ŠunowLipskWorklecyHórkiMFeliks Haza (4), Filomena Kurjatec (2)eja je ...
Lipsk
Worklecy
Hórki
M
Feliks Haza (4), Filomena Kurjatec (2)
eja je nimo a z tym tež čas mejemjetanjow. Wjele jich lětsa bě. W někotrych wsach běchu wjesnjenjo samo prěni raz meju mjetali. Na přikład we Łušću, Bukecach abo Zejicach. Mejemjetanja su stajnje zaso rjany pomnik žiwych našich serbskich tradicijow a zwjazuja njemało wjeskow do cyłka. Młodostnym je wočiwidnje dźeń a wažniše nałožk tež dźěćom spřistupnić, čehoždla mějachmy lětsa w tójšto wsach wjacore mejske kralowske pory. Marathon je zdokonjany, tež za nas jako redakcija Serbskich Nowin. Smy spytali telko mejemjetanjow kaž móžno wotbłyšćować a rozžohnujemy so z někotrymi poslednimi impresijemi mejemjetanjow z pisanymi rejemi a wjeselimy so hižo nětko, waše fota klětu zaso wozjewić.
T
Měsac połny pisanych wjerškow
młodźina
pjatk, 7. JUNIJA 2024
SERBSKE NOWINY – KÓNCTYDŹENSKA PŘIŁOHA
Wažne faktyTole dyrbiš wobkedźbowaćWahl-o-matŠto je poprawom ...
Tole dyrbiš wobkedźbować
Wahl-o-mat
Što je poprawom Europski parlament?
• Europski parlament (EP) je jenički woleny organ
Europskeje Unije a jenički supranacionalny (=nadstatny, wot nacionalnych knježerstwow njewotwisny) parlament
• EP zastupuje 447 milionow staćanow EU
• woli so na pjeć lět
• za dobu 2024-2029 woli so dohromady 720 zapósłancow do EP
• 96 zapósłancow z Němskeje
• politikarjo ze wšelakorich krajow dźěłaja w frakcijach zhromadnje, kotrež rozdźělne směry w politiskim spektrumje reprezentuja
Takle woliš:
• wólby do Europskeho parlamenta su njedźelu, 9. Junija 2024
• wolić móžeš we wólbnych lokalach twojeje gmejny. Hdźe te su, steji
w namołwje k wólbam
• namołwu k wólbam sy před něšto časom z póštu dóstał/a, tam su wšitke wažne informacije tež hišće raz napisane
• we wólbnym lokalu trjebaš swoju namołwu k wólbam kaž tež
płaćiwy wupokaz, zo by wolić móhł
• po tym, zo sy swoju namołwu předpołožił (je-li trjeba, tež wupokaz), dóstanješ wólbny lisćik
> na tutym su wšitke strony napisane, kotrež nastupja k wólbam
Što su tři najwažniše temy we wólbnym boju?Žórło:woprašowanje ...
Žórło: woprašowanje krajneje centrale za politiske kubłanje Badensko-Württembergska
Strony w 150 znamješkach
Za što steji Waša strona w Europje?
CDU/CSU
Stejimy za Europu, kotraž zawěsćuje měr
a derjeměće, so njezadołži, migraciju wobmjezuje a wěstotu swojich wobydlerjow garantuje.
Zeleni
Zo bychmy škitali a wěstotu stworili, wobnowjamy derjeměće a měr w Němskej a Europje. Zesylnjamy EU, zo by wona nas zesylniła.
SPD
Za sylnu Europu, kotraž rěči z jednym hłosom. SPD mysli tež w Europje jako jenička strona socialne, klimu a hospodarstwo stajnje hromadźe.
AfD
Za suwerenu Němsku w Europje narodow, škit našeje kultury a hospodarstwa přez mjenje připućowanja a mjenje wliwa EU.
Lěwica
Za Europu, w kotrejž njedyrbi nichtó chudy być. Kóždy měł runoprawny być a njetrjeba so ani přesćěhanja ani diskriminacije bojeć.
FDP
Chcemy EU, kotraž so na swoje jadrowe nadawki koncentruje, kotraž rosćace hospodarstwo, šansy postupa a swobodu zaruća.
