Z kóždym přećahom rostli
Lětsa zhladujemy na 70ćiny Serbskeje šule w Budyšinje. Wosebje šulerjo zakładneje šule su so ze stawiznami kubłanišća, předewšěm na polu kultury a sporta, rozestajeli.
Nawodnica zakładneje šule Annette Natušowa ma jubilej za dobru składnosć, šulerjam zašłosć jich kubłanišća zbližić. „Wšako žada sej hižo sakski kubłanski plan, zo zaběramy so w 3. a 4. lětniku ze šulu něhdy a dźensa. A za šulerjow, kotřiž štyri lěta pola nas wuknu, je tajki jubilej něšto wosebite.“ Tak su byli někotři spočatk šulskeho lěta w Stróži a su tam w šulskim muzeju zhonili, pod kotrymi wuměnjenjemi běchu dźěći něhdy wuknyli. We wuměłskim kubłanju su z pjerom a čornidłom pisali.
Wjeseli so, hdyž film scyła pokazaja
Prěni raz bě lětsa serbski přinošk hłowne myto Choćebuskeho filmoweho festiwala dobył. Z režiserku 14 mjeńšin trajaceho filma „Zmij – Der Drache“ Angelu Schusterowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kak sće ideju filma zrodźiła?
A. Schusterowa: Před lětomaj zwěsćich na Choćebuskim filmowym festiwalu, zo wobsteji zajim za serbske filmy. Myslach sej, zo móžeš na tym polu hišće tójšto wotkryć. A powěsć wo zmiju je so mi hižo jako dźěćo spodobała – štó dźě sej tajkeho njepřeje? Film jedna w nacistiskim času, hdźež bě serbšćina potłóčowana, a sym za njón jara wjele rešeršowała. Sym wšitko čitała, štož w bibliotece namakach. Tež z prašenjom, kak dźěćo powěda, so dokładnje zaběrach. Wšako je protagonist holca, kotraž z pozadka rěči.
Čehodla sće so za to rozsudźiła, zo ma film serbskorěčny być?
„Pomału k sebi samej namakam“
Štóž je sej myslił, zo budźe runje wotkryta nowa hwězdźička na filmowym njebju Łužicy w srjedźišću 3. dźěłarnički syće łužiskich filmowcow stać, je so mylił. Něhdźe dźesać mjeńšin wěnuja tam dobyćerce lětušeho hłowneho myta 14. Choćebuskeje filmoweje přehladki Angeli Schusterowej a jeje filmej „Zmij“ – a dyrbiš woprawdźe cyle koncentrowanje na to poskać, što wona powěda, tak mjelčo Angela Schusterowa rěči, tak spłóšiwa a skromna wona skutkuje. Wupadaše nimale tak, zo je so chětro nastróžiła, jako kuratorka sekcije „Heimat/Domownja“ Choćebuskeho a sobudźěłaćerka Lipšćanskeho festiwala za dokumentariske a animaciske filmy dr. Grit Lemke přispomni, zo njesłuša jeje film na amaterske wubědźowanje, ale na renoměrowane Mjezynarodne Oberhausenske krótkofilmowe dny. „Wjeselu so hižo, hdyž film scyła pokazaja“, Angela Schusterowa praji. Wšako je „Zmij“ hakle jeje druhi film.
Zawru-li so jedne durje, so dalše wočinja – jeno signale dyrbiš ...
Dinarjec mandźelskaj w Nowoslicach wupožčujetaj stany a poskićataj partyjowy serwis a catering. Wonaj pak starataj so tohorunja na najwšelakoriše wašnje wo kulturu a turizm.
Dwě brězy stejitej pódla so blisko domskeho. „Tej je mój mandźelski před 32 lětami sadźił“, praji Andreja Dinarjowa. W Nowoslicach wjedźe wona hromadźe z mandźelskim Ludwigom wupožčowarnju stanow, partyjowy serwis a catering, swjedźensku bróžnju a pensiju. Hakle před něšto tydźenjemi su tam serbski kwas swjećili. „Telko wulkich žurlow w našej kónčinje njeje“, měni Ludwig Dinar. Stajnje zaso so pola njeho za narodninskim swjedźenjom, kwasom, firmowym jubilejom abo kulturnym zarjadowanjom naprašuja. Ideja za kulturnu bróžnju nasta w lěće 2007. Tehdy chcyše so dźowka Sonja wudać. „Za to smy naš skład přerumowali“, powěda Ludwig Dinar.
