Piwo doma abo w korčmje, wšelaki outfit na kemšach – mjez Serbami a Čechami je tójšto małkich kulturnych rozdźělow

By-li sej Serb časowu mašinu wobstarał, z njej wróćo do zymskeho semestra 2023 do Lipska mjez serbskich studentow lećał a z nimi w Centrifuze piwko pił, by najskerje slědowacu scenu dožiwił: Na konopeju sedźi črjóda Serbow w čiłej rozmołwje. Bachtajo Serbja kopańcu hladaja abo někajki wuznamny wupłód němskeje popoweje kultury – Germany’s Next Topmodel, Bur sej žonu pyta, Der Bachelor a druhe pokłady. Wosrjedź tuteje wjesołeje bobrije sedźi „typ“, kotryž je přišoł, mjelčo strowił, so sydnył a potom jednu, dwě abo tři hodźiny ničo njeprajił. Cyły čas na swojim piwje coma, hdys a hdys so njewěsće posměwknje, potom na wobrazowku abo do handyja hlada, doniž njestanje, „dobru nócku“ praji a woteńdźe. Tuta scena so prawidłownje wospjetuje. Woprawdźe, prašejće so někoho, kotryž je w tutym času w Lipsku studował a w Sorabiji aktiwny był! Hišće zajimawšo by było, tutomu „typej“ – młodemu čěskemu kadli – do mozow hladać, kotrehož jenički zaměr tehdy bě: ze Serbami so přećelić.

Patrick Weißig z teama Nysoweho filmoweho festiwala (NFF) zajimuje so za serbske filmowstwo. W Budyskim Kamjentnym domje je so wón z Luku Golinskim (tworićel kultury) a Miru Dubian (studentka) wo jeju krótkofilmje „Pytaś a namakaś“ rozmołwjał.

Zwotkel mataj lubosć k filmej?

L. Golinski: Běch hižo jako dźěćo wo tym sonił, něšto z medijemi činić. Lubosć je při dźěle z filmom nastała. Mira a ja smój zwěsćiłoj, zo mamoj podobnu ideju za film. Proces tworjenja filma běše napinacy, ale tež rjany. Absolutnje magiske je, hdyž charaktery na wobrazowce widźiš.

M. Dubian: Zajim za film je starši hač projekt, přetož přeco hižo rady filmy hladam. „Pytaś a namakaś“ bě prěni filmowy projekt, kotryž sym zwoprawdźiła, wot spisanja knihi přez wjerćenje hač ke kónčnemu produktej. To je mi cyle hinaši wid na tónle medij wotewrěło.

Staj mi rjekłoj, zo su wšitcy, kotřiž su za projekt dźěłali, tole „za wěc činili“. Što z tym měnitaj?

Romantiska dróha bu w lěće 1950 jako prěnja prózdninska a dowolowa dróha w Němskej wupokazana. Tróšku utopiske wšak tute předewzaće bě. Přetož: Štó dźě měješe tehdy awto? A kotry ­wukrajny turist by krótko po wójnje do tutoho kraja na dowol přijěć chcył? ­Jako čitach, zo běchu prěni turisća Američenjo, sym so chětro dźiwała. Tehdyši iniciatorojo w ameriskej conje abo ameriskim wobsadniskim pasmje běchu drje so turistow ze zamórskeje nadźijeli, a tuta nadźija so jim spjelni: Američenjo přichadźachu w črjódach. Jim přidružachu so Japančenjo a skónčnje tež turisća z našeho kraja.

K tomu hišće stawizniski pozadk: W lěće 1846 knježeše w Frankowskej wulki hłód. Tuž jara wjele ludźi do Ameriki wupućowa. To bě čas do byrgarskeje rewolucije 1848/49. Mjez 1920 a 1923 potom hišće raz wjele ludźi do Ameriki wupućowa, mjenujcy za čas inflacije a swětoweje hospodarskeje krizy.

Europeada 2024 lětsa w Schleswigsko-Holsteinskej, kraju mjez Sewjernym a Baltiskim morjom

Thomas Uerschels je měšćanosta schleswigsko-holsteinskeho Niebülla. 55lětny steji wot lěta 2022 na čole ­města z 10 000 wobydlerjemi.

Kak sće reagował, jako bě jasne, zo wotměja so we Wašim měsće koparske hry Europeady?

T. Uerschels: Njejsym wo Europeadźe wjele wědźał. Bórze pak bě mi jasne, zo so zarjadowanje derje do našeje kónčiny hodźi, wšako smy region mjeńšinow. Wjeselu so, zo smy minjene lěta tři miliony eurow do našeho koparskeho stadiona inwestowali.

Je frizišćina wohrožena rěč?

T. Uerschels: Na kóždy pad. Mamy samsny problem kaž drje wšitke mjeńšiny: Hdyž starši rěč přichodnym generacijam dale njedadźa, wona wotemrěje.

Što wot Europeady wočakujeće?