BSW (Bündnis Sahra Wagenknecht)
Dwójne zbožo wostanje potajnstwo dwójnikow
Rjany wulět do Dubrjenskeho bahna poslednja stacija serije Serbskich Nowin
Swjatki sobotu su sej štyri pory dwójnikow ze swojimi staršimi do Dubrjenskeho bahna wulećeli. To měješe swoju přičinu, dokelž su Serbske Nowiny z tutym podawkom swoju seriju „dwójniki“ k planowanemu „poslednjemu zelenemu štwórtkej“ zakónčili. Mjeztym su Richard a Ludwig Dittrichec z Ralbic, Lena a Luis Suchec ze Sulšec, Christian a Frederic Langec z Ralbic kaž tež Cosimo a Casper Brězanec ze Serbskich Pazlic štyrnaće lět. Zapřahnył je Handrij Krječmar na dworje swojeho burskeho statoka w Dubrjenku koble a zdypkom w dwěmaj so něhdźe 15 kilometrow dołha kołojězba po daloko znatym bahnje započa. Něhdyši braška wědźeše na wulkim kremseru sedźacym hosćom wjele wo tutym přirodoškitnym pasmje powědać. Bórze pak počachu tołste a tučne kuntwory kusać a dokelž machanje ničo njepomhaše, wědźeše sej wosebje młoda bobrija z wotpowědnej žałbičku pomhać. Pomhała pak znajmjeńša w tym nastupanju ničo njeje, zo by so jim kusk bóle huba čumpała.
„Čecha“, tepjacy so w serbskim morju
Piwo doma abo w korčmje, wšelaki outfit na kemšach – mjez Serbami a Čechami je tójšto małkich kulturnych rozdźělow
By-li sej Serb časowu mašinu wobstarał, z njej wróćo do zymskeho semestra 2023 do Lipska mjez serbskich studentow lećał a z nimi w Centrifuze piwko pił, by najskerje slědowacu scenu dožiwił: Na konopeju sedźi črjóda Serbow w čiłej rozmołwje. Bachtajo Serbja kopańcu hladaja abo někajki wuznamny wupłód němskeje popoweje kultury – Germany’s Next Topmodel, Bur sej žonu pyta, Der Bachelor a druhe pokłady. Wosrjedź tuteje wjesołeje bobrije sedźi „typ“, kotryž je přišoł, mjelčo strowił, so sydnył a potom jednu, dwě abo tři hodźiny ničo njeprajił. Cyły čas na swojim piwje coma, hdys a hdys so njewěsće posměwknje, potom na wobrazowku abo do handyja hlada, doniž njestanje, „dobru nócku“ praji a woteńdźe. Tuta scena so prawidłownje wospjetuje. Woprawdźe, prašejće so někoho, kotryž je w tutym času w Lipsku studował a w Sorabiji aktiwny był! Hišće zajimawšo by było, tutomu „typej“ – młodemu čěskemu kadli – do mozow hladać, kotrehož jenički zaměr tehdy bě: ze Serbami so přećelić.
Film „Pytaś a namakaś“ tematizuje „něšto progresiwne ...
Patrick Weißig z teama Nysoweho filmoweho festiwala (NFF) zajimuje so za serbske filmowstwo. W Budyskim Kamjentnym domje je so wón z Luku Golinskim (tworićel kultury) a Miru Dubian (studentka) wo jeju krótkofilmje „Pytaś a namakaś“ rozmołwjał.
Zwotkel mataj lubosć k filmej?
L. Golinski: Běch hižo jako dźěćo wo tym sonił, něšto z medijemi činić. Lubosć je při dźěle z filmom nastała. Mira a ja smój zwěsćiłoj, zo mamoj podobnu ideju za film. Proces tworjenja filma běše napinacy, ale tež rjany. Absolutnje magiske je, hdyž charaktery na wobrazowce widźiš.
M. Dubian: Zajim za film je starši hač projekt, přetož přeco hižo rady filmy hladam. „Pytaś a namakaś“ bě prěni filmowy projekt, kotryž sym zwoprawdźiła, wot spisanja knihi přez wjerćenje hač ke kónčnemu produktej. To je mi cyle hinaši wid na tónle medij wotewrěło.
Staj mi rjekłoj, zo su wšitcy, kotřiž su za projekt dźěłali, tole „za wěc činili“. Što z tym měnitaj?
Dźěl „Romantiskeje dróhi“ sej wotkryli
Romantiska dróha bu w lěće 1950 jako prěnja prózdninska a dowolowa dróha w Němskej wupokazana. Tróšku utopiske wšak tute předewzaće bě. Přetož: Štó dźě měješe tehdy awto? A kotry wukrajny turist by krótko po wójnje do tutoho kraja na dowol přijěć chcył? Jako čitach, zo běchu prěni turisća Američenjo, sym so chětro dźiwała. Tehdyši iniciatorojo w ameriskej conje abo ameriskim wobsadniskim pasmje běchu drje so turistow ze zamórskeje nadźijeli, a tuta nadźija so jim spjelni: Američenjo přichadźachu w črjódach. Jim přidružachu so Japančenjo a skónčnje tež turisća z našeho kraja.