Łužisku filmowu poeziju tworił
Konrad Herrmann ke Choćebuskemu filmowemu festiwalej přinošował
Zo bě Choćebuske komorne jewišćo połnje wobsadźene, jako tam jeho łužiske filmy pokazachu, Konrada Herrmanna wulce zwjesela. „Poeziju napřećiwka“ mjenowaše kuratorka sekcije „Domownja – Heimat“ na Choćebuskim filmowym festiwalu dr. Grit Lemke tónle rjad ze šěsć přinoškami rodźeneho Budyšana. A woprawdźe, jeho wosebita poezija tež dźensa hišće wabi. Kak je tehdyši student Wysokeje šule za film a telewiziju Podstupim-Babelsberg w filmje „Struga – wobrazy našeje krajiny“ (1972; hromadźe z Tonijom Brukom) zničenje serbskeje kultury přez brunicu zwuraznił, to će fascinuje. Basnje Kita Lorenca njeběchu jenož inspiracija, ale film sam zda so być filmowa baseń, połna wobrazowych metafrow, k tomu hudźba Jana Rawpa – z dramatiskim wjerškom pohrjeba serbskeje kultury inkluziwnje.
Jeho wutroba bije za narodne mjeńšiny
Čěski wědomostnik-stawiznar dr. habil. Petr Kaleta často we Łužicy slědźi
Na pisanskim blidźe leža wšelake stawizniske knihi ze serbskej tematiku. Dr. habil. Petr Kaleta sedźi při kompjuteru a intensiwnje rešeršuje. Swoje dźěłowe městno ma w běrowje na třećim poschodźe Budyskeho Serbskeho instituta, hdźež je wot meje hač do oktobra tohole lěta dźěłał. We wobłuku Bonnskeje Humboldtoweje załožby zaběra so 43lětny Čech z projektom na dźěłowu temu Serbja w Ludowej komorje NDR. Tohodla bě zaso poł lěta w Budyšinje aktiwny. Wottam jězdźi tež do wšelakich archiwow a bibliotekow – w Berlinje, Lipsku, Drježdźanach a druhdźe. „Hač do kónca lěta 2017/spočatk 2018 chcu projekt zakónčeny měć a w Čěskej knihu wudać“, mi wědomostnik praji. Wot 2007 je wón docent na Karlowej uniwersiće w Praze. Tam přednošuje na filozofiskej fakulće studentam wo stawiznach Pólskeje, ale tež wo kulturje, literaturje, stawiznach a rěči Serbow. „Po projekće tam dale wuwučuju.“
Spisowaćel Jaroslav Seifert wo Ludvíku Kubje: Čim starši bě, ćim ...
K 60. posmjertninam čěskeho molerja a folklorista
„Jednoho dnja, prěnje přihoty za monumentalnu monografiju wo mojim dźěle běchu hižo sčinjene, wopytach z Vítěslavom Nezvalom molerja Ludvíka Kubu w jeho ateljeju. Nezval měješe za Kubowu monografiju předsłowo napisać, a ja přilubich baseń přidać. Ludvík Kuba běše tehdom stary knjez, ale přeco hišće wobdźiwajnje čiły ... W jeho ateljeju chowachu so wšelake překwapjenki. Předewšěm běchu to wězo jeho nowe wobrazy w błyšćacych barbach, tworjene z njezlemitym a njewusaknitym molerskim wotmachom. Čim starši bě, ćim lěpje je molował! Žane ,mazane šaty‘, kaž so tehdy njezajimawym a płowym wobrazam njezajimawych a płowych molerjow praješe. Kubowe wobrazy zawostajichu sylny a rozžahły zaćišć. Jeho wašnje molowanja wšak za tón čas njebě wjac moderne. Dźak swojemu tworićelej pak je wuměłstwo Kuby zbožownje swoju dobu přetrało. Wone skutkuje a wobkuzłuje z čerstwosću barby, kaž wusahowace twórby impresionistow, a z kwalitu molerskeho dźěła ...“
Nadawk a profilstej jasnje definowanej
Rozmołwa z jednaćelku Serbskeho ludoweho ansambla
Před dobrym lětom přewza Diana Wagnerec jednaćelstwo Serbskeho ludoweho ansambla. Alfons Wićaz je so z njej rozmołwjał.
