Kejžor Korla IV. wuwiće Łužicy spěchował
K 700. narodninam najsławnišeho čěskeho knježićela
W Čěskej swjeća zajutřišim wulki jubilej. Němski kejžor a čěski kral Korla IV. narodźi so 14. meje před 700 lětami kralej Janej Luxemburgskemu w Praze a bu na předmjeno Václav wukřćeny. W starobje sydom lět daštaj jeho staršej na wukubłanje na francoski kralowski dwór. W Parisu měješe sej přichodny kral politisku wědu a kmanosće knježenja přiswojić. Zdobom bu hižo ze sydom lětami z francoskej princesnu Blancu Margaretu von Valois woženjeny.
Z pjatnaće lětami dźěše Korla do sewjerneje Italskeje, zo by tam Luxemburgske knjejstwo nawjedował. Wot lěta 1334 knježeše wón nětko nad Čěskej a Morawu. Wuspěšnje spěchowaše młody monarch hospodarske a kulturne wuwiće domjaceju krajow, kotrejž pod jeho knjejstwom rozkćěwaštej. W lěće 1340 knježeše Korla IV. za swojeho choreho nana nad Čěskej a pódlanskimi krajemi Šleskej, Braniborskej, Hornjej a Delnjej Łužicu. 1347 krónowachu jeho na čěskeho krala a 25. julija 1349 w Aachenje na němskeho kejžora.
„Moja wutroba bije za Serbow“
W Berlinje je Polonia ze 47 000 čłonami najsylniša pólska skupina we wukraju. Jeje třěšny zwjazk je Pólska rada, krajny zwjazk Berlin. Z městopředsydu Polonije dr. Jacekom Barełkowskim je so Alfons Wićaz rozmołwjał.
Kotry zaměr je sej Pólska rada z Poloniju stajiła?
J. Barełkowski: Jako třěšny zwjazk zjednoćamy nimale dźesać pólskich organizacijow, kotrež w Berlinje skutkuja. Bychmy rady wšitke pod jednej třěchu měli. To pak njeje so nam dotal hišće cyle zešlachćiło. Myslu sej, zo budźemy w blišim času hišće wjace pólskich organizacijow zastupować. Z tym bychmy wjace hač połojcu w Berlinje bydlacych Polakow do třěšneho zwjazka zapřijeli. Sym městopředsyda Pólskeje rady. Ferdynand Domaradzki jej předsyduje. Wón ma najwjetši ratarski zawod w Berlinje-Lübarsu a je chětro aktiwny předewzaćel. Wšitkim našim přisłušnym cyłkam skićamy na najwšelakorišich polach pomoc a podpěru. Organizujemy zarjadowanja, tež na kulturnym polu, kaž na přikład 22. meje před radnicu w Berlinje-Reinickendorfje „dźeń Polonije“. To je dźeń Polakow, kotřiž we wukraju bydla.
Serbska literatura na knižnych wikach w Praze
Po Lipšćanskich knižnych wikach w měrcu su Praske wiki druhi nalětni termin, kotryž Ludowe nakładnistwo Domowina wužiwa, nowostki serbskeje literatury šěršej zjawnosći předstajić. Dźens dopołdnja započachu so Praske knižne wiki w Přemysłowym palasće Holešovice.
Praha (SN). Dwajadwacety króć wuhotuje wiki Zwjazk čěskich knihikupcow a nakładnikow „Svět knihy“, a to z přiběracym wobdźělenjom ze wšeho swěta. Čestny hósć su lětsa sewjerne kraje. Wulkopósłancy Danskeje, Finskeje, Norwegskeje a Šwedskeje kaž tež zastupjerjo kulturneho instituta Skandinawiski dom su přeprošeni. Temje knižnych wikow stej „Fenomen krimi“a „Město jako literarna kulisa“.
Filmowcy intensiwnje wuradźowali
Žitawa/Großhennersdorf (SN/CoR). Kak dale z łužiskim a serbskim filmom? Po zahajenju 13. nysoweho filmoweho festiwala wutoru w Žitawskim Gerharta Hauptmannowym dźiwadle schadźowachu so wčera łužiscy filmowcy na cyłodnjowskej dźěłarničce w zetkawanskim centrumje Großhennersdorf, zo bychu so intensiwnje z tymle prašenjom zaběrali. Lětuše tematiske ćežišćo Nysoweho festiwala su mjeńšiny, a tak wěnuja so Serbam z wjacorymi zarjadowanjemi. Wčerawša dźěłarnička bě zdobom druhe zetkanje loni na Choćebuskim filmowym festiwalu załoženeje syće za łužiski film. Mjez wjace hač dwaceći zajimcami běchu awtor znateju filmow „Struga“ a „Rublak“ Konrad Herrmann kaž tež zastupjerki Załožby za serbski lud.
Tilich: Wažni mostytwarcy
Němsko-pólske žurnalistiske myto Tadeusza Mazowieckeho spožčili
Lipsk (SN). We wobłuku swjedźenskeho zarjadowanja mjeztym 9. němsko-pólskich medijowych dnjow su wčera w Lipsku lětuše němsko-pólske Myto Tadeusza Mazowieckeho spožčili.
