Iniciatiwa njezměje wulki wuspěch
Rozžohnowacy so jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž w interviewje ze Serbskimi Nowinami
Kónc lěta poda so jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, kiž je zastojnstwo dlěje hač 20 lět wukonjał, na wuměnk. Přičiny dosć, raz na jeho spore dźěło za třěšny zwjazk zhladować. Janek Wowčer je so z Bjarnatom Cyžom wo jeho skutkowanju rozmołwjał.
Kak hódnoćiće wuwiće Domowiny w zašłych 25 lětach, a je třěšny zwjazk „rěčnica serbskeho ludu“, kaž sama wo sebi praji?
Sorabija Lipsk je 300 lět
Čłonojo studentskeho towarstwa so dopominaja
Moje serbske wědomje skrućiłaWot 1987 do 1982 běch Sorabičan w Lipsku. Někotři ze mnu žurnalistiku studowacy komilitonojo kritizowachu, zo bydlach w Zejlerjowym internaće a nic z nimi w němskim. Ze serbskimaj komilitonomaj seminarneje skupiny rěčach rady serbsce, tež w přitomnosći Němcow. To mi porokowachu jako zamjo serbskeho nacionalizma. Na tym wšak bě Sorabija sobu wina. Ta je moje serbske wědomje skrućiła. Po štyrjoch lětach B-delnjoserbšćiny na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli (SRWŠ) w Choćebuzu mějach ćeže, rjanym absolwentkam Budyskeje SRWŠ hornjoserbske lubosćinske listy pisać. Tohodla a z dalšich přičin sym pola dr. Hynca Rychtarja na hodźiny hornjoserbšćiny chodźił. Wot spočatnje štyrjoch studentow běch jenički, kiž cyły kurs přetra. Ale je so wudaniło, kaž dźě mojej serbskorěčnaj synaj a prěnja wnučka dopokazuja. Móžach tež lěpje mi tehdy dowěrjenu chroniku Sorabije wjesć a w serbskim studentskim chórje sobu spěwać, mi so zda jako jenički z delnjołužiskeje SRWŠ.
Schadźowanka 2016
142. schadźowanka wotmě so minjenu sobotu w Budyskej „Krónje“, a zaso bě žurla kopata połna. Wulke potajnstwo kóžde lěto stej mjeno moderatora (1) kaž tež cyłkowny program (2). Kak su ludźo wotběh hódnoćili (3) a hač bě aftershow-party (4) znowa tak wulkotna kaž minjene lěta, wo tym rozprawja Jurij Bjeńš.
Z kóždym přećahom rostli
Lětsa zhladujemy na 70ćiny Serbskeje šule w Budyšinje. Wosebje šulerjo zakładneje šule su so ze stawiznami kubłanišća, předewšěm na polu kultury a sporta, rozestajeli.
Nawodnica zakładneje šule Annette Natušowa ma jubilej za dobru składnosć, šulerjam zašłosć jich kubłanišća zbližić. „Wšako žada sej hižo sakski kubłanski plan, zo zaběramy so w 3. a 4. lětniku ze šulu něhdy a dźensa. A za šulerjow, kotřiž štyri lěta pola nas wuknu, je tajki jubilej něšto wosebite.“ Tak su byli někotři spočatk šulskeho lěta w Stróži a su tam w šulskim muzeju zhonili, pod kotrymi wuměnjenjemi běchu dźěći něhdy wuknyli. We wuměłskim kubłanju su z pjerom a čornidłom pisali.
Kultura wosebite znamjo šule
„Typiske to za wučerku“ je wuprajenje, kotrež mi hnydom do mysli přińdźe, jako sedźu w Budyšinje pola Edity Cyžoweje w dobrej stwě a dohladam so na blidźe ležacych dokumentow. Wučerka na wuměnku je slědźiła za fotami a nastawkami w swojich podłožkach, powědacych wo stawiznach Serbskeje zakładneje a pozdźišeje Serbskeje polytechniskeje wyšeje, dźensa Budyskeje Serbskeje zakładneje a wyšeje šule. „Wot lěta 1959 běch wučerka na tejle šuli, a kóždy dźeń bě něšto wosebite“, wona praji. Wuwučowała je wšitke předmjety, hač na sport. Z 58 lětami přesta wučerić, po přewróće njeje hižo jako wučerka skutkowała.
Erlichtec dwór – swójbny domicil kaž tež rjemjeslniske a ...
Wot lěta 1990 namakaja lětstotki stare a wopušćene kładźite domske z regiona a před wuhlowej jamu při Erlichtec haće swoju nowu domiznu: na Rěčičanskim Erlichtec dworje.
Pomjenowali su Erlichtec dwór po hłubokokorjenjatych wólšach (Erle), kotrež nadeńdźemy wosebje w Błótach podłu groblow. Klětu swjeći tele jónkrótne rjemjeslniske a kulturne srjedźišćo w Rěčicach 20lětne wobstaće. Dawno je Erlichtec dwór ze wšelakimi w kładźitych domskich zaměstnjenymi tradicionalnymi rjemjesłami hornjołužiskeho regiona hole a hatow turistiske srjedźišćo. Pućowacy přichadźeja předewšěm ze Zhorjelskeho wokrjesa, z Wojerowskeje, Drježdźanskeje a Choćebuskeje kónčiny, tež ze serbskich a dwurěčnych wsow katolskich a ewangelskich wosadow runje tak kaž z Hamburga. „Publikum je měšany, wšako mamy tež najwšelakoriše zajimawe poskitki. Smy nadregionalny wulětny cil, kotryž je cyle pomału rostł“, Marion Gierth Rěčičanski Erlichtec dwór wopisuje. Z Lipska pochadźaca je jednaćelka wólnočasneho srjedźišća a jeho towarstwa.
