Z wjedrowym balonom do stratosfery
„Z wjedrowym balonom do stratosfery“ běše hesło projekta na Worklečanskej Serbskej wyšej šuli „Michał Hórnik“. Hendrik Birkhofen, Kilian Bjarš a Janek Fryča su balon z techniku wuhotowali. Wšako měješe tón wjedrowe daty zběrać, filmować a sej hač do stratosfery dolećeć. „Běše woprawdźe wjeršk, jako je balon startował. To je njewšědny projekt, kiž wšědnje njedožiwiš“, rjekny Kilian. „Mi so lubi, zo zběraja so takle wobrazy ze swětnišća“, měni Hendrik. A Janek doda: „Mje je projekt stratosfera tohorunja łoskotał. Chcych zhonić, kak swět tam horjeka wupada. Znaju wobrazy ze swětnišća. Něšto tam horje pósłać pak je něšto cyle hinaše.“ Balon je dosć wysoko, na 32 kilometrow stupał a potom prasnył. Technika, kotruž su šulerjo pod mjenom „Wroblik Frido“ balonej přičinili, zdźěli nazběrane daty. Šulerjo su balon a techniku blisko Ortranda nadešli. „Myslu tež rady na projekt Michał Hórnik loni“, tak Kilian, „to sym natočenje moderacije za tehdyši šulerski podcast přewzał.
Putnikowanje do Santiaga de Compostela W swěće stajneje hektiki a ...
Po puću na Sokolnik tójšto zajimaweho
Najwyši wjeršk Łužiskich horow skići wotměnjawe stawizny a přeprošuje na pućowanje
Zbytki stareje powjaznicy dopominaja na časy, jako sněhakowarjo po horje smalachu. Wot lěta 2012 je areal zawrjeny.Kak rěka najwyši wjeršk Łužiskich horow? Čornobóh, Mnišońc abo Lubijska hora? Lědma štó by drje hnydom na Sokolnik nad Wjazońcu myslił. Ze swojimi – w lěće 2016 znowa wuměrjenymi – 588 metrami je wjeršk Sokolnika woprawdźe najwyši dypk tutych horow.
Mjeno pochadźa, kaž móže sej kóždy myslić, wot ptačka Sokoła. Hač do 19. lětstotka tež Němcy pomjenowanje Falckenberg abo Falkenberg wužiwachu. Pozdźišo nasta z njeho dźensniši Valtenberg.
Markantny dypk Sokolnika je wuhladna wěža. 22 metrow wysoki kamjentny twar su 1. julija 1857 poswjećili. Jón běchu za swój čas po naćisku Žitawskeho architekta Carla Augusta Schramma za lědma 150 dnjow natwarili. Wěžu pomjenowachu po sakskim kralu Johannje. Prěni, z drjewa twarjeny hosćenc pod wěžu so 1859 wotpali. Na jeho městnje natwarichu masiwny kamjentny dom.
Městno derjeměća a wuknjenja
Młodownja w Njeswačidle idylisce leži a budźi samo tróšku romantiki – to mnohich přiwabja
Je to přijězd kaž do wosebiteho palasta, hdyž pod kastanijowymi štomami do směra Njeswačanskeje młodownje jědźeš. Jedna so wo woprawdźe spodobne stejnišćo, hdźež tuta jara woblubowana a prašana młodownja steji. Přez 60 lět hižo wobsteji młodownja w Njeswačidle a nimale štwórć lětstotka z tuteje doby starataj so Bradec mandźelskaj Viola a Thoralf wo to, zo so wšitkim, kotřiž tam přebywaja, derje wjedźe.
Wšojedne, hač su to šulske rjadownje, towarstwa, swójby abo jednotliwcy, za kóždeho je młodownja w rjanej wokolinje a z rjanym parkom dobra adresa. Přijomne přebywanje kaž tež móžnosće, sej móc wodychnyć abo něšto dožiwić, na to kładu hosćićeljo wulku wažnosć. Z tutym zaměrom a krutym předewzaćom, wšo na dobro hosći činić, staj so 2003 za to rozsudźiłoj, młodownju přewzać. Tak nětko w swójskej režiji jako tak mjenowana Towaršnosć byrgarskeho prawa (GbR) młodownju wjedźetaj.
W pózdnjej NDR: „Na kromach chabła zbožo“
Njewšědna fotowa wustajeńca w Choćebuzu
Fotografowka je so do přejězda podružneho doma stupiła, kaž je w Berlinskim měšćanskim dźělu Prenzlauer Berg wšudźom namakamy. Wrota su k połojcy wočinjene. Wona fotografuje z wrotow won – horni dźěl je ze škleńcu wusadźeny – přez dróhu na napřećiwne domy. W jednym je mały zežiwjenski wobchod zaměstnjeny. Za wukładnym woknom su kašćiki z mlokowymi blešemi spóznać. We wobchodźe swěća so neonowe lampy. Před wrotami chwata žona w pjezlu nimo. Dalša žona steji dale preč na dróze a hlada na fotografowku. Na někotrych městnach je so wobmjetk ze šěrych domow pušćił. Niski štom steji bjez lisća. Snano je runje nowember abo měrc?
Husle, loop-mašina a nowa hudźba
35lětna huslerka Izabela Kałduńska je hromadźe ze serbskej hudźbnicu Walburgu Wałdźic soundtrack za film režiserki Grity Lemkoweje „Pola nas rěka wona Hanka“ stworiła. Wona je w Gdańsku wotrostła a w Lipsku hudźbu studowała. Ze swojim instrumentom přewodźuje wona spěwarki projektoweho chóra Jarobinka. Milan Pawlik je so z njej rozmołwjał.
