Słódnu jědź z karpa sej přihotować njeje woprawdźe žane ...
Karp je a wostanje ryba, z kotrejž so Łužica ze swojimi mnohimi hatami identifikuje. Minjeny čas pak je zajim na słódnej rybje bohužel woteběrał. Přičiny toho su wšelakore.
Karp pak je a wostanje ryba, kiž we łužiskich hatach rosće a kotraž je wonkowne znamjo teje hospodarskeje hałuzy. Łužiscy rybarjo woža ju samo hač k Sewjernemu morju do Hamburga, zo bychu tamnišich lubowarjow karpa z njej zastarali. W minjenym času pak je zajim na słódnej rybje woteběrał. Jedna přičina je, zo ma wona mnohe kóstki; druha, zo słodźi druhdy za žumpadłom. Łužiscy kucharjo su tuž za nowymi receptami pytali, a we wjacorych wobchodach poskićeja mjeztym karpowy filet. Kak pak namaka sej lajk jednory recept za słódny wobjed? Tomu připad druhdy dopomha.
Přelistujo pola lubowarja a kucharja słódnych jědźow Lojzy Wiesera w korutanskim Celovecu receptowe knihi so dźiwach, na kak wšelakore wašnje hodźi so karp přihotować. Na kóncu wšak njebě kniha zakład za słódnu wječer, ale dopomnjenki Lojzy Wiesera na rozmołwu z kucharku a kucharjom, bydlacymaj we měsće Třeboň w susodnej Čěskej.
Běrna, nepl a kulka
Wulki wuběr zemskich płodow njewostaja žane přeće njespjelnjejne
Za NDRski čas bě hišće móžno sej družiny běrnow někak spomjatkować. Wšako mějachmy tehdy jeno 30. Mjeztym je jich 333, a to w najwšelakorišich barbach, formach a kajkosćach. Na wjac hač 50 500 hektarach plahuja w Němskej hišće běrny, a wunošk je porno něhdyšim časam nimale 400 tonow na hektar rozrostł.
Dosć dobry a wotměnjawy poskitk je potajkim nimale přez cyłe lěto zaručeny. Jeno za prawu družinu so rozsudźić njeje wjac tak lochko. Ludźo dźě tež družiny hižo tak njeznaja, kaž bě to něhdy z wašnjom, jako je po ptačkach pomjenowachu. Kós, sykorka, škórc a wróbl (Amsel, Meise, Star, Spatz) běchu w 60tych lětach znate družiny, tež hdyž běchu po kwaliće skerje mjenje hódne.
Wosebite wašnje zwjazanosće
Je z rjanym křesćanskim wašnjom, zo zetkawaja so wječor na dnju Chudych dušow, wěriwi Ralbičanskeje wosady na kěrchowje, zo bychu tam kóžde lěto z česćownosću swojich zemrětych wopominali. Mjez nimi su tež Smjerdźečenjo, kotřiž na wosebite wašnje zwjazanosć ze zemrětymi wjesnjanami zwuraznjeja a přiwuznym swoje sobužarowanje wopokazuja.
Produkcije zjawnoprawniskich sćelakow za mjeńšinu přichodnje ...
Hnydom dwaj dnjej wěnowachu na Choćebuskim filmowym festiwalu zachowanju filmoweho herbstwa. Sakske ministerstwo za wědomosć a kulturu bě sympozij runje tak spěchował kaž pilotowy projekt, w kotrymž su dźesać serbskich produkcijow z časa wot 1947 do 1993 w zhromadnym dźěle ze Załožbu za serbski lud, Serbskim institutom, załožbu DEFA, Zwjazkowym archiwom a Sakskej krajnej a uniwersitnej biblioteku (SLUB) digitalizowali.
Što ma zachowanje kulturneho herbstwa mjeńšiny činić z towaršnosću wjetšiny? Štó ma tule zamołwitosć, z kotrymi wužadanjemi a šansami? Tele a dalše prašenja stejachu w srjedźišću podijoweje diskusije sympozija, na kotryž witaše moderatorka dr. Grit Lemke pisany kruh politiskich a kulturnych akterow, mjenujcy braniborsku statnu sekretarku dr. Ulriku Gutheil, ministerialneho dirigenta Thomasa Früha ze sakskeho ministerstwa za wědomosć a wuměłstwo (SMWK), direktora Załožby za serbski lud Jana Budarja, Renéja Pikarskeho ze załožby DEFA a dr. Ralfa Forstera z Podstupimskeho filmoweho muzeja.
Serbski rjad mjeztym etablěrowany
Serbski podźěl na Choćebuskim filmowym festiwalu bě lětsa tak wulki kaž hišće ženje. Ze zamołwitej za rjad „Heimat – Domownja – Domizna“ dr. Grit Lemke je so Bosćan Nawka rozmołwjał.
Kajki je Waš facit 27. Choćebuskeho festiwala wuchodoeuropskeho filma?
G. Lemke: Cyłkownje to scyła rjec njemóžu, wšako sym hłownje za rjad „Heimat – Domownja – Domizna“ zamołwita. A tule měnju, zo bě sensacionelnje dobry. Hišće nihdy njemějachmy telko wobsahow kaž lětsa, dohromady bě jich sydom programowych ćežišćow a sympozij serbskeho filmoweho namrěwstwa. Ke kóždemu předstajenju móžachmy filmowu rozmołwu poskićić. Wothłós mnohich wopytowarjow bě wulkotny. Mam zaćišć, zo je serbski rjad mjeztym etablěrowany. Wón přiwabja lěto a wjace zajimcow – a to nic jeno z Łužicy, ale na přikład tež z Berlina a wukraja.
