Wužadanjam časa wotpowědować
Ludwig Dinar je w Nowoslicach hosćićel z ćěłom a dušu
Němska chromi: Konjunktura bywa słabša, běrokratija dźěło haći, drohota a inflacija poćežujetej předewzaćelow kaž domjacnosće. Wot stupacych kóštow za energiju a zežiwidła je nimale kóždy potrjecheny. Nowosličanski hosćencar Ludwig Dinar słuša k zmužitym, kotřiž su najebać wšě ćeže w zašłych lětach dale inwestowali a z tym rostli. Weronika Žurowa je so z nim a jeho dźowku Christianu Dinarjec-Kubańkowej rozmołwjała.
Što was aktualnje najsylnišo zaběra?
L. Dinar: Mamy wulke ćeže, korona-pjenjezy wróćo płaćić. Płaćenja běchu tehdy nachwilne. Nětko dóstanjemy doskónčnu zdźělenku a stat je mjeztym měritka změnił. Tehdy smy wšo móžne spytali, na přikład smy jědź zwonka domu předawali. Nětko dyrbju hamtam rozkłasć, čehodla smy tak mało dochodow měli. Sčasami njejsmy scyła ničo činić směli a dźensa chcedźa wote mnje wědźeć, čehodla bě totalny wupad, čehodla krótkodźěło a hač njejsym žane druhe dźěło za přistajenych měł. Korespondenca dla toho je jara dołha, ja pak nimam chwile w běrowje sedźeć.
Po wětrje bu wjes pomjenowana
650 lět Wětrow, wot 1898 ze znatej šamotownju – 1951 nasta nowe sydlišćo za dźěławych zawoda 2. pokročowanje
Šulske dźěći z Wětrowa chodźachu wot spočatka 19. lětstotka do susodnych Bóšic do šule. Tak tež šulerjo z Jaseńcy, Noweje Jaseńcy, Nowych Bóšic, Hory, Łusča a Noweho Łusča. Tomu bě hač do Prěnjeje swětoweje wójny. „Šulska statistika kralestwa Sakskeje“ z lěta 1913 tole wobkruća. Prěnja šula w Bóšicach bě srjedź wsy a w njej jedyn serbski wučer dźěći z dźewjeć wsow wuwučowaše. Sobu ličeny bě tu Nowa Hora pola Nowych Bóšic.
1886 wšitcy wučerjo serbscy
Dr. Arnošt Muka w swojej „Statistice Łužiskich Serbow“ 1886 pisa wo štyrjoch šulach Njeswačanskeje wosady, zo su wšitcy wučerjo serbscy a wuči so po zakonju serbski. W prěnjej rjadowni podawa so nabožina, tež při zjawnych pruwowanjach serbski, w 2. rjadowni wuči so nimale wšo z pomocu serbskeje rěče. Dźěći serbsce čitać nawuknu, serbsce pisać so njewuči. W šulach wužiwa so pjeć serbskich knihow, jenož na Bóšičanskej šuli so Bartkowa čitanka njenałožuje, město Bartkoweje serbsko-němskeje prosto němska čitanka.
Foto: carmen schumannZa čož na Bayreuthskej „Zelenej hórce“ dny ...
Za čož na Bayreuthskej „Zelenej hórce“ dny dołho trjebaja, zešlachći so Serbskemu młodźinskemu dźiwadłu při Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle w něhdźe 70 mjeńšinach. Dlěje so šulerki a šulerjo njedroža, zo bychu často narodny mytos Němcow mjenowanu stawiznu kołowokoło rjeka Siegfrieda, zmija Fafnira a lutka Albericha předstajili. „Pjeršćeń“ rěkaja swojej aktualnej inscenaciji, kotraž zhusća srjedźowěkowski epos „Nibelungenlied“ na zdźěla grotesknu, zdźěla absurdnu tragikomediju. Tekstowu předłohu Thea Fransza bě nawoda skupiny a režiser hry Měrko Brankačk zeserbšćił, při čimž swojim chowancam awtentisku wobchadnu rěč dowola.
Wólby do zwjazkoweho sejma
schwali nowe
zakonje abo
změni zakonje
woli so kóžde štyri lěta
rozsudźa wo
zasadźenjach zwjazkoweje wobory
kontroluje dźěło zwjazkoweho knježerstwa
woli zwjazkoweho kanclera/zwjazkowu kanclerku
Lěwica/
Die Linke
FDP
CDU
SPD
AfD
ministrojo
knježerstwo
zwjazkowy
kancler
parlament
Zwjazkowe knježerstwo njewola wobydlerjo abo wobydlerki Němskeje direktnje, ale indirektnje přez parlament. Šef zwjazkoweho knježerstwa je zwjazkowy kancler – jeho wuzwola zapósłancy zwjazkoweho
sejma. Kancler postaja potom ministrow, kotřiž wu-
tworja zhromadnje z kanclerom knježerstwo. Sejm
a knježerstwo stej potajkim dwě rozdźělnej wěcy. Knježerstwo je za wudźěłanje nowych zakonjow
a postajenjow zamołwite. Tute rozsudy dyrbi sejm schwalić a je zdobom kontroluje.
Što je zwjazkowe knježerstwo?
rozsudźa, kelko pjenjez so za čo nałožuje
Nadawki
zwjazkoweho sejma
Zwjazkowy sejm, to su woleni zastupjerjo ludu.
