, Sprjejcy a Drětwja (Zerre).
Nowe Město leži na woběmaj bokomaj Sprjewje na kromje Nowoměšćanskeje hole, a to mjez Grodkom, Běłej Wodu a Wojerecami. Sewjernje wsy ćeče ze Slepjanskeje kónčiny přižórlaca so Struga do Sprjewje. Idyliska to krajina, kotraž wabi k wodychnjenju a kolesowanju, hdźež pak su kołowokoło tež něhdyše wuhlowe jamy swoje stawizny zawostajili a so zdźěla grawoćiwje do pomjatka wobydlerjow zašćěpili.
Štundarstwo a pismowstwo
Wuskutki pietizma w Serbach – Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije3. dźěl
Po Lutherowej reformaciji cyrkwinskeje wučby, to měnja pietisća, je trěbna reformacija duchowneho žiwjenja, cyrkwinskeho kaž tež wosobinskeho. Wot kónca 16. lětstotka wuwi so pietizm k najsylnišemu ponowjenskemu hibanju w ewangelskej cyrkwi, kiž tež w Serbach sylne slědy zawostaji. Lutherowe žadanje, zo ma so biblija do srjedźišća stajić, měješe so w žiwjenju kóždeho jednotliwca zwoprawdźić, tak pietisća. To polěkowaše wěstemu indiwidualizmej, ćim bóle, dokelž sej pobožni bibliske wobsahi hustohdy jara emocionalnje přiswojichu: ronjachu sylzy z dźakownosće za wumóženje, chwalachu Boha po dołhosći ležo, modlachu so k njemu na kolenach.
Rozestajenja z duchownymi
Hdźež sej Sprjewica swój puć pyta
Wobrazowy zwjazk wo jónkrótnej krajinje z jeje serbskich stawiznach planowany
Wokoło 1720 nasta Sprjewiny móst južnje Delnjeje Hórki. Wulka woda jón lěta 1804 zniči. Hižo lětstotki wotboča při tejle ruinje Sprjewica. „Wona wotsala so tu prěni raz wot swojeje „maćerje“ Sprjewje“, praji hospodarski inženjer a zahority hobbyjowy historikar prof. dr. Eberhard Garbe z Wulkeje Dubrawy. Pod zwjazkowej dróhu B 156 bě sej sama rěčnišćo wutworiła. Sprjewica ćeče nimo hoberskeho duba nimo Wulkeho cyheloweho, Handrijoweho kaž tež Wulkeho Duboweho a Tomašoweho hata dale do Dobrošec. Pozdźišo dóstawa so dale přez Plusnikecy, Malešecy a Załhow (Salga). Wottam ćeče wona přez idylisku dubowu aleju.
Zhromadnje z diplomowym inženjerom Frankom Nürnbergerom ze Spitzkunnersdorfa kaž tež z fachowym lěkarjom za chirurgiju a hobbyjowym fotografom dr. Peterom Hennigom z Habrachćic dźěła Garbe na wobrazowym zwjazku wo stawiznach, krajinje a zajimawosćach podłu Sprjewicy. Hižo wjacore lěta wón čestnohamtsce intensiwnje slědźi. Hišće nazymu ma zwjazk w Hornjołužiskim nakładnistwje wuńć.
Swójbni Měrćina Nowaka-Njechorńskeho do kruha štundarjow ...
Žiwy dohlad do serbskich pobožnych kruhow, do jich wšědneho dnja, jich konfliktow z duchownymi a druhimi wjesnjanami zmóžnja w němskej rěči Mathias Mack, kiž je so we wjacorych knihach ze zbudźenjemi w Slepjanskej wosadźe spočatk 20. lětstotka zaběrał. Wokno do tohole dźensa nimale pozhubjeneho swěta pak wotwěra nam tež Měrćin Nowak-Njechorński, kiž sam ze štundarskich kruhow pochadźeše.
Takle wopisowaše Měrćin Nowak swoju wowku ze sćěhowacymi słowami:
Wuzwolene poskitki k přehladce
Wotewrjenje wustajeńcy „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“ 26. měrca w 15 hodź. w Budyskim Serbskim muzeju
Předstajenje w LND wušłeje knihi „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“ 28. měrca w 19.30 hodź. na Budyskej Michałskej farje
Přednošk dr. Jensa Buliša 3. meje w 19 hodź. w Budyskim Serbskim muzeju: „Trotz Warichius und Wendenpapst – Die verblassenden Bilder des sorbischen Göda“
Wotewrjenje pućowanskeje wustajeńcy „Serbske cyrkwje mjez Lubijom a Luborazom“ 7. meje w 11 hodź. w Budyskej Michałskej cyrkwi
„Kofej w třoch“ pod nawodom Andreje Pawlikoweje 10. meje w 15 hodź. wo nabožnych objektach w zběrce Serbskeho muzeja. Zajimcy su namołwjeni, swójske nabožne předmjety sobu přinjesć.
