Zasłužbna hrajerka z jubilejomaj
Serbska dźiwadźelnica Petra-Maria Bulankec-Wencelowa steji hižo 30 lět – połojcu swojeho žiwjenja – na jewišću
Jutře, 12. róžownika, swjeći znata serbska dźiwadźelnica a režiserka Petra-Maria Bulankec-Wencelowa 60. narodniny. Jubilarka skutkuje hižo 30 lět na jewišću, wjace hač połojcu z nich w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle. Nimo toho nawjeduje Serbske dźěćace dźiwadło a lajsku dźiwadłowu skupinu Konjecy-Šunow.
Hižo wot dźěćatstwa zajimowaše so za hraće, a tak njezadźiwa, zo činješe 1966 swoje prěnje kroki na sławnych „deskach swěta“ runje w tym ćělesu, za kotrež dźensa kruchi wupytuje a je inscenuje – byrnjež wone tehdy hišće „Serbske pioněrske dźiwadło“ rěkało a w nošerstwje Ludoweho nakładnistwa Domowina było.
Njeswačanski domizniski muzej mjeztym 14 lět wustajenišćo na ...
Je-li rěč wo „domizniskim muzeju“, drje mysli někotryžkuli na starožitnosće a stare kuchinske graty. W Njeswačidle su na wjele wyšim niwowje a waža sej tež serbske stawizny gmejny.
Njeswačanski domizniski muzej na nawsy njedaloko cyrkwje a historiskeho hosćenca je na kóždy pad wobhladanjahódny. Tamniše kulturne a domizniske towarstwo, kotrež zarjadnišćo wobhospodarja, běchu hižo 1961 załožili. Wjele lět čłonojo na to za prawymi rumnosćemi pytachu, zo móhli sej swójski muzej zarjadować. W lěće 2004 gmejna towarstwu něhdyši wobchod srjedź wsy jako nowy domicil poskići. Tak dachu so do dźěła a rumnosće přetwarichu, byrnjež we wsy tež diskusije byli, hač je to scyła trjeba. Po runje pjeć měsacach, hody 2004, móžachu swój domizniski muzej wotewrěć. Při tym njestejachu z prózdnymi rukami. Wšelake eksponaty hižo mějachu, na přikład model mjeztym wottorhaneho stareho třistronskeho burskeho statoka, natwarjeny wot šulerjow Rakečanskeje srjedźneje šule pod nawodom Njeswačanskeho wučerja Hansa-Wernera Heinkeho.
Na dnju maćerjeju swójba zapleńči
Kak mać wulkeje serbskeje swójby wužadanja wšědneho dnja zmištruje
Druha njedźela róžownika je zdawna rezerwowana za dźeń maćerje. Tón dźeń steja žony w srjedźišću, kotrež zamóža na najwšelakoriše wašnje dźěći, swójbu, wšědne dźěło a často tež hišće towaršnostny angažement zjednoćić. Jedna, kotraž to na wobdźiwajomne wašnje zmištruje, je Antje Bobcyna we Worklecach.
Štóž dokładnje njewě, hdźe we Worklecach Bobkecy bydla, statok w Nuliku hnydom při Don Boskowym domje poměrnje lochko namaka. Tam dźě so z dźěćimi mjerwi a tuž je tež druhdy trochu wótřišo. „Naš nan doma njeje, ale naša mać“, mi jedyn z hólcow přiwoła. A hižo stupi Antje Bobcyna z chěžinych durjow. Runje hišće je dźěćacu drastu rjadowała a pola młódšich za domjacymi nadawkami hladała. Nětko prosy mje do běrowa tepjenskeje firmy swojeho mandźelskeho Rolfa, hdźež wšak ma tež wona swoje pisanske blido. „Tu změjemoj najlěpši měr“, so wona posměwknje. Wokomiki měra su pola Bobkec popołdnju rědke. Nic jenož jich dźěći so na dworje zabawjeja, ale tež hišće hóstny šuler z Bretoniskeje.
