„Čerpamy přeco zasoz archiwoweho materiala“
Rozmołwa ze zamołwitym za notowy archiw w SLA Janom Cyžom
Serbski ludowy ansambl wjedźe tež notowy archiw. W nim móža sej zajimcy za swoje hudźbne skutkowanje notowy material wupožčić. Alfons Wićaz je so ze zamołwitym za archiw Janom Cyžom rozmołwjał.
Hdy bu tutón archiw wutworjeny?
J. Cyž: SLA bu w lěće 1952 załoženy. Poněčim nastawaše tež archiw. Systematisce a jara swědomiće pak je jón natwariła Gerlind Krječmarjowa. Dźakowano swojej krutosći je sej wšón notowy material, kotryž bě wona wupožčiła, zaso wróćo žadała.
Kotry wuznam ma notowy archiw SLA za serbske hudźbno-kulturne žiwjenje?
J. Cyž: Zasadnje ma wón swój wuznam za hudźbno-kulturne stawizny, započace so z natwarom SLA. Dźakowano tomu buchu orchestracije tutych notow tule zhotowjene. Naš archiw je tež w tym nastupanju jara wažny, zo skići w jednej instituciji najkrótši puć mjez orchestrom a archiwom.
Kotre wosebite hudźbne twórby so w nim chowaja?
Bywši kružkarjo spominajana Kita Lorenca
Lětsa 4. měrca by naš sławny spisowaćel Kito Lorenc 80. narodniny swjećił, njeby-li wuznamny serbski literat a nošer Myta Ćišinskeho, Heiny a Lessinga loni 24. septembra zemrěł. Kito Lorenc zawostaja serbskej, ale tež němskej načasnej literaturje wulki pokład swojich twórbow lyriki a prozy. Wo tym je so w zwisku z jeho smjerću w mnohich medijach w tu- a wukraju wobšěrnje pisało, a jeho tworjenje bu wotpowědnje hódnoćene. Tola wnuk spisowaćela Jakuba Lorenca-Zalěskeho je nimo swójskeho tworjenja tež na serbski literarny dorost myslił, zo njeby wuměłske literarne tworjenje w Serbach w přichodźe wusnyło. Tohodla je we wobłuku Koła serbskich spisowaćelow załožił Kružk młodych awtorow. W nim je młodych talentowanych Serbow w prozy a lyrice wuwučował, jich wjedł k wuspěšnemu spisowaćelenju a basnjenju. Někotři z nich tule na kružkowe zetkanja z Kitom Lorencom z česćownosću a dźakownosću spominaja:
Žórło za zanurjenje do žiwjenja a tworjenja delnjoserbskeho ...
Dźewjaty zwjazk Zhromadźenych spisow Mata Kosyka wušoł
Dwě lěće po tym zo bě před 65 lětami prěnja powójnska knižka dźěłow Mata Kosyka wušła, pisaštaj Józef Frencl a Marja Rječkojc w zawodnych słowach druheje knižki, zo podawataj nam „prěnje pokazki z dźěła do našich dnjow najwjetšeho basnika Delnjeje Łužicy“. Wudawarjej dodaštaj: „Njemóžemy pak so spokojić z tutej 70 stron wopřijacej zběrku.“ Ani ze 111 stronami druheje Kosykoweje knižki.
Lětsa nětkole dźewjaty zwjazk „spisow“ Mata Kosyka wšej serbskej zjawnosći předleži.
Jako serbski wyši šuler dóstach lěta 1955 w nakładnistwje Volk und Wissen wudaty spis „Serbska swajźba w Błotach“ a „Pśerada markgroby Gera“ do ruki, dźensa je to za mnje knižna drohoćinka. Lětsa móžu k wudatym spisam Kosyka 272 stronski 9. zwjazk jeho zhromadźenych spisow přistajić. Same přirunowanje wobeju edicijow wjele wo tym wupraja, na kajke spomóžne wuwiće wudawanja serbskich knihow zhladujemy – dźakowano před 55 lětami załoženemu serbskemu Ludowemu nakładnistwu Domowina.
„Sakski monitor“ warnuje!
Nic naposledk zašłe wólby do Němskeho zwjazkoweho sejma su pokazali, kelko ludźi chce měr měć před susodom, před cuzoródnymi a ćěkancami, na kóncu před mjeńšinami. AfD sta so w Sakskej z najsylnišej stronu. Scyła so ći zda, jako by so swět chětro ćěmnił. Prawicarske mocy a rasizm přiběraja a demokratiju wohrožeja. Naprašowanje a wuslědki Sakskeho monitora z 28. nowembra 2017 pokazuja trend, kotryž mnohich demokratow znjeměrnja. Na přikład sej 62 procentow Saksow žada, zo dyrbja so „němske zajimy energisce a radikalnje přesadźić“. To je porno lětu 2016 dźesać procentow wjac a kryje so z wuwićom w USA, hdźež prezident Donald Trump do swěta trubi: „America First!“
Stawizny a fantazija
Antologija „Mlóče“ wjeleworštowa lektura
Wot Ingrid Juršikoweje w Ludowym nakładnistwje Domowina wudata nowa antologija serbskeje prozy „Mlóče“ wobsahuje 24 powědančkow cyłkownje 20 awtorow. Hrubje hodźeli so přinoški do štyrjoch podnadpismow rozrjadować: historija, wobkedźbowanje, fantasmagorija a klasiska proza.
