Boža nóc
Maksymilian M. Nawka
...
hdyž złote swěčki
jědlu pyša
a lubosć dušu
wohrěwa
...
hdyž nutrnje so
wšitcy modla
a wěry barbu
spóznaja
hdyž tole wšo so
naraz stawa
da boža nóc nas
wozboža
(wujimk basnje ze zběrki „Drohe hody, tuni štom“, LND 2011)
Serbsce po sławnym wustajenišću
Z awdijoguidom w maćeršćinje sej Drježdźanski Zeleny wjelb wotkryć
Rezidencny hród w srjedźišću stareho města Drježdźan je centrum Sakskich wuměłskich zběrkow a chowa we sebi tójšto potajnstwow. Jedne je, zo móža sej serbscy zajimcy z awdijoguidom krasnosće, nazběrane w běhu wjacorych lětstotkow, w swojej maćeršćinje wotkryć. Je pak tole po cyłym wustajenišću móžno? Kak serbskorěčne wodźenje z awdijoguidom poskićeja? Kak so poskitk wužiwa? Prašenja to, kotrež wabjachu mje do drje najsławnišeho wotrjada rezidencneho hrodu, do Zeleneho wjelba.
Hdźež steješe kolebka Jana Cuški
Běłochołmčan Manfred Polak zaběra so ze stawiznami swojeje wsy
Mjez Wojerecami a Delnim Wujězdom, njeposrědnje před Łazom, jědźeš přez Běły Chołmc, rjenje hladanu wjes ze swojimi něhdźe tysac wobydlerjemi. Dwurěčna wjesna tafla kaž tež runje tak pomjenowane wjesne dróhi pokazuja na to, zo jedna so wo serbsku wjes nad Małej Sprjewju (Sprjewicu), kotraž bu 1492 prěni raz pisomnje naspomnjena.
Zaběra so ze stawiznami
Kóždy družči wěnčk z třepjelčkami je unikat
Kreatiwita a ručne dźěło přinošujetej k tomu, sej jónkrótne swójske prěća spjelnić. Takle bě to tež pola Jany Kraloweje ze Serbskich Pazlic, kotraž chcyše swojej dźowce něšto wosebite darić.
Štóž wopyta Pančičansko-Kukowski wochod za molersku potrjebu, drje njewočakuje, zo nańdźeš tu abo tamnu drohoćinku za serbsku narodnu drastu. Za durjemi do pódlanskeje stwy chowa so mjenje abo bóle mała dźěłarnja, hdźež zhotowja mějićelka wobchoda družče wěnčki. Přeco hižo je mać dweju dźěsći rady pasliła. Pytnješ to hižo, hdyž do wobchoda zastupiš: Wokna a rumnosć su spodobnje hodownje wupyšene.
Hulahoop a wjerćate talerje
Dźěći a młodostni Budyskeho artistiskeho studija publikum na wšěch móžnych swjedźenjach wobkuzłuja
Wobdźiwać móžachu přihladowarjo młodych wuměłcow Budyskeho artistiskeho studija lětsa spočatk septembra na zakónčenju Mjezynarodneje wuměłskeje dźěłarnički w Miłočanskej skale. Mnozy njemóžachu so dodźiwać, z kajkej wušiknosću a artistiskej zamóžnosću holcy na jednym kolesu jězdźa a k tomu talerje na ćeńkich žerdkach wjerća, z małymi hejemi žonglěruja, na rólkach balansuja abo z wjacorymi rynkami hulahoopowu show předstajeja. Wjeršk bě, jako so młodostnej paralelnje wjacore razy cyle spěšnje předrasćenej ze šatoweho měcha pokazaštej. Za tym chowa so wěsty „tajny kuzłarski trik“ a publikum so přeco zaso dźiwa, kak da je tajke něšto scyła móžno.
Rumpodicha móža w pjeć rěčach witać
Swjatočna ćišina wupřestrěwa so nad Rakecami. Přez wokna domow na tamnišej Nowowjesnej widźiš štyri zaswěćene swěčki na adwentnym wěncu. Předewšěm dźěći su połne wočakowanjow na jutřišu patoržicu.
To tež we Wjenkec swójbje hinak njeje, kotraž ze štyrilětnym Jacubom a jeho połdra lěta młódšim bratrom Constantinom mjeztym třeće lěto hody w Rakecach dožiwi. Tuž su młodej maćeri Katerinje Wjenkowej hodowne wobrjady we Łužicy hižo derje znate. Narodźiła je so wona w měsće Ho Chi Minh jako dźowka vietnamskeje maćerje a chinskeho nana. Swójba přesydli so z bywšeho Saigona do šwedskeho Jönköpinga južnje Stockholma. Tak dožiwi Katarina Quach čas dźěćatstwa w Šwedskej, hdźež je šěsć lět do šule chodźiła. Po tym wuknješe dale na gymnaziju w jendźelskim Brightonje a studowaše na to w Bristolu. W Londonje je sej na wječornym kursu prěnje znajomosće w němčinje jako swoju wosmu rěč přiswojiła. Pozdźišo w šwicarskim Zürichu so intensiwnje z němčinu zaběraše.