Přednošk „Ochranow a Serbja“ dr. Lubiny Malinkoweje 23. awgusta w 19 hodź. w Budyskim Serbskim muzeju ze simultanym přełožkom
Swójbne popołdnjo a finisaža 27. awgusta: w 16 hodź. literarno-hudźbny program z basnicu Měranu Cušcynej a chórom Budyšin
Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija
Wustajeńca w Budyskim Serbskim muzeju wobswětla wuznam ewangelskeho žiwjenja za wuwiće kultury
Bože słowo w maćeršćinje – tele žadanje Martina Luthera tworješe srjedźišćo reformacije. Pjeć lětstotkow je mjeztym nimo. Najwjetši čas tuž, zo sej Serbja wuwědomjeja, kajki wuznam je tónle swět spowalacy podawk tež za wuwiće serbskeje kultury měł: započatk serbskeho pismowstwa přez ewangelskich duchownych. Njedźelu wotewru w Budyskim Serbskim muzeju wustajeńcu, kotraž to wobswětla. A kak swjate móže serbske Swjate pismo tež w njeswjatym wobłuku muzeja być, bě na medijowej prezentaciji wustajeńcy pytnyć. Tam spjećowaše so restawrator Jan Bart přeću kameroweho teama telewizijneho sćelaka, witrinu z prěnjej, w (delnjo)serbskej rěči ćišćanej knihu – katechizmom fararja Albina Mollera z Tšupca (1541–1618) z lěta 1574 – wotewrěć. Riziko bě jemu přewulke, zo so přez telko ludźi nastata špatna mikroklima w stwě negatiwnje na rěčny pomnik serbstwa wuskutkuje.
Sakski lěs w konflikćemjez hospodarstwom a wobydlerjemi
Na lěs zhladuje wulki dźěl wobydlerjow w Sakskej kaž tež cyłeje Němskeje z poměrnje wulkej česćownosću. Dźeń a wjac ludźi wužiwa lěpšiny lěsa, so tam wočerstwić a wulki dźěl wólneho časa z přijomnymi zaběrami w lěsu zwjazać. Lěsne kónčiny hraja w žiwjenju mnohich ludźi wažnu rólu jako městno ćělneho a dušineho wodycha, zo bychu tam trěbne wurunanje k stresej a napinanjam wšědneho dnja namakali. Runje tak waža sej lěs jako žórło najwšelakorišich płodow, kaž su to hriby a jahody abo mnohe hojenske zela. Ale tež hłowny wunošk lěsa drjewo je dźeń a požadaniše. W Sakskej mamy něhdźe 550 000 hektarow lěsa kotryž wupřestrěwa so po kulturnej krajinje kraja, wot čłowjeka přez lětstotki wutworjenej.
Městnosć jubilejow Domowiny a serbskeho ćišća
Wo serbskich stawiznach města, hdźež schadźuje so jutře hłowna zhromadźizna třěšneho zwjazka
Wojerecy běchu a su po Budyšinje a Choćebuzu sobu najwažniše město w serbskich stawiznach. Před tydźenjomaj předstajichmy w Předźenaku „Swědki serbskeho žiwjenja w starych Wojerecach“ a přeprosychmy na wuchodźowanje k nim. Jutře schadźuja so delegaća towarstwow a župow na hłownej zhromadźiznje Domowiny we Wojerecach.
Stawizny bywšeho wokrjesneho města nad Čornym Halštrowom na sewjeru Hornjeje Łužicy su wusko zwjazane ze zańdźenosću serbskeho ludu. Wojerecy buchu 1268 pod němskim mjenom Hoyerswerde prěni króć naspomnjene. Němske mjeno skedźbnja na połoženje sydlišća wěsteho Hojera na kupje wosrjedź bahna, kotruž mjenowachu tehdy němsce „werda“. Podobne pomjenowanja nadeńdźemy pola Biskopic – Bischofswerda, Hagenwerda a Werder nad Habolu pola Podstupima. Wojerecy wostachu lětstotki městačko w Budyskim kraju.
