Za zwukom Łužicy a jeje statokow pytali
Mjezymedialny slědźerski projekt zaběra so ze zwukami we wšelkich rumach
Wuslědk jednolětneho poskitka za studowacych architektury w studiju New Lusatia/Nowa Łužica na Braniborskej techniskej uniwersiće Choćebuz/Zły komorow je njewšědny. Hóstny profesor Adrian Dorschner rozłožuje: „Za kónčnu prezentaciju lětsa w lěću přihotuja studenća naćiski za statoki, kotrež su woni w běhu zašłeju semestrow zeznali a wopytali. Njeńdźe pak při tym wo to, zo sej sami něšto za objekt wumysla. Wjele bóle maja ideje jako inspiraciju wuwić, kotrež su w zašłych měsacach při rozmołwach z domoródnymi zběrali.“ Wot studentow zestajene soundscapes (zwukowe krajiny) ze wšelkich wsow so z pomocu jónkrótneje zwukoweje 3D- kupole ze 36 wótřerěčakami w ateljejowych rumnosćach uniwersity w Choćebuzu předstaja. Na te wašnje hodźi so wědomosć na awdijo-wizuelne wašnje dožiwić. Studijny poskitk słuša do fachoweho wobłuka naćisnjenje a twarjenje z wobstatkom.
Kóždy statok ma druhi zwuk
Z hudźbu kładźeše sej hłowny zakład žiwjenja
Ulrich Pogoda słuša k serbskim komponistam, kotřiž su hač dotal zawostajili wulkotne orchestralne, komornohudźbne a chórowe twórby. Tute njezaklinča jenož we Łužicy, ale tež zwonka njeje. Nětko woswjeći rodźeny Kulowčan doma w Choćebuzu dnja 31. julija swoje 70. narodniny. Alfons Wićaz je so z jubilarom rozmołwjał.
Kak so čujeće, zo sće docpěł wysoku žiwjensku starobu?
U. Pogoda: Njehladajo na wšelake strowotniske problemy so tak nječuju, zo budźe mi nětko hižo 70 lět. We hłowje čuju so młódši. Wězo je to nětko wěsta cezura w mojim žiwjenju. Počinaš wo tym rozmyslować, što měł hišće wšitko wobstarać, što wšitko je hišće wotewrjene. Wulke zaměry kaž prjedy hižo nimam. Nětko mysliš na swoje žiwjenje wróćo a ćehnješ tu abo tam wěsty rezimej. Haj, to maš hišće tójšto činić. Tuž njeje tak, zo by so móhł sydnyć a wotpočować, scyła hižo ničo wjace činić, do njebja hladać a prosće sonić.
Potajkim chceće hišće něšto docpěć, dalše hudźbne twórby tworić?
Wšědnje přez Wódru k susodam
Wot februara 1945 hač do lětušeho nalěća bě zwisk mjez zapadnym a wuchodnym brjohom pomjezneje rěki přetorhnjeny
Štóž znaje kolesowanski puć podłu Łobja, waži sej móžnosć na druhi brjóh rěki změnić móc a na tamnej stronje dale kolesować. Někotre mosty a předewšěm wjacore zwiski přewozow to njeproblematisce zmóžnjeja. Tajkich móžnosćow při Wódrje njeje, kotraž je přewažnje pomjezna rěka mjez statomaj. Wot kónca Druheje swětoweje wójny 1945 tam přewozy lědma hišće znaja. Na srjedźnym wotrězku rěki, nimale na połojcy mjez Eisenhüttenstadtom a Frankfurtom nad Wódru, je tomu wot lětušeho nalěća hinak: Mnozy kolesowarjo-turisća na Wódro-Nysowym kolesowanskim puću a wulětnikarjo z pomjezneho regiona su ponowjeny stary přewozny zwisk přez rěku mjez němskim Aurithom a pólskim Uradom jako turistiski cil hnydom přiwzali.
„System žołteje tony je woprawdźe jara spomóžna wěc“
Simon Žur je wjele po puću. Runje jědźe 38lětny Serb z westfalskeho městačka Lünen na sewjero-wuchodnym kóncu Poruhrskeje domoj do Worklec. W Lünenje ma předewzaće REMONDIS swoje centralne zarjadnišćo Němskeje.
