Strukturny zakoń dyrbi přińć
Na 15. łužisku konferencu bě Němski zwjazk dźěłarnistwow (DGB) minjeny štwórtk do Carneho Gózda (Schwarzheide) přeprosył. Tema bě wězo strukturna změna. Z Danu Dubil, jednaćelku DGB regiona wuchodna Sakska w Budyšinje, je Axel Arlt porěčał.
Kotre impulsy sće z lětušeje łužiskeje konferency DGB sobu wzała?
D. Dubil: Strukturneje změny dla chcetej wobaj zwjazkowaj krajej hišće wušo hromadźe dźěłać. Wobaj ministerskaj prezidentaj staj so za dobre dźěło wuprajiłoj. Wobaj krajej stej wuwićowu towaršnosć wutworiłoj, zo byštej proces strukturneje změny wodźiłoj. Při tym je so sakski ministerski prezident wotewrjeny za namjety a mysle pokazał, kak hodźała so strukturna změna organizatorisce lěpje zmištrować. Mnozy akterojo přizjewja narok, sobu činić chcyć. Tež my to chcemy za dźěławych w regionje.
Wobdźělnicy rěča wo nowych idejach, kotrež su tam słyšeli. Kotre su to za Was?
Awtodróhu optiměrować
Prózdniny su nimo a tak za mnohich tež wočerstwjacy dowol. Nadźijomnje měješe kóždy z nas dosć rjanych dožiwjenjow, z kotrychž móže čerpać. Ja mam tajke na kóždy pad. Přiwšěm je mje na wróćojězbje z juha jedna wěc chětro mjerzała. Na něhdźe 1 100 kilometrach smy jako swójba sylny wobchad w Chorwatskej, Słowjenskej, Awstriskej a Němskej jara derje zmištrowali. Najhórše na jězbje pak bě poslednje 50 kilometrow z Drježdźan do Budyšina. W Porchowje so rozsudźichmy zwjazkowu awtodróhu A 4 wopušćić. Jedne awto po druhim, karawana Lkw-jow pohibowaše so tam do směra na Pólsku. Štyričarowa A 4 bě sobotu připołdnju kopata połna. Kak drje tam wšědny dźeń rano abo popołdnju wupada, hdyž ludźo na abo wot dźěła jězdźa, nochcu sej radšo předstajić. Mnohim je to zawěsće wšědnje wulke wužadanje.
Zmužić, ale njewobćežować
Z inscenaciju „Za Marju – Wosrjedź nocy“ chce Serbski ludowy ansambl před 75 lětami wot nacionalsocialistow zamordowanu Marju Grólmusec wopominać. Bosćan Nawka je so z awtorom, režiserom a wuhotowarjom krucha Wilfriedom Buchholzom rozmołwjał.
Knježe Buchholzo, što je Was pohnuło kruch wo Mari Grólmusec spisać?
W. Buchholz: Zhromadna přećelka je mje intendantce SLA Judith Kubicec předstajiła. Wona pytaše za někim, kiž móhł program składnostnje spomnjeća serbskeje antifašistki zestajeć. Namaj woběmaj bě wažne město něčeho wobćežowaceho něšto pokazać, štož zmuži. Potajkim nic kruch wo, ale za Marju Grólmusec. Jedna so potajkim wo nadawkowu twórbu. Zo sym mjeztym tež za wuhotowanje zamołwity, je so prosće tak wudało.
Kak sće so tematice zbližił?
Stupi so raznje na bok mjeńšiny
Před pjeć lětami bě tenor Björn Casapietra posledni raz w Budyšinje koncertował, lětsa chce to znowa 15. septembra w Serbskim muzeju. Cordula Ratajczakowa je so ze spěwarjom rozmołwjała.
Zwotkel pochadźa zajimawa němsko-italska kombinacija Wašeho mjena?
B. Casapietra: Sym dobra saksko-italska měšeńca. Mój nan bě sakski dirigent Herbert Kegel, moja mać italska sopranistka Celestina Casapietra. Sym dwurěčnje wotrostł a wjazam woprawdźe wobaj swětaj – němsku dokładnosć a přichilnosć k porjadkej kaž tež italske wjeselo nad žiwjenjom a dobrej jědźu.
Što Was do Budyšina ćehnje?
Ćmowe mróčele so bliža
Myslu-li na wólby Sakskeho krajneho sejma za dobrej dwaj tydźenjej, čuju so kaž před njewjedrom. Hišće nam słónčko swěći, na wobzoru pak bliža so ćmowe mróčele z błyskami a hrimanjom. Po aktualnych woprašowanjach je bjeze wšeho móžne, zo njebudźe CDU hižo najsylniša politiska móc w kraju a zo wudyri tajke něšto kaž politiski chaos, hdyž AfD wólby w Sakskej dobudźe. A samo hdyž ministerski prezident Michael Kretschmer (CDU) z někotrymi hłosami předskoka jako dobyćer wuńdźe, změje sej wón přewšo ćežko knježerstwo wutworić. Tež w Braniborskej lěpje njewupada. Tam je wotwidźomne, zo njebudźe SPD přichodnje hižo knježaca strona: Tuchwilu je tam AfD najsylniša móc, slěduje CDU a hakle po njej SPD ministerskeho prezidenta Dietmara Woidki.