Do festiwala je rěkało, zo njebě jednore wosebje sympozij zwoprawdźić?
Choćebuski 27. filmowy festiwal wuspěšny
Štóž bě 1991 pódla był, jako wotmě so prěni raz Festiwal wuchodoeuropskeho filma w Choćebuzu, tón měješe hišće chwile dosć sej wšitke přinoški wobhladać. Tehdy bě jich dohromady 19! Lěto wot lěta je ličba filmow přiběrała a z njej ličba zastupjenych krajow. Na lětušim wot 7. do 12. nowembra poskićichu publikumej wjace hač 200 filmow z 42 krajow. A pokazali su je hłownje w dwěmaj kinomaj a štyrjoch dalšich domach, hdźež wječor dźiwadło hraja, so młodźina k rejam zetkawa abo hdźež so wjetše kulturne zarjadowanja wotměwaja. Dohromady 230 hodźin by zajimc tuž trjebał, chcył-li wšitke filmy widźeć! Z tajkim wulkim poskitkom je festiwal tež wěstu hranicu docpěł. Mjez přihladowarjemi a hosćimi pak po zdaću hišće nic. Přišło je lětsa 21 000 filmowych fanow, dobre tysac wjace hač loni, štož je nowy rekord. A zajimawe při tym je, zo podźěl młodych ludźi dale a bóle rozrostuje. Witać móžachu tónkróć něhdźe 500 fachowcow, režiserow, filmowcow a hrajerjow. Eksperća měnja, zo słuša Choćebuski festiwal k tym 50 najwažnišim a najznaćišim z 3 000 filmowych swjatkow swěta.
Přinošuje k rjanosći serbskeje kultury
Na wopyće pola słowakskeho hudźbnika Jaroslava Pukača w Choćebuzu
Znaju jeho jako wjesołeho, žortniweho a temperamentneho muža. Po cyłym swojim wašnju skutkuje wón młody, byrnjež w aprylu 70. narodniny swjećił. Tutu wjesołosć je sej Słowak Jaroslav Pukač přez lětadołhe skutkowanje jako hudźbnik a kulturnik nasrěbał. Hudźenje a spěwanje stej jeho element, jeho radosć a eliksěr žiwjenja.
Nětko móže čitar tež serbsce z Chróšćanom po puću być
Nowostka Ludoweho nakładnistwa Domowina „Z Francom po swěće“
Je lědma někoho w Serbach, kiž jeho njeznaje, wandrowskeho Franca Čornaka, kiž bě tři lěta a něšto dnjow po puću, zo by so w swojim rjemjesle wukmanił a žiwjenske nazhonjenja zběrał. Dotal je wón čitarjow z knihu Franz im Glück, kotruž bě lěta 2015 ze žurnalistom Rainerom Schäferom napisał, jenož němsce do swěta sobu wzał. Nětko pak móža wšitcy z pomocu wóndano wot Ludoweho nakładnistwa Domowina wudateje knihi Z Francom po swěće tež serbsce z Chróšćanom pućować.
„Mamoj samsne korjenje a zaměry“
Serbsko-serbiske zetkanja z basnikom Mićom Cvijetićom:
Z dr. Mićom Cvijetićom, 1946 rodźenym basnikom a nowinarjom z Běłohroda, sym so w minjenych lětach wospjet zetkał, štož ma najwšelakoriše přičiny. Wosebje naju serbiska a serbska poezija wjaza, a to nic jenož z wuznaćom, zo so kóždy z naju prócuje tworjenje druheho zeznawać, so z nim rozestajeć. Smój wo tym přeswědčenaj, zo je trjeba wo serbiskej literaturje w Serbach a Němskej informować a ju rozšěrjeć. Je trjeba, zo Južni Serbja wo literaturje swojich sotrow a bratrow z Łužicy zhonja.
Dale sym sej ze serbiskim kolegu a přećelom wědomy, zo so z pomocu bjezposrědnich literarnych a wuměłskich stykow njehodźi jenož ignoranca mjez ludźimi a ludami přetworić do wćipnosće a zajima za blišich a dalšich susodow. Ně, kulturna wuměna zaruča wotkryće najwšelakorišich duchownych „resursow“, móže budźić kritiske a tworićelske mocy kaž tež wobšěrniše a pohłubšene zhladowanja na tradicije.
Přistajenym Budyskeje pišćeletwarskeje firmy Eule dźak wuprajili
Wosebita „kralowna instrumentow“ w Drježdźanach poswjećena
Městna na koncertnej žurli Kulturneho palasta w Drježdźanach běchu 8. septembra jara požadane. Tam bu nowy instrument Budyskeje pišćeletwarskeje firmy Eule poswjećeny. Wosebite su Eulec pišćele hižo tohodla, dokelž su jeničke koncertne mjez 14 pišćelemi w Drježdźanskich cyrkwjach a snano třeće swojeho razu w Sakskej, nimo koncertnych pišćelow w Zhorjelcu (wot lěta 1910) a w Lipšćanskej Sukelnicy (wot 1986).
K tajkemu zarjadowanju słuša swjedźenska narěč. Dokelž jednaše so wo poswjećenje najwjetšeho hudźbneho instrumenta, njezadźiwa, zo so wjacori lawdatorojo – w přitomnosći sakskeho ministerskeho prezidenta Stanisława Tilicha – słowa jimachu.