REMONDIS je tak mjenowany „global player“ hladajo na recycling wšitkich kumštnych a přirodnych maćiznow, pochadźacych z priwatneho kaž tež z industrielneho sektora. REMONDIS njeje koncern, ale dźěl swójbneho předewzaća Rethmann SE. „Zwjazanosć swójby ze swojim předewzaćom je jara wulka. 84lětny załožićel je přeco hišće aktiwnje po cyłej Europje po puću, zo by z přistajenymi do rozmołwy přišoł“, praji Simon Žur. Něhdźe 40 000 přistajenych ma předewzaće po cyłym swěće. Wobchodniske ćežišća REMONDIS su: Zběranje a recyclowanje wotpadkow, logistika a składowanje maćiznow a tworow, recycling organiskich wotpadkow a zjawna logistika. Tež předewzaće Regio Bus Hornja Łužica je dźěl logistiskeje sparty předewzaća.
Smjerdźaca zhladuje na 650lětny jubilej
Delanska wjes je so zańdźene lětdźesatki na wažne kulturne a kubłanske srjedźišćo wuwiła
Wjesnjanostka Marja Krawcowa přepoda 1. awgusta 1969 prěnjej nawodnicy Borborje Bartowej symbolisce wulki poprjancowy kluč noweje pěstowarnje.„Narodźił so w měrnej wjesce, w njenahladnej chěžčičce ...“, praji 1859 w Smjerdźacej rodźeny serbski spisowaćel a powědar delanskeho ludu Mikławš Bjedrich-Radlubin. Njezapomnity ludowy humorist je ze swojim kritiskim wóčkom, žiwjenskim optimizmom, pisanej wobrazliwosću a brizantnej ludowosću tworił wjeršk serbskich powědančkow. By-li so wón dźensa po swojej ródnej wjesce rozhladował, by wo njej dospołnje hinak sudźił.
Pohlad do stawiznow
Do stawiznow sej wulećeć
Naš wědy lačny awtor bě po puću do Bukec a do swojeje domizny w Čěskej
Zo bych swoju serbšćinu dale polěpšał, spytam prawidłownje serbske knihi čitać – wšojedne, kotre, hłownje zo serbske. W bibliotece je mi njedawno kniha reportažow Měrćina Nowaka-Njechorńskeho do rukow padnyła. Pismawučeni Serbja tute reportaže najskerje derje znaja – młody Nowak-Njechorński wopisuje w nich swoje dowójnske dundanja po serbskim kraju: wot swojeje domizny wokoło Budyšina, přez kermušu w katolskich Serbach, hač do hole horje do Błótow. Reportaže su wjaceworštowe – domiznowědne teksty maja čitarjam rjanosće serbskeho kraja, jeho wosebitosće a pokłady pokazać. Zahority wótčinc přiwšěm alarm trubi – němska rěč, kotraž bu w předstawje Njechorńskeho wot modernity nošena, so do ryzy serbskich wjeskow zadobywa! Rěč, nałožki, drasta, wěra – wšo so dźeń a bóle zhubja... Jako wukubłany wučer njemóžu wěsty didaktiski aspekt reportažow přewidźeć – někotre pasaže skutkuja jako bychu z wučbnicy biologije wutřihane byli...
Wuměnkarjo na arealu hrodoweje rozwaliny sej pilnje gratu přimaja
We Wjelinje (Wehlen) w Sakskej Šwicy chcedźa areal rozpadaneho hrodu na turistisku drohoćinku w dolinje Łobja wuwić. Za to angažuje so zajimowe zhromadźenstwo Přećeljo hrodu.
Hród Welyn, 25 metrow wysoko nad Łobjom w Sakskej Šwicy, je třeći najstarši hród w Sakskej. Tam, hdźež běchu jónu ryćerjo žiwi, prócuje so mjeztym zajimowe zhromadźenstwo Přećeljo hrodu Wjelin hižo někotre lěta wo areal. To njeje towarstwo, ale cyłk městačka, kotrež je mějićel areala. Woni su w lěće 2017 započinali na platowje hrodoweje rozwaliny wobrost wotstronić. W sta dźěłowych zasadźenjach, loni bě jich 55, su zajimowani wobydlerjo kedźbyhódne zdokonjeli.