Suchota tež lětsa slědy zawostaja
Suchota je tež lětsa zaso wulka tema we Łužicy. Předewšěm ratarjo su potrjecheni. Bianka Šeferowa je so pola předsydy regionalneho burskeho zwjazka Budyšin-Kamjenc Stefana Triebsa wo tuchwilnym połoženju wobhoniła.
Hižo loni mějachu ratarjo ćežke lěto. Kak nětko hladajo na žně wupada?
S. Triebs: Situacija je dale komplikowana. Zawody, kotrež picu za swój skót plahuja, maja so wosebje ćežko. Nalěto drje móžachu hišće trawu syc, štož poprawom štyri razy wob lěto činja. Mjeztym pak su mnohe łuki tak suche, zo je lědma dalša trawa rostła. Spadki minjenych dnjow móhli hišće zmóžnić, zo ju druhi króć syku. Tež nastupajo kukuricu za silažu su ćeže. W času, w kotrymž rostliny homoły (Kolben) wutworjeja, bě ze zdźěla 36 stopnjemi přehorco. Dale su so tež łopjena rostlin spalili. Za silažu njeje to runjewon optimalne. Wobhladaš-li sej kónčinu regionalneho zwjazka, maja ratarske zawody na sewjeru wokoło Kulowa a Wojerec wulke problemy.
Eksistuja hižo družiny płodow, kotrež su nastupajo suchotu rezistentniše?
Jako přidružnik do Slepoho
Tomaš Suchy chce wot noweho šulskeho lěta jako wučer skutkować. Serbam znaty je wón předewšěm jako technikar w Serbskim ludowym ansamblu. Milenka Rječcyna je so z přidružnikom rozmołwjała.
Wopisajće skrótka swój dotalny powołanski puć.
T. Suchy: Po maturje na Budyskim Serbskim gymnaziju studowach na diplomoweho inženjera za dźiwadłowu a zarjadowansku techniku. Na to sym jako nawoda wotrjada za techniku w SLA dźěłał. Dalši powołanski puć wjedźeše mje do techniskeho wotrjada na Drježdźanskej Statnej operje, hdźež sym pjeć lět skutkował.
To je dosć wuspěšny puć. Čehodla sće so rozsudźił so z wučerjom stać?
Normalita po dołhim boju
„Wažny kriterij jenož za nadawk we Waliziskej: Znajomosće walizišćiny su trěbne, kandidaća bjez tajkich, kotřiž wšak su zwólniwi so zawjazać walizisku rěč wuknyć, pak budu wobkedźbowani.“ Takle rěka we wulkim nawěšku, z kotrymž su britiskej wobchadnej instituciji a waliziske knježerstwo dźěłowej městnje społnomócnjeneho za transport za Walizisku a za sewjerozapadne regiony Jendźelskeje kónc julija w nowinje Metro wupisali.
Tajku informaciju z łužiskeje perspektiwy čitać – to tyje. Tamniše wašnje aktiwneho spěchowanja mjeńšinoweje rěče ani w Sakskej ani w Braniborskej ani w Zwjazku njeje. Wobknježenje tu zakótwjeneje serbšćiny za kóždežkuli zastojnstwo w zjawnym sektorje ma wuměnjenje a narok rěčneje akceptancy być.
Dóstanje zaso originalny zynk
Budyska pišćeletwarska firma Eule restawruje tuchwilu pišćele Łazowskeje ewangelskeje cyrkwje. Patoržicu maja wone zaso zaklinčeć. Wo pozadkach je so Andreas Kirschke z wuměłskim nawodu firmy Eule Jiříjom Kocourekom rozmołwjał.
Knježe Kocoureko, w kotrym stawje běchu pišćele Łazowskeje cyrkwje do saněrowanja?
J. Kocourek: Wone běchu wottrjebane a přetrjebane. W nutřkownym mnohich pišćałkow zachadźeše hižo wjele lět čerw. Nimo toho běchu někotre jara mazane. To je so špatnje na zwuk pišćelow wuskutkowało.
Kak nuzna restawracija potajkim bě?
J. Kocourek: Jara nuzna. Hdyž so čerw přeco dale žerje, so techniski staw instrumenta wočiwidnje pohubjeńša. Wón drje so hnydom njesypnje, ale zynk jara pod tym ćerpi. Dyrbjachmy jednać.
Kotry wuznam Łazowske pišćele poprawom maja?
Za čitanje knihow zajim budźić
Mjez 138 wobdźělnikami knižneho lěća 2019 Kamjenskeje Lessingoweje biblioteki je tež dwanaće dźěći serbskich zakładnych šulow. Měrćin Weclich je so z nawodnicu Kamjenskeje knihownje Marion Kutter rozmołwjał.
Sće z wobdźělenjom na lětušim knižnym lěću spokojom?
M. Kutter: Ze 138 čitarjemi w starobje jědnaće do 16 lět smy jara spokojom. To je dwanaće wjace hač loni a wot spočatka knižneho lěća w lěće 2012 rekord. Mjez wobdźělnikami je 88 holcow. Tež zajim hólcow na čitanju dale přiběra.
Što je zmysł čitanskeje akcije?
M. Kutter: Zaměr je, zo kóždy wobdźělnik w běhu lětnich prózdnin tři dźěćace abo młodźinske knihi přečita. Kóžda čitana kniha dóstanje wot šulerja censuru, kaž w šuli. Při wotedaću to tež pruwujemy a so za přičinami censury prašamy. Chcemy dźě sej wěsći być, zo je kóždy wuzwolenu knihu tež čitał.
Kelko knihow sće na wuběr měli?