Přeprošenje ansamblowcow hosćo rady přiwzali
Ptači kwas spodobne pućowanje po zemskej kuli było
Dołhož Serbski ludowy ansambl stajnje spočatk lěta swój pisany ptačokwasny program wuhotuje – lětsa bě to 61. raz –, wjedu so wo tym tež přeco diskusije. Na spočatku, jako bě SLA wustupował z tradicionalnymi spěwami, rejemi w narodnej drasće ze wšěch łužiskich regionow, běchu hišće wšitcy spokojom. Po lěće 1990 pak, jako chcychu (abo dyrbjachu) wšitko hinak činić, modernizować, přiběrachu kritiske hłosy, samo wot tych, kotřiž su na kóncu wšitko zapłaćili. Na to je ansambl reagował, je spytał měšeć tradicionalne z modernym, haj, samo z politiskimi wobsahami. Tak prawje pak so to poradźiło njeje. Wosebje starša generacija bě njespokojom a wosta doma.
Składnostnje 80. narodnin jednoho z najwuznamnišich načasnych ...
Žorty, skeče, reje a wjele, wjele wjesela
Serbskopazličanske karnewalowe towarstwo pisany a wotměnjawy póstniski program zestajało
Fanojo pjateho počasa su tele dny połnje w swojim elemenće. Na njeličomnych zarjadowanjach woni nětko wulce hejsuja. Tež Serbskopazličanske karnewalowe towarstwo je wjeršk swojeje lětušeje, mjeztym 48. sezony docpěło. Hižo minjenu sobotu přeprosy wone na prěni kapičkowy wječor a prezentowaše wopytowarjam hotowy wohnjostroj žortow, pryzlojtych skečow a rejow. Kelko dźěła za tym tči, drje wě najlěpje tón, kiž tajki program sobu zestaja a so na nim wobdźěla. Tak smědźeše publikum hromadźe z princowskim porom Jensom I. a princesnu Silwiju I. dožiwić póstniski program, z kotrymž móžachu hosćo raz wšitke starosće wšědneho dnja pozabyć.
Filozofiska fabula: Hrajerski dorost zaso eksperimentuje
„Kupa fantazije“ zahorja publikum ze zapalom młodych dźiwadźelnikow
Młodźinske dźiwadło Serbskeho gymnazija Budyšin w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle wuwiwa so pod nawodom Měrka Brankačka poněčim k nade wšo eksperimentalnej kowarni talentow. Jeho třeća inscenacija z hrajerskim dorostom „Kupa fantazije“ nasta z improwizaciju na zakładźe wólneho koncepta. Hrajerki a hrajerjo su kruch samostatnje dowuwili, dialogi zdźěłali a figuram ze swójskimi nazhonjenjemi a myslemi wosebity swójski raz spožčili. Nowum w stawiznach ćělesa je, zo hosćej sobu hrajetaj: Młodostnaj wójnskaj ćěkancaj z Afghanistana cyłk gymnaziastow wudospołnitaj.
Tři runiny, sydom rěčow
Z tykowaneho pozdźišo dwuposchodowy dom nastał
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Tykowany dom na pohladnicy tež dźensa najstarši Dobroščenjo ženje widźeli njejsu. Wosrjedź wsy stejacy sy jón wuhladał přišedši z Jaseńcy abo tež z puća wot Njeswačidła. Zawěsće je před tam postajenym swjatym křižom pozastał a so pomodlił 1879 w Dobrošicach rodźeny znaty farar Michał Mič, hdyž nóžkowaše jako chowanc Serbskeho seminara w Praze wot ćaha z Njeswačidła. Tež zboka swjateho křiža před njenahladnej tykowanej chěžu stejace štyri młode maćerje w katolskej narodnej drasće ze swojimi dźěćimi dźensa hižo nichtó njeznaje.
Pohladnicu je 31. awgusta 1915 napisała na Pawoła Jancu, kotryž bě tehdy wojak 7. kompanije, jeho swakowa Hańža Sćapanowa z Dobrošic. Z toho móžemy slědować, zo bě karta za čas Prěnjeje swětoweje wójny nastała. Zo na njej žanoho muža njewidźimy, zwuraznja, zo běchu runja Pawołej Jancy něhdźe na bitwišćach suroweje wójny.