Z hrodowym swjedźenjom zhladowaše město Wjelin 2019 na 750lětny jubilej hrodu. Po tym zahajichu tam wobšěrne twarske dźěła. Čłonojo zajimoweho zhromadźenstwa su zbytk wěže wurywali. Do wěže zatwarichu tonowy wjelb. Runje tak su hrodowu pincu zaso spřistupnili. W tutej su samo stary pomnik zaso namakali, kotryž na platow pozběhnychu.
„Zhromadnje“ za pisanosć kulturow a rěčow
Južny Tirol Europu z dźiwadłom zwjazał
Je rano zahe, wokoło pjećich, jako mje honač wubudźi. Mje huška, poprawom sej myslach, zo je lěćo. Při woknje stejo wuhladam krasne módre hory ladinskich Dolomitow. Mła so pomału pozběhuje, wotkryje hłuboki doł. Łuki, na nich kruwy, deleka na dnje doła małe wjeski, trochu zdalene městačko. Paradiz. Je tak ćicho, zo słyšu muža w susodnej chěži smorčeć. Jeho honač wubudźił njeje. Pomału so słónčko přez kurjawu přetłóči. Na wjerškach horow błyskotaja prěnje pruhi złoteje swěcy. Swoje wokno mam w małej wjesce Brach. Nic wjace hač tři abo štyri statoki, studnja a drjewjany křiž při puću. Nimale kaž doma.
Busowy šofer Pětr Wencl: „Dyrbju jenož puć namakać“
Pětr Wencl je jako busowy šofer serbske mustwo na Europeadźe wozył. Tomu bě hižo druhi raz tak.
Poprawom je Pětr Wencl wukubłany blidar. Cyłkownje 25 lět je wón powołanje wukonjał a we wšelakich rjemjeslniskich předewzaćach dźěłał. „Dźensa pak je wjele móžnosćow druhe powołanja wukonjeć a tuž sym móžnosće wužił“, 50lětny zwurazni. W lěće 2019 je w Radworskim Šmitec wozydłownistwje dźěłać započał a wuspěšnje jězbnu dowolnosć za busoweho šofera złožił. Z toho časa je předewšěm na linijach w Budyskim wokrjesu zasadźeny. Hdys a hdys pak přewza tež dlěše jězby. Měrkowčan w swojim wólnym času rady kolesuje a tuž njezadźiwa, zo mjez druhim jězby kolesowarjow Šmitec wozydłownistwa přewodźa. Tohorunja znaje wjele serbskich sobujěducych Pětra Wencla z wšelakich jězbow. Tak wozy na přikład hižo serbskich wěriwych do Oberammergauwa.
„Serbska koparska wubranka“
a wo wuhladach do přichoda
Dypkownje k Europeadźe 2024 wušłoj stej kapsnej knižce „Serbske mustwo“ a pokerowe karty wo mustwje. Wudawaćel je Domowina – Zwjazk Łužiskich Serbow. Fota přinošował je Jörg Stephan ze swojeho priwatneho składu. Redakciju a zhotowjenje měješe Claudia Knoblochec na starosći. W knižce mustwa su wšitke koparki a wšě koparjo zwobraznjene. Hrajny plan za skupinske hry sposrědkuje přehlad wo hrach a wotpowědnych hrajnišćach z dokładnej adresu. We wotrězku „Dwanaty muž“ namakaja so zasady zadźerženja w stadionach kaž tež wjacore spěwy a tekst serbskeje hymny. Terminologija kopańcy knižku skulojća.woprawdźe serbska?
Europeada 2024 je zakónčena. Zhladujemy na tydźeń połny sportowych a kulturelnych impresijow w namjeznej kónčinje mjez Danskej a Němskej. Euforija, ta serbska, běše tež lětsa zaso wulka, haj, pola přitomnych multiplikowała, štož njebě jenož na městnje w Flensburgu, ale tež druhdźe pytnyć.