Kak sće so do funkcije zadźěłała?
D. Wagnerec: Myslu sej cyle derje hladajo na to, zo sym dom bjez přihota a w ćežkej situaciji přewzała. Mam nětko dosć dobry přehlad wo ansamblu, štož pak njerěka, zo budźe dźěło w přichodźe lóše.
Što je so z Wašim nawodom změniło?
D. Wagnerec: Wažne je mi prawočasne planowanje hrajneje doby, natwar repertoira, konsekwentne přepruwowanje financow a rozžohnowanje z njeefektiwnymi abo do profila ansambla njesłušacymi projektami. Zhromadne dźěło we wjednistwje je so pohłubšiło a mamy zaso srjedźodobny wuměłski koncept do přichoda.
Wo čim dźe w tymle wuměłskim koncepće?
Hórka kapkaw słódkim serbskim winje
Mysle k folklornemu programej SLA „Moja reja!“
„Wjeselu so, zo je SLA nowy folklorny program nastudował, wšako słuša to do jeho prěnjorjadnych nadawkow.“
Juraj Kubánka, kiž bě w 1960tych lětach jako choreograf Serbskeho ludoweho ansambla do Budyšina přišoł, je so takle do premjery folklorneho programa „Moja reja!“ słowa jimał. Wón dźěleše tele wjeselo z ludźimi, kotřiž su na žurli SLA nowy program dožiwili. Rejwarjo a rejwarki mějachu přewšo dobry dźeń: Woni interpretowachu wohnjowe a eksaktne z ludoweho fundusa čerpace choreografije.
Zwěsćić so ma, zo njeběchu lutowanske naprawy na dobro ansambla. Přiwšěm njeje so bohudźak ničo na nadawku změniło, zo SLA serbsku folkloru haji a dale wuwiwa, čerpajo při tym ze swojeje zašłosće – nic jenož to, ale to hłownje.
Dyrdomdejska diskusija, w Serbach samych a kołowokoło, wo bóhwě kajkim profilu ansambla je z nowym programom „Moja reja!“ nadźijomnje ze swěta.
Awtor rysuje stawizny a stawiznu hólčeca z jasnej a wobrazliwej ...
Mysle k nowej dźěćacej knize Křesćana Krawc „Jejdyrko“
Jejdyrko! Kajki knihowy titul da je „Jejdyrko“? Tajke bě moje prěnje prašenje, jako dóstach najnowšu serbsku dźěćacu knihu znateho awtora Křesćana Krawca do rukow. Štó to je abo što to rěka? – Napisam k tomu pozdźišo něšto, zo njeby so dźěl napjatosće přezahe zhubił.
Apropos napjatosć … Napjatosć je za tele powědančko cyle wažny element powědaceho duktusa awtora. Jemu so wot započatka hač do kónca spomnjenych sonow jara derje radźi napjatosć natwarić, ju dźeržeć a jej, je-li trjeba, nadobo njewočakowany abo překwapjacy wobrot dać. Na wjeršku napjatosće je často kónc kapitla – derje, klasiski trik! Takle wona dale přiběra a čitar/ka njemóže přestać čitać. Tež mjezytitle wuwabjeja wćipnosć abo samo strach, a napjatosć dale stupa. Štó njeby na přikład myslił na někajke złóstnistwo abo njezbožo, hdyž čita nadpismo „Wowca bjez hłowy“?
