Husle, loop-mašina a nowa hudźba
35lětna huslerka Izabela Kałduńska je hromadźe ze serbskej hudźbnicu Walburgu Wałdźic soundtrack za film režiserki Grity Lemkoweje „Pola nas rěka wona Hanka“ stworiła. Wona je w Gdańsku wotrostła a w Lipsku hudźbu studowała. Ze swojim instrumentom přewodźuje wona spěwarki projektoweho chóra Jarobinka. Milan Pawlik je so z njej rozmołwjał.
Što běše nastork za Waš powołanski puć jako hudźbnica, jako huslerka. Hdy šće so za njón rozsudźiła?
I. Kałduńska: Hižo wot prěnjeho lětnika sym w Gdańsku hudźbny konserwatorij wopytowała. Tam sym sej jako hłowny hudźbny předmjet husle wuzwoliła. Tež hdyž běchu wučerjo krući a wučba naročna – sym ju stajnje z wjeselom wopytowała a so wot spočatka w swěće hudźby doma čuła. Šulski čas běše ze wšěmi předmjetami, mjez druhim z notowej teoriju abo kubłanjom słucha, idealny přihot na powołanje jako hudźbnica. Po złoženju matury běše za mnje móhłrjec přirodny krok, zo swoje kmanosće na hudźbnym studiju dale wuwiwam.
A swój studij sće w Lipsku absolwowała. Što je Was k tomu pohnuło, so do Němskeje podać?
Žołma nad pismikom bretonskeho mjena diskusije a sudniske jednanja ...
Francoska justica chce staršimaj zakazać, swoje dźěćo Fañch mjenować. Wospjet dyrbještaj tole staršej, kotrajž chcyštaj swoje dźěćo tak zapisać dać, z pomocu sudnistwa přesadźić.
Porik, kotryž je blisko Angersa žiwy, da swojemu w juliju 2023 narodźenemu synej bretonske předmjeno Fañch (to wotpowěduje francoskemu François), ze žołmu nad „n“. Mać je Bretonka. Angers je něhdźe 30 kilometrow wot hranicy departementa Loire-Atlantique zdaleny, kotryž słuša k historiskej Bretonskej, hačrunjež bu srjedź 20. lětstotka wot dźensnišeho regiona Bretanje wotpačeny. Bretonojo wojuja zdawna wo to, zo by so Bretonska zaso zjednoćiła.
Statne rěčnistwo w Angersu je měnjenja, zo bretonske předmjeno dowolene njeje a zahaji sudniske jednanje. Tutu naprawu staj mandźelskaj kónc minjeneho lěta před powołanskim sudnistwom w Angersu wotpokazałoj, kaž dźenik „Ouest France“ rozprawja.
Bajki powědać žada sej poetisku wušiknosć
Ute Fisch: „W Serbach dawno hišće wšitke bajki znate njejsu“
Powědarka bajkow Ute Fisch zamóže dohromady 216 bajkow, powědančkow a žortnych podawkow z cyłeho swěta z pomjatka přednjesć. A dalše so hižo znatym přidruža. Lědma smój so posydnyłoj, to Ute Frisch powěda: Bur měješe dweju synow. Kotry z njeju ma jeho namrěwstwo přewzać? Nan swojeju synow pruwuje. Mataj nanej drohotny pjeršćeń, wosebite płatno a samopječeny tykanc swojich njewjestow přinjesć. W serbskej bajce „Złote kubleško“ – zasopowědane a ilustrowane wot Měrćina Nowaka-Njechorńskeho – stanu so dźiwy. „Rjek dyrbi pruwowanja wobstać. Jenož hdyž je wobsteji, dóstanje wón tež myto. Słowjanske bajki su woprawdźe bajkojte a sym jim jara přichilena“, měni 74lětna Ute Fisch z Wórlicy (Hörlitz) pola Złeho Komorowa. Wot lěta 1990 hižo baje agilna žona bajki, zdobom angažuje so wona w europskej towaršnosći za bajki.