Prěnje městno w kategoriji ćišćanych medijow wobsadźi Emilia Smechowski za přinošk „Sym něchtó, kotrehož njewidźiš“. Wozjewjeny bě wón minjeny kónc tydźenja w nowinje TAZ. Awtorka rysuje w nim problemy pólskeje swójby w Němskej. Smechowski kritizuje, zo staršej swoju pólsku identitu zatajataj a sej wot dźěći žadataj, so w nowej domiznje hišće bóle „němsce“ zadźeržeć, hač Němcy sami.
W kategoriji rozhłós počesćichu žurnalistku Tillu Fuchs za „New York New York abo nowosće ze stareje domizny“. W swojim přinošku zwjazuje wona ćěkanje nana ze Šleskeje po wójnje z aktualnym połoženjom ćěkancow w Europje w dźensnišim času.
Dobyćerjej w kategoriji telewizija „Dźiw přežiwjenja“ staj Marek Tomasz Pawłowski a Małgorzata Walczak. Jeju film powěda wo ćežkim a strašnym žiwjenju w židowskim geće za čas němskeje okupacije.
Dalšu knihu sebi a lubowarjam swojeje literatury darił
Basnik a spisowaćel Beno Budar je so sam k sydomdźesaćinam wobdarił, runje tak pak tež swojich lubych doma a swěrnych čitarjow. Po 65. narodninach 2011, jako z knihu „Jub die Geige“ narodninskich hosći překwapi, činješe wón to nětko k 70. narodninam z druhim dźělom knihi samsneho titula.
266 stron wopřijacu brošuru wuda awtor w swójskim nakładźe z podpěru Isy Bryccyneje nastupajo wuhotowanje a titulnu stronu kaž tež Jurja Šěraka jako lektora. Z basnjemi, powědkami, přełožkami basnjow a ze zasopowědanjom anekdotow a dožiwjenjow za čas wójny wot někotrych Serbow rysuje wón zdobom swoje wobličo, rozmyslowanja a nutřkowne začuća. Z wudaćom je Beno Budar wšo to nazběrał a zaso podał, štož je jeho w žiwjenju přewodźało, pozbudźało, formowało, nutřkownje zesylniło, zradowało, ale tež z nuzy a ze starosćow torhnyło.
Zo njeby wulkan pluwał
Dźiwadło Zhorjelc-Žitawa z prapremjeru inscenacije „Alois Nebel“
K wopytej inscenacije „Alois Nebel“ měł čłowjek z ćahom do Žitawy jěć. Hišće ćahi ze Zhorjelca sem jězdźa. Tomu pak w awta lubowacej Sakskej po wšěm zdaću wěčnje tak njebudźe – potajkim radšo kóždužkuli skićacu so składnosć wužiwać. Kruch je „železniski blues z horow Jesenika“, a jenož hišće nakromne wobchadźenje z tymle něhdy hordym wobchadnym srědkom je jedna z jeho štučkow. Krajinowje snano najrjeńša železniska čara Hornjeje Łužicy pak je hišće z dalšeje přičiny prawy zazběh do dźiwadłoweje inscenacije. Přetož za Hagenwerderom hač do Hirschfeldy wjedźe wona na tamny bok Nysy. Jako čaru 1875 twarjachu, njemóžachu sej dowumyslić, zo wona po lěće 1945 na něšto kilometrach hranicu do Pólskeje přeprěči a zo je dwórnišćo Wostrowc nadobo we wukraju.
Wo awtoromaj „Aloisa Nebela“
Jaroslav Rudiš drje je tuchwilu najznaćiši a najbóle přełožowany čěski spisowaćel swojeje generacije. Rodźeny 1972 w sewjeročěskim Turnovje studowaše wón zdźěla w Berlinje a je hač do dźensnišeho mjez Čěskej a Němskej po puću. Tež w swojich twórbach zwjazuje wot časa debita „Nebe pod Berlínem“ přeco zaso stawizny wšědneho dnja a historiju wobeju krajow. Tak nawjazuje na 1938 namócnje přetorhnjenu mnohorěčnu literarnu tradiciju Čěskeje a přenjese ju do noweho srjedźoeuropskeho konteksta. Jeho aktualny roman „Národní třída“, kotryž so hłuboko do myslenja strachoćiweho a hněwneho Čecha zanurja, budźi tučasnje wjele kedźbnosće w Němskej. Rudiš je tež jako awtor scenarijow a dramatikar wuspěšny a skutkuje nimo toho hižo wjele lět we wšelakorych hudźbnych projektach.
Wot grafiskeje nowele k filmej
Prěnjotnje wušła je grafiska nowela „Alois Nebel“ jako třidźělny rjad w lětach 2003 do 2005. Lěto pozdźišo wuńdźechu tři jednotliwe zwjazki w zhromadźenych spisach, kotrež zbudźichu wjele kedźbnosće. Přełožili su je lěta 2008 do pólšćiny, 2012 do němčiny a 2013 do francošćiny. Serbski přełožk hišće wusteji, by pak přejomny był. Teksty Rudiša bychu hladajo na młódšich čitarjow serbski knižny poskitk zawěsće wudospołnili.
Lěta 2011 je režiser Tomáš Luňák nowelu „Alois Nebel“ jako animaciski film zwoprawdźił. A tón bě na festiwalach po cyłym swěće jara wuspěšny. 2012 bě nominowany za Oscara w kategoriji „najlěpši cuzorěčny film“ a dósta w samsnym lěće Europske filmowe myto jako najlěpši animaciski pask.