K tomu hišće stawizniski pozadk: W lěće 1846 knježeše w Frankowskej wulki hłód. Tuž jara wjele ludźi do Ameriki wupućowa. To bě čas do byrgarskeje rewolucije 1848/49. Mjez 1920 a 1923 potom hišće raz wjele ludźi do Ameriki wupućowa, mjenujcy za čas inflacije a swětoweje hospodarskeje krizy.
Mjeńšiny na sewjeru nas wočakuja
Europeada 2024 lětsa w Schleswigsko-Holsteinskej, kraju mjez Sewjernym a Baltiskim morjom
Thomas Uerschels, měšćanosta w Niebüllu, so na Europeadu a na serbsku wubranku wjeseli. Foto: MkWjThomas Uerschels je měšćanosta schleswigsko-holsteinskeho Niebülla. 55lětny steji wot lěta 2022 na čole města z 10 000 wobydlerjemi.
Kak sće reagował, jako bě jasne, zo wotměja so we Wašim měsće koparske hry Europeady?
T. Uerschels: Njejsym wo Europeadźe wjele wědźał. Bórze pak bě mi jasne, zo so zarjadowanje derje do našeje kónčiny hodźi, wšako smy region mjeńšinow. Wjeselu so, zo smy minjene lěta tři miliony eurow do našeho koparskeho stadiona inwestowali.
Je frizišćina wohrožena rěč?
T. Uerschels: Na kóždy pad. Mamy samsny problem kaž drje wšitke mjeńšiny: Hdyž starši rěč přichodnym generacijam dale njedadźa, wona wotemrěje.
Što wot Europeady wočakujeće?
„Dźěło na ličaku – to skerje ničo za mnje njeje!“
Wjazanje knihow je za Slepjanku Anke Hanušojc powołanski són, kotryž je sej zaměrnje zwoprawdźiła
Anke Hanušojc, mišterka knihiwjazarstwa, steji w dźěłanskej fali před wosebitym šrubnikom (Schraubstock) a přewjazuje wěcywustojnje staru, dodźeržanu knihu „Wo małym knoćiku“ – najskerje najlubšu dźěćacu knihu někajkeho nana abo maćerje, kotruž chce swojemu dźěsću dale dać. Kóždy přimk sedźi – tajki je mój zaćišć. Do jeje rukow bych bjeze wšeho tež swoju najlubšu knihu na ponowjenje dał. „Jako powołanje sej ničo lěpšeho předstajić njemóžu. Wjeselo, hdyž rjemjeslnisce dźěłam, estetiske začuće za barby a material kaž tež lubosć k literaturje – ke knize scyła – so tu jara rjenje do cyłka zjednoća. Dźěło na ličaku, to skerje ničo za mnje njeje“, mi Anke Hanušojc praji, jako ju w jeje dźěłarni, w Slepom na Měrowej čo. 69, wopytach.
Bajkojte pytanje za zbožom w Błótach z jěrym přisłodom
Bismarckowa wěža steji w pozadku jewišćoweho wobraza, kotryž pokazuje „typisku“ serbsku sceneriju: Wjesnu korčmu, staru chěžu, móst přez błótowsku groblu. Jasne je, zo maja so tu serbske temy wobjednawać. Błótowske powěsćowe nocy su za to znate. Hižo wjele lět zarjaduje Serbski ludowy ansambl tutón spektakl pod hołym njebjom, kotryž je mjez turistami runje tak woblubowany kaž mjez domoródnymi. Poslednich sydom lět bě so ansambl za zwisowacu stawiznu rozsudźił a w tutej šěroki je pisany swět serbskich powěsćow tematizował. Lětsa je přistup hinaši: Jednanje na jewišću ma w běhu jednoho wječora zakónčene być. Tak bě sej to hamt Bórkowy, kotryž je zarjadowar nocow, přał. „Jan a gluka – die sagenhafte Suche nach dem Glück“ je rezultat tutoho přeća. Matthias Körner je scenarij napisał, Andreas Gundlach je hudźbu skomponował. Gundlach je hižo za mnohe produkcije SLA soundtrack skomponował. Tež za powěsćowe nocy je wón zaso dosć solidnu hudźbnu bazu stworił. Za jednanje na jewišću bě jako režiser Urs Schleiff zamołwity.