Namrěwstwo dźěda
Młody Wotrowčan je ze swojej hudźbu hižo wjace hač 80 000 ...
25lětny Fabian Benedikt Langer zhotowja hižo dźesać lět jara wuspěšnje swójsku hudźbu. Wjace hač 80 000 słucharjow ma Wotrowčan měsačnje na swojim accounće BNDC na Spotify. Vanesa Žurec je so z nim wo jeho wulkej rozpalitosći rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sy započał swójske spěwy pisać?
Jutrowne jejka wabja ludźi do města
Na tradicionelne serbske jutrowne wiki přichwatachu znowa syły ludźi do Serbskeho domu w Budyšinje
Do krutych terminow w protyce Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu słušeja bjezdwěla serbske jutrowne wiki w Budyskim Serbskim domje. Zašły kónc tydźenja bě zaso tak daloko a syły wopytowarjow zbliska a zdaloka hižo wot zažneho dopołdnja sem poskitki kruha wužiwachu. Dohromady 33 debjerkow a debjerjow bě sej na lětuše wiki dojěło. Woni wšitcy prezentowachu ludowe wuměłstwo debjenja jejkow w najwšelakorišich formach a z rozdźělnymi technikami. Prjedy hač běchu so sobotu wiki zahajili, bě jury hižo lětuše najrjeńše kolekcije serbskich jutrownych jejkow woznamjenjała. Tute wustajachu za čas wikow w Serbskej kulturnej informaciji. Bórze pućuja debjene jejka dale do Serbskeho muzeja w Budyšinje, hdźež je tradicionelnje za čas jutrow wustajeja. Někotre impresije z wikow staj našej fotografaj za was zapopadnyłoj. Snano maće tež wy klětu zajim, sej wudźěłki ludowych wuměłčow a wuměłcow wobhladać.
Maximilian Gruber
Tež serbski šewc w předewzaću dźěła
Firma Schuh-Haaser swoje nowe stejnišćo na Budyskej Drježdźanskej dróze ze swjedźenjom wotewrěło
Tak, kaž dźěći ze swojich črijow wurostu, tak je tež swójbne předewzaće Schuh-Haaser ze swojeho ródneho sydła na Budyskej Flincowej wurostło. A tež wobchod na Sukelnskej njeje wjace narokam wotpowědował. Tuž zwaži sej Clemens Haaser wulku inwesticiju a přetwari bywšu kupnicu Aldi při Drježdźanskej dróze, hdźež maja nětko najlěpše wuměnja za dźěło. Minjenu sobotu je so wotewrjenje woswjećiło. Wothłós bě přemóžacy, so Clemens Haaser wjeseli.
Dokal so Serbstwo wuwiwa?
Antologija Ludoweho nakładnistwa Domowina wěnuje so z esejemi awtorow z cyłeje Łužicy prašenjam přichoda
„Esej ma w serbskim pismowstwje dołhu tradiciju ... Je idealna móžnosć, swoje zhladowanje na něšto z jasnymi, snano tež překwapjacymi myslemi předstajić. Esej njedyrbi doskónčny wusud wobsahować, ale dyrbi swójsku poziciju wotbłyšćować. Wšo to wubudźi nadźijomnje nowe impulsy, přihłosowanje a znapřećiwjenje a rozmołwu.“ Tónle wurězk ze zawodnych słowow Marki Macíjowej, wudawaćelki antologije „Serbstwo, quo vadis?“, njewopisuje jenož, što so za publikaciju chowa, ale tež, što móhła w nanajlěpšim padźe wuskutkować. Potencial, diskursej wo přichodźe našeho ludu přisporjeć – telko smě so na tymle městnje hižo rjec – zběrka bjezdwěla ma, kaž so na prezentacijomaj knihi w Budyšinje a Choćebuzu wopokaza. Paleta temow, kotrychž so dohromady 19 awtorkow a awtorow dótkaju, je dosć šěroka.