Něhdy wulce woblubowana korčma we Łomsku dźensa hinje
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Na dotal předstajenych pohladnicach widźachmy hosćency w Bušence, Lejnje a Lejpoldźe. Wjesne korčmy na pohladnicach běchu před sto lětami jara prašany motiw. Wone mějachu nimo toho wabjenski nadawk za cyłu wjes kaž tež za korčmarja samoho.
Korčma na dźensnišej pohladnicy steješe we Łomsku pola Njeswačidła. Lědma štó wě so na nju hišće dopominać. Wšako bu za čas Druheje swětoweje wójny 1940 zawrjena. Wjace hač dwaceći ludźi widźimy na pohladnicy, a wšitcy su swjedźensce zdrasćeni. Bě to po kehelowanskim swjedźenju 1904, na čož němsce popisana tafla, kehele a kule pokazuja.
Z kwalitu swojeho dźěła na so skedźbnjeja
Sadźbowe studijo Kontrapunkt w Budyšinje wobsteji štwórć lětstotka
Sfałdowane łopjeno padny z knihi „Slawistik in Deutschland“. Wone wopokaza so njewočakowano jako historiski dokument: Z 19. meje 1993 je prěni nadawk, kiž přepoda Ludowe nakładnistwo Domowina (LND) tehdy połtřeća měsacow młodemu sadźbowemu studiju Kontrapunkt w Budyšinje. Mějićel Thomas Fiebiger nochcyše wěrić, kotra žadnostka so tu nadobo jewi. Z wonej wědomostnej ediciju zahaji so płódne zhromadne dźěło z domom na Sukelnskej, kotrež je po 25 lětach wuše hač hdy do toho.
Kompliment za wuhotowanje
Poskitk z kuchnje je dotal wosebje překwapił
Šulerjo 6. lětnika Zhorjelskeje wyšeje šule Scultetusa běchu mjez prěnimi hosćimi wobnowjeneho nakrajneho doma za šulerjow w Bórku. Woni běchu wo přebytku zahorjeni. Runje tak lubješe so jim wopyt w Budyskim Serbskim muzeju. Woni běchu sej přezjedni, zo chcyli so rady do přebywanišća njedaloko Budyskeho Spjateho jězora nawróćić. Woni běchu sej nakrajny šulski dom w Bórku za třidnjowu rjadownisku jězbu wupytali. Z tym běchu woni jedna z dweju prěnjeju šulskeju rjadownjow scyła, kotraž we wobnowjenym a přetwarjenym domje bydleše. Někotři znajachu zarjadnišćo hižo z prózdninskeho lěhwa, w kotrymž běchu w předchadźacych lětach přebywali. Ćim wyše běchu wočakowanja, hladajo na wobsahowe wuhotowanje programa za šulersku jězbu. W nošerstwje města Zhorjelc skutkowaca Scultetusowa wyša šula wuwiwa projekty a wučbne akcenty hłownje po idejach Marije Montessori „Wuknyć wobradźa wjeselo“. A te mějachu 54 šulerjow a jich přewodźerjo wočiwidnje při přebywanju w nakrajnym domje za šulerjow.
Handrijowe křiže su wosebitosć
Poslednju njedźelu w meji wotměje so 14. dźeń tykowane domy ze stołom (Umgebindehaus). Milenka Rječcyna je so z nawodu běrowa Załožby za tykowane domy Arndom Matthesom rozmołwjała.
Na koho měri so tónle dźeń?
A. Matthes: Na wšěch tych, kotřiž zaběraja so ze stawiznami a kulturu swojeje domizny, a tež tych, kotřiž cyle jednorje rady swjeća. Wšako je tón dźeń runje w Hornim kraju, na přikład za Kumwałd a Obercunnersdorf, přičina, wuhotować wulki swjedźeń.
Tykowane domy ze stołom su na serbskich wsach dwurěčneje Łužicy rědke. Hdźe su lětsa tajke wotewrjene?