Što běše nastork za Waš powołanski puć jako hudźbnica, jako huslerka. Hdy šće so za njón rozsudźiła?
I. Kałduńska: Hižo wot prěnjeho lětnika sym w Gdańsku hudźbny konserwatorij wopytowała. Tam sym sej jako hłowny hudźbny předmjet husle wuzwoliła. Tež hdyž běchu wučerjo krući a wučba naročna – sym ju stajnje z wjeselom wopytowała a so wot spočatka w swěće hudźby doma čuła. Šulski čas běše ze wšěmi předmjetami, mjez druhim z notowej teoriju abo kubłanjom słucha, idealny přihot na powołanje jako hudźbnica. Po złoženju matury běše za mnje móhłrjec přirodny krok, zo swoje kmanosće na hudźbnym studiju dale wuwiwam.
A swój studij sće w Lipsku absolwowała. Što je Was k tomu pohnuło, so do Němskeje podać?
Žołma nad pismikom bretonskeho mjena diskusije a sudniske jednanja ...
Francoska justica chce staršimaj zakazać, swoje dźěćo Fañch mjenować. Wospjet dyrbještaj tole staršej, kotrajž chcyštaj swoje dźěćo tak zapisać dać, z pomocu sudnistwa přesadźić.
Porik, kotryž je blisko Angersa žiwy, da swojemu w juliju 2023 narodźenemu synej bretonske předmjeno Fañch (to wotpowěduje francoskemu François), ze žołmu nad „n“. Mać je Bretonka. Angers je něhdźe 30 kilometrow wot hranicy departementa Loire-Atlantique zdaleny, kotryž słuša k historiskej Bretonskej, hačrunjež bu srjedź 20. lětstotka wot dźensnišeho regiona Bretanje wotpačeny. Bretonojo wojuja zdawna wo to, zo by so Bretonska zaso zjednoćiła.
Statne rěčnistwo w Angersu je měnjenja, zo bretonske předmjeno dowolene njeje a zahaji sudniske jednanje. Tutu naprawu staj mandźelskaj kónc minjeneho lěta před powołanskim sudnistwom w Angersu wotpokazałoj, kaž dźenik „Ouest France“ rozprawja.
Bajki powědać žada sej poetisku wušiknosć
Ute Fisch: „W Serbach dawno hišće wšitke bajki znate njejsu“
Powědarka bajkow Ute Fisch zamóže dohromady 216 bajkow, powědančkow a žortnych podawkow z cyłeho swěta z pomjatka přednjesć. A dalše so hižo znatym přidruža. Lědma smój so posydnyłoj, to Ute Frisch powěda: Bur měješe dweju synow. Kotry z njeju ma jeho namrěwstwo přewzać? Nan swojeju synow pruwuje. Mataj nanej drohotny pjeršćeń, wosebite płatno a samopječeny tykanc swojich njewjestow přinjesć. W serbskej bajce „Złote kubleško“ – zasopowědane a ilustrowane wot Měrćina Nowaka-Njechorńskeho – stanu so dźiwy. „Rjek dyrbi pruwowanja wobstać. Jenož hdyž je wobsteji, dóstanje wón tež myto. Słowjanske bajki su woprawdźe bajkojte a sym jim jara přichilena“, měni 74lětna Ute Fisch z Wórlicy (Hörlitz) pola Złeho Komorowa. Wot lěta 1990 hižo baje agilna žona bajki, zdobom angažuje so wona w europskej towaršnosći za bajki.
Namrěwstwo dźěda
Młody Wotrowčan je ze swojej hudźbu hižo wjace hač 80 000 ...
25lětny Fabian Benedikt Langer zhotowja hižo dźesać lět jara wuspěšnje swójsku hudźbu. Wjace hač 80 000 słucharjow ma Wotrowčan měsačnje na swojim accounće BNDC na Spotify. Vanesa Žurec je so z nim wo jeho wulkej rozpalitosći rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sy započał swójske spěwy pisać?
Jutrowne jejka wabja ludźi do města
Na tradicionelne serbske jutrowne wiki přichwatachu znowa syły ludźi do Serbskeho domu w Budyšinje
Do krutych terminow w protyce Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu słušeja bjezdwěla serbske jutrowne wiki w Budyskim Serbskim domje. Zašły kónc tydźenja bě zaso tak daloko a syły wopytowarjow zbliska a zdaloka hižo wot zažneho dopołdnja sem poskitki kruha wužiwachu. Dohromady 33 debjerkow a debjerjow bě sej na lětuše wiki dojěło. Woni wšitcy prezentowachu ludowe wuměłstwo debjenja jejkow w najwšelakorišich formach a z rozdźělnymi technikami. Prjedy hač běchu so sobotu wiki zahajili, bě jury hižo lětuše najrjeńše kolekcije serbskich jutrownych jejkow woznamjenjała. Tute wustajachu za čas wikow w Serbskej kulturnej informaciji. Bórze pućuja debjene jejka dale do Serbskeho muzeja w Budyšinje, hdźež je tradicionelnje za čas jutrow wustajeja. Někotre impresije z wikow staj našej fotografaj za was zapopadnyłoj. Snano maće tež wy klětu zajim, sej wudźěłki ludowych wuměłčow a wuměłcow wobhladać.
Maximilian Gruber