Z nowym awtom jenož mjerzanje
Poprawom sym najprjedy wo něčim druhim pisać chcył. Hladajo pak na podawki, kotrež so runje w Němskej a po cyłym swěće stawaja, njemóžu mjelčeć. Njemóžu mjelčeć w času, hdyž w Americe swojohłowny prezident knježi a kóždy dźeń z druheje strony oceana přichodne hiobske poselstwo přichadźa, hdyž w mnohich kónčinach swěta wójna howri, w Němskej po wólbach nowa politiska realita nastawa a w Čěskej po nazymskich wólbach najskerje hinak njebudźe … Bamž w chorowni wo žiwjenje wojuje, prawicarske nadpady na Serbow přiběraja, socialny njeměr w towaršnosći dźeń a bóle rosće. W tajkej situaciji by kóždy čłowjek swój hłós zběhnyć měł a swoje měnjenje zmužiće wuprajić.
Po wětrje bu wjes pomjenowana
650 lět Wětrow, wot 1898 ze znatej šamotownju – 1951 nasta nowe sydlišćo za dźěławych zawoda 3. pokročowanje a kónc
W šamotowni dźěłachu kolektiwy z čestnym mjenom serbskich wosobinow. Wot lěta 1953 wobsteješe brigada „Kurt Krjeńc“. Dale běchu brigady z čestnym mjenom narodneho wuměłca Měrćina Nowaka-Njechorńskeho, basnika Handrija Zejlerja, žurnalista Jana Skale a antifašistki dr. Marije Grólmusec. Před twornju bu 5. julija 1982 wopomnišćo za Kurta Krjeńca wotkryte. Wšitke mjena kaž tež wopomnišćo so po přewróće wotstronichu.
Wukrajni dźěłaćerjo w zawodźe
Dźěłaćerki a dźěłaćerjo z pólskeho Rzeszówa kwalifikowachu so na fachowych dźěłaćerjow za wohnjokrute maćizny. Woni bydlachu we Wětrowje, wožachu so kóždu njedźelu z busom na Božu mšu do Chrósćic. Pozdźišo přińdźechu dalši wukrajni dźěłaćerjo z Algeriskeje. Młodźi mužojo z maturu wukubłachu so tohorunja na fachowych dźěłaćerjow a dźěłachu jako tajcy. Třeća skupina něhdźe 40 wukrajnikow bě z Kuby. Woni wostachu tu krótko do přewróta 1989/1990. Někotři Polacy so we Wětrowje woženichu a tuž zadomichu.
^´Wakuum pjelnic poceli ...
´
Wakuum pjelnic poceli
´
Wakuum pjelnic poceli
^
fota: Rahel Zelnakec
lternatiwny poskitk k tradicionelnemu ptačemu kwasej je kolektiw Wakuum lětsa w Choćebuzu prezentował. Queerne a pisane to zarjadowanje, na kotrymž samo serbska drag-kralowna wustupi. Wo ideji, zarjadowanju samym a perspektiwach do přichoda je so Maximilian Gruber z čłonku kolektiwa Rahel Zelnakec rozmołwjał.
Kak je ideja za prěni queerny serbski ptači kwas nastała?
Ideja je we hłownym tak nastała, zo smy chcyli serbsku drag-kralownu Jos Panasch na někajkim zarjadowanju dožiwić. Při brainstormingu je potom jedne do druheho wjedło a tak je so nam myslička zrodźiła: Čehodla njeměli ptači kwas swjećić? To by so tola idealnje hodźało. Tak smy wjacore ideje hromadźe zwjedli – wot dźiwadłoweho předstajenja hač do drag-show w serbskim rěčnym rumje. Na kóncu bě to pisana ideja, kotraž je so tak w kolektiwje zrodźiła.