A. Matthes: W Połpicy njedaloko Malešec je to krajnošulski dom, natwarjeny w lěće 1800. Tam přihotuja překwapjenki wosebje za dźěći. We Hornjej Hórce na Šulskej hasy 4 budźe wotewrjena Stara kowarnja. W njej njebě so zašłe 30 lět ničo stało. Nowy mějićel chce ju zaso wožiwić. W Ramnowje čajaka w tamnišej Starej kowarni z lěta 1760 na zajimcow. Fachowje saněrowany objekt přićahuje zawěsće ludźi, kotřiž chcedźa tajke domy wobnowić.
Dotal běše Wóspork stajnje wobdźěleny. Je tomu lětsa zaso tak?
„Poněčim sym so na šulsku winowatosć zwučił“ Ze zapiskow Richarda Zahrodnika, 3
Dźěćatstwo w narańšej ewangelskej kónčinje mjez Bukecami a Lubijom kónc 19. lětstotka wopisuje 1962 zemrěty Richard Zahrodnik. Originalny němskorěčny tekst ze swójbneho archiwa staj jeho prawnučk Friedhard Krawc a Arnd Zoba-Bukečanski zeserbšćiłoj.
Mój dźěd a moja wowka njeběštaj swojim dźěćom podomk sobu dać móhłoj. Tak dyrbještaj sej staršej swoje hnězdo z wulkej prócu samaj twarić. Z jeju snadnuškimi dochodami to lochko njebě. Widźu w myslach před sobu hišće prěnje proste wuhotowanje, kaž stare kupjene blido z ławku a dwaj stólcaj, konopej z wutykanym słomjakom na nim, z wowsowym słanjom pjelnjene łoža a z wulkej płachtu wodźěte, mały drastowy kamor.
Z wjeselom so wubědźować
Na lětušim wurisanju talentowaneho hudźbneho dorosta wobdźělitej so tež šulerjej w njewšědnej kombinaciji
Lětuše wubědźowanje dorostowych hudźbnych talentow „Młoda serbska hudźba – Młoda serbska muzyka“ so jutře na žurli Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje zakónči. W Delnjej Łužicy su dobyćerjow hižo před dwěmaj njedźelomaj w rumnosćach Choćebuskeje Academy of Music zwěsćili. Wot SLA z podpěru Załožby za serbski lud w dwulětnym rytmusu zarjadowane wurisanje wotměje so hižo 11. raz.
Cyłkownje 29 wobdźělnikow – wšitcy wuknu na hudźbnych šulach pak w Budyšinje pak we Wojerecach abo w Lubiju – chce sobotu z dohromady 23 přinoškami wěcywustojnu jury přeswědčić. Hódnoćenskemu gremijej přisłušeja lětsa chórowy direktor SLA Andreas Pabst, koncertny mišter SLA Karl-Heinrich Starke a hudźbny pedagoga Lutz Spinde z Gródka. W starobnych klasach wot 7 do 17 lět mytuje jury najlěpše wukony w kategorijach solospěw, spěw z instrumentalnym přewodom a spěwny cyłk, husle, klawěr, pišćałki, pozawna a harfa. Wosebitosć wubědźowanja je, zo maja přinoški přewažnje serbske być.
Jězby po swěće čaja – Spionaža, zběžki, jebanstwo 3. dźěl
Móža čajowe łopjena lětać? So wě, znajmjeńša we wonajkej haperleji. A tohodla je jutrownik za lubowarjow čaja wosebity měsac. To so mjenujcy prěnje čajowe žně lěta, bjez dołheho komdźenja a składowanja, z lětadłom město z łódźu sem dowožuja, kotrež so jenož skrótka a ani dospołnje na čorny čaj předźěłaja. Wone k nam potajkim přeleća, čehoždla so w čajowych wobchodach jako tak mjenowany Flugtee poskićuja. A tónle wosebje aromatiski, husto na kćějate kwětki a čerstwu trawu dopominacy ‚lětacy‘ čaj pochadźa zwjetša z indiskeje kónčiny Darjeeling, hdźež prěnje čajowe łopjena w nalětniku a jutrowniku šćipaja – tak mjenowany first flush. Jako second flush pomjenuja potom druhe žně w smažniku a pražniku. Třećim rěkaja porno tomu autumnals, potajkim nazymske, wšako šćipaja łopjena po dešćowym času we winowcu a nazymniku.