Łužisku filmowu poeziju tworił
Konrad Herrmann ke Choćebuskemu filmowemu festiwalej přinošował
Zo bě Choćebuske komorne jewišćo połnje wobsadźene, jako tam jeho łužiske filmy pokazachu, Konrada Herrmanna wulce zwjesela. „Poeziju napřećiwka“ mjenowaše kuratorka sekcije „Domownja – Heimat“ na Choćebuskim filmowym festiwalu dr. Grit Lemke tónle rjad ze šěsć přinoškami rodźeneho Budyšana. A woprawdźe, jeho wosebita poezija tež dźensa hišće wabi. Kak je tehdyši student Wysokeje šule za film a telewiziju Podstupim-Babelsberg w filmje „Struga – wobrazy našeje krajiny“ (1972; hromadźe z Tonijom Brukom) zničenje serbskeje kultury přez brunicu zwuraznił, to će fascinuje. Basnje Kita Lorenca njeběchu jenož inspiracija, ale film sam zda so być filmowa baseń, połna wobrazowych metafrow, k tomu hudźba Jana Rawpa – z dramatiskim wjerškom pohrjeba serbskeje kultury inkluziwnje.
Wjeseli so, hdyž film scyła pokazaja
Prěni raz bě lětsa serbski přinošk hłowne myto Choćebuskeho filmoweho festiwala dobył. Z režiserku 14 mjeńšin trajaceho filma „Zmij – Der Drache“ Angelu Schusterowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kak sće ideju filma zrodźiła?
A. Schusterowa: Před lětomaj zwěsćich na Choćebuskim filmowym festiwalu, zo wobsteji zajim za serbske filmy. Myslach sej, zo móžeš na tym polu hišće tójšto wotkryć. A powěsć wo zmiju je so mi hižo jako dźěćo spodobała – štó dźě sej tajkeho njepřeje? Film jedna w nacistiskim času, hdźež bě serbšćina potłóčowana, a sym za njón jara wjele rešeršowała. Sym wšitko čitała, štož w bibliotece namakach. Tež z prašenjom, kak dźěćo powěda, so dokładnje zaběrach. Wšako je protagonist holca, kotraž z pozadka rěči.
Čehodla sće so za to rozsudźiła, zo ma film serbskorěčny być?
„Pomału k sebi samej namakam“
Štóž je sej myslił, zo budźe runje wotkryta nowa hwězdźička na filmowym njebju Łužicy w srjedźišću 3. dźěłarnički syće łužiskich filmowcow stać, je so mylił. Něhdźe dźesać mjeńšin wěnuja tam dobyćerce lětušeho hłowneho myta 14. Choćebuskeje filmoweje přehladki Angeli Schusterowej a jeje filmej „Zmij“ – a dyrbiš woprawdźe cyle koncentrowanje na to poskać, što wona powěda, tak mjelčo Angela Schusterowa rěči, tak spłóšiwa a skromna wona skutkuje. Wupadaše nimale tak, zo je so chětro nastróžiła, jako kuratorka sekcije „Heimat/Domownja“ Choćebuskeho a sobudźěłaćerka Lipšćanskeho festiwala za dokumentariske a animaciske filmy dr. Grit Lemke přispomni, zo njesłuša jeje film na amaterske wubědźowanje, ale na renoměrowane Mjezynarodne Oberhausenske krótkofilmowe dny. „Wjeselu so hižo, hdyž film scyła pokazaja“, Angela Schusterowa praji. Wšako je „Zmij“ hakle jeje druhi film.
Zawru-li so jedne durje, so dalše wočinja – jeno signale dyrbiš ...
Dinarjec mandźelskaj w Nowoslicach wupožčujetaj stany a poskićataj partyjowy serwis a catering. Wonaj pak starataj so tohorunja na najwšelakoriše wašnje wo kulturu a turizm.
Dwě brězy stejitej pódla so blisko domskeho. „Tej je mój mandźelski před 32 lětami sadźił“, praji Andreja Dinarjowa. W Nowoslicach wjedźe wona hromadźe z mandźelskim Ludwigom wupožčowarnju stanow, partyjowy serwis a catering, swjedźensku bróžnju a pensiju. Hakle před něšto tydźenjemi su tam serbski kwas swjećili. „Telko wulkich žurlow w našej kónčinje njeje“, měni Ludwig Dinar. Stajnje zaso so pola njeho za narodninskim swjedźenjom, kwasom, firmowym jubilejom abo kulturnym zarjadowanjom naprašuja. Ideja za kulturnu bróžnju nasta w lěće 2007. Tehdy chcyše so dźowka Sonja wudać. „Za to smy naš skład přerumowali“, powěda Ludwig Dinar.