Koho móžu docyła wolić?
pohlad
do plenuma
Njejsy sej hišće wěsty/a, koho měł/a wolić? Zwjazkowa centrala za politiske kubłanje je tež za lětuše wólby zaso tak mjenowany Wahl-O-Mat zestajiła.Wahl-o-mat
foto: simone m. neumann
Wolić smě zwjazkowy sejm kóždy němski staćan/kóžda němska staćanka, kiž je na dnju wólbow znajmjeńša 18 lět stary/a,
tež ći we wukraju. Před wólbami rozesćelu gmejny tak mjenowane wólbne zdźělenki. Na nich je dokładnje napisane, hdy, hdźe
a kak ma so wolić. Komuž so
njehodźi na městnje wolić, ma móžnosć, přez listowe wólby wolić. Kóždy woler/kóžda wolerka ma dwaj hłosaj. Z prěnim woli wón/wona direktneho kandidata swojeho wólbneho wokrjesa. Z druhim hłosom podpěruje
stronu, kotraž zastupuje jeho/
jeje zajimy. Wolić, to je jedne
z najwažnišich prawow, kotrež
w našej demokratiji mamy.
Kóždy a kóžda měł je tohodla wužiwać a 23. februara swojej křižikaj na wólbny lisćik sadźić.
Swobodni
wolerjo/Freie Wähler
BSW
(Bündnis Sahra Wagenknecht)
Za dowol a derjeměće na wsy
Dowol na burskim statoku a dyrdomdej we wjesnej kónčinje zaručeć je cyłej swójbje wutrobna naležnosć
Mrózec statok bě něhdy (do lěta 1945) jedyn z najrjeńšich burskich statokow Róžanta. Tak wědźa so najstarši wobydlerjo na powědanje swojich prjedownikow dopomnić. Wokomiknje stawa so mjenowany statok w putniskej wsy zaso z powabliwym a zajimawym dworom, nic jenož w Róžeńće, ale tež daloko přez gmejnske a regionalne mjezy. Swójbje Kralec a Knopec z Pančic-Kukowa a Chrósćic stej před něšto lětami statok a k tomu słušace ležownosće (pola, lěsy a łuki) wot zhromadźenstwa namrěwcow po poslednjej wobsedźerce kupiłoj a z twarjenjom započałoj són zwoprawdźeć.
Chcedźa wot Serbow wuknyć
Francoska filmiska komedija z lěta 2008 „Bienvenue chez les Ch’tis“ (němsce: „Willkommen bei den Sch’tis) je hladajo na ličbu wopytowarjow hač do dźensnišeho najwuspěšniši francoski film. Dohromady 20 milionow ludźi je sej jón w kinje wobhladało. Režiser a komediant Daniel Hamidou powěda stawiznu zastojnika francoskeho pósta z južneje Francoskeje, kotryž dyrbi disciplinariskich přičin dla nowe dźěłowe městno na póstowym zarjedźe w najsewjernišim departemenće Francoskeje Hauts-de-France, w regionje Picardie, nastupić. Mjez domoródnymi ze „swojoraznym“ žiwjenskim wašnjom a wosebje z rěču, kotruž lědma rozumi, dožiwja wón tójšto kurioznych a směšnych situacijow. Domoródni sami mjenuja so Ch’ti. Jich rěč přirjaduja fachowcy sewjerofrancoskim picardiskim narěčam. Wona je francošćinje bliska – hač je to dialekt abo rěč, na tym Ch’tijojo tuchwilu slědźa.
Kooperacija towarstwow
Za młodostnych w Kulowje je samozrozumliwe so angažować
Mjez lětušimi dobyćerjemi Myta za angažement młodźiny su młodostni z Kulowa, kotřiž su sej wosebitu rumnosć stareje šule na Cyrkwinskim naměsće města zarjadowali.
Na konopeju sedźo čakaja młodostni na překwapjenku. Bernadett Zellerowa a Christoph Semper z Biskopičanskeje Syće za dźěći a młodźinu (KiJU) přinjesetaj jim šek, na kotrymž steji, zo dóstanu 400 eurow za swój angažement. Hnydom woni rozmysluja, na kotrej sćěnje móža dopokaz swojich idejow zaměstnić. Wulki šek na sćěnje budźe přichodnje bjezdwěla wosebity barbny akcent. Tež pokal ma wosebite městno na regalu dóstać.
Nowa platforma za młode wizije
New World Studios: Z widejemi wotewru młodostnym nowy kreatiwny rum
Załožićeljo New World Studios Florian Buk, Dajana Schönherr a Florian Kamenz su platformu wutworili, kotraž njeskići młodostnym jenož kreatiwne swobodne rumy, ale jich tež k tomu pozbudźa, swoje ideje w fascinowacych widejach zwoprawdźić.
Posledni wobchod – pjekarnju – w Běłym Chołmcu zawrěli
Anke Moose bě kreatiwna žona bjez stracha. Dźěći ležachu konditorce a pjekarskej mišterce stajnje jara na wutrobje. Wona bě poslednja wobsedźerka pjekarnje w Běłym Chołmcu.
„Nochcyše hišće wumrěć. Wona so nadźiješe, zo móže swoju chorosć přewinyć“, dopomina so jeje bywši šulski direktor a dźensniši chronist Werner Thomas (93) w Běłym Chołmcu. Tola rak w jeje płucach bě sylniši. Anke Moose wjedźeše pjekarnju w Běłym Chołmcu w štwórtej generaciji. Z jeje smjerću skónči so 123lětna tradicija. Pjekarnju loni kónc awgusta zawrěchu.