Mjez kontinentami z kameru po puću
Hody swjeći serbski wšudźebył – producent, režiser a filmowc Tomaš Janca – ze swójbnymi doma w Budyšinje
Něchtóžkuli wě so hišće na dokumentarny film „Der rote Elvis“ dopomnić, kotryž měješe 12. februara 2007 na 57. Berlinali swětowu premjeru. Po scenariju Leopolda Grüna wo žiwjenju ameriskeho spěwarja a dźiwadźelnika Deana Reeda měještaj Serbaj Tomaš Janca jako producent a Pětr Thiemann jako dramaturg na trajnym wuspěchu filma wulki podźěl. Njezadźiwa tuž, zo mjenuje jón dawno w Berlinje bydlacy Janca jednu ze swojich najwuspěšnišich dokumentacijow.
To, štož pak tuchwilne skutkowanje 1965 we Weimaru rodźeneho Tomaša Jancy wučinja, klinči po jeho powědanju nimale kaž bajka wizionara, kiž bě so na puć do swěta nastajił.
Chce młodym ludźom pomhać prawy puć žiwjenja namakać
Ewangelscy wěriwi w Halštrowje, Smječkecach a Protecach maja nowu młodu fararku. Karin Walther su 23. oktobra w Halštrowje zapokazali. Při tym ju tež serbsce postrowichu.
Powołanje ewangelskeje fararki njebu 29lětnej Karin Walther do kolebki połožene. W Lipsku rodźena młoda žona je njedaloko Zschopauwa wotrostła a njeměješe z cyrkwju a wěru poprawom ničo činić. Hakle, jako po maturje w dobrowólnym socialnym lěće wěsty čas w Kasselu w swójbje fararja bydleše, so to změni. Tam nasta přeće, so z fararku stać a ludźom wědu wo wěrje dale dawać.
Studij teologije wjedźeše Karin Walther do Lipska, Erlangena a do Limborskeje hole, hdźež měješe wikarske městno. Nimo psychologije zajimowaše so wona tež za stare rěče kaž łaćonšćinu, grjekšćinu a hebrejšćinu. Dźensa njeje wona jeno z fararku w mjenowanych třoch łužiskich wosadach, ale je zdobom jako młodźinska fararka zamołwita za Budysku a Kamjensku kónčinu.
Wóń čerstwje mlětych bunow wobkuzłaca
Wulět do swěta kofeja a wuměłstwa jeho praženja w Habrachćicach
Kajki to připad! Spočatki štyristronskeho statoka chěžow ze stołom w Habrachćicach (Ebersbach), hdźež stej kofejowy muzej a pražernja kofeja zaměstnjenej, sahaja hač do lěta 1486. Pječa lěto pozdźišo je wěsty Arab Shihab-ad-Din wo kofejpiću swojich krajanow pisał. Na tele zapiski złožuje so stary hišće zachowany manuskript z pjera Abd-al-Kefira z lěta 1587, kotryž je dźensa w jednym Pariskim muzeju wustajeny. Stawizny kofeja a historija woneho statoka stej so lěta 2010 křižowałoj. Před šěsć lětami wotewrěštaj Scholzec mandźelskaj – wona z Berlina pochadźaca, wón z hornjołužiskeho Obercunnersdorfa – kofejowy muzej z pražernju.
Jeje wutroba wosebje za dźěći bije
Na wopyće pola delnjoserbskeje wuměłče Marion Kwicojc w Lipsku
Tole běše raz wobchod. Wulka rumnosć wobsteji z hornjeho dźěla, z kotrehož šěroke schody do delnjeho dźěla wjedu. Tón wužiwa 47lětna tworjaca wuměłča a spěwarka-hudźbnica Marion Kwicojc jako dźěłarnju. „Tule moluju, wuhotuju małe programy a zwučuju z čłonami mojich hudźbnych formacijow“, zhonju wot Delnjoserbowki. W jeje bydlenju na Lipšćanskej Konstantinowej, do kotrehož tež nimo bydlenskich rumnosćow tale dźěłarnja słuša, so wuměłča derje čuje. Tak móže wšu swoju kreatiwitu wuwiwać.
