Hanka Fascyna
pjatk, 20. nowembera 2015
spisane wot: Manfred Laduš
Zasłužbna diplomowa slawistka, ludowě- dnica a direktorka Budyskeho Serbskeho muzeja Hanka Fascyna by 16. nowembra swoje 80. narodniny swjećiła, njeby-li po dołhej ćežkej chorosćí 15. apryla 2002 zemrěła. Narodźiła bě so Hanka Elic swójbje blidarja w Komorowje pola Rakec. Po wopyće gymnazijow w Českej Lípje a we Varnsdorfje maturowaše 1953 na Budyskej Serbskej wyšej šuli. Studowaše slawistiku a ludowědu pola prof. Pawoła Neda w Lipsku kaž tež w Praze. Zahorita rejwarka běše pjeć lět wědomostna sobudźěłaćerka Domu za serbske ludowe wuměłstwo za rejwanske skupiny, za kotrež bě tež material zestajała. W Instituće za serbski ludospyt slědźeše 17 lět na polu ludowědy a dźěłaše sobu na Serbskej bibliografiji. Tójšto ludowědnych přinoškow bě w Lětopisu a druhdźe wozjewiła. Z jeje pjera su kniha LND „Serbske nałožki“ a teksty za dźewjeć paslenskich łopjenow wo našej narodnej drasće. Najwjetšu zasłužbu zdoby sej Hanka Fascyna jako nawodnica Serbskeho muzeja při jeho dalšim wutwarje na narodny muzej a na puću do samostatnosće. M. Laduš
Dr. dr. Józef Jakubaš
štwórtk, 19. nowembera 2015
spisane wot: Mikławš Krawc
15. nazymnika 1890 narodźi so w Bójs- wecach (Kleinpostwitz) Józef Jakubaš, starši bratr wučerja, słownikarja, Sokoła Filipa Jakubaša. Po ludowej šuli w Budestecach wjedźeše jeho puć do Budyšina na tachantsku šulu a dale na Katolski wučerski seminar. 1904 bu chowanc Praskeho Serbskeho seminara. W lěće 1910 zahaji studij teologije, 1916 promowowaše na doktora teologije. Po studiju cyrkwinskeho prawa wot lěta 1923 w Romje spožčichu jemu druhi doktorski titul. Jako duchowny skutkowaše wot 1918 w Drježdźanach – jako kapłan Dwórskeje cyrkwje a jako farar w Lubitowje (Löbtau). 1939 nastupi krótku słužbu w Budyskej Serbskej cyrkwi, na to dyrbješe jako wojerski duchowny do wójny. 1945 přewza znowa Budysku serbsku wosadu. Józef Jakubaš je hižo jako student na narodnym polu skutkował: Bě předsyda Serbowki, dopisowaše do Kwětkow, wozjewješe basnje a powědančka, redigowaše protyku Krajan, wuda knižce „Serbski kraj, krasny raj“ a „Wo serbskim studentstwje“ a přełoži Molièrowu wjeselohru „Skupy“. 68lětny zemrě 13. februara we Worklecach. M. Krawc
Sokoljo swjećili
pjatk, 13. nowembera 2015
spisane wot: Mikławš Krawc
13. nazymnika 1990 zetkachu so w Budyskim Serbskim domje něhdyši čłonojo Serbskeho Sokoła, zo bychu 70. róčnicu załoženja sportoweho towarstwa woswjećili. Hač běchu to Bukečan Pawoł Grojlich w powitanskich słowach, swjedźenski rěčnik Hinc Cuška z centrale Domowiny abo čestny hósć Čěskeho sokołskeho zwjazka, starosta Bořívoj Petrák – wšitcy su skutkowanje najwjetšeho serbskeho towarstwa w lětach 1920 do 1933 wysoko hódnoćili. Prapremjeru měješe film „Sokoł – P. S. ke kapitlej našich stawiznow“ (režija dr. Toni Bruk). Dalši wjeršk zarjadowanja bě, zo móžeše Alfons Wićaz swoju cyle nowu dokumentacisku knihu „Serbski Sokoł“ předstajić. Hišće dołho Sokoljo bjesadowachu – a wězo sej „Hoj, horje, serbski Sokole“ a druhe pěsnje zaspěwachu. „To bě njezapomnite dožiwjenje, znowa zetkać so ze sokołskimi bratrami“, zwurazni na kóncu Leńka Mjeltcyna z Barta.
Tón dźeń so potwjerdźi, štož bě Hinc Cuška w narěči wuzběhnył: „Sokoł je nam symbol serbskeje zhromadnosće.“
9. 11. – Historiski dźeń
póndźela, 09. nowembera 2015
spisane wot: Serbske Nowiny
W stawiznach Němskeje drje njeje druheho termina, kiž ma tajki wuznam kaž 9. nowember. Najwjace ludźi w našim kraju zwjazuje z nim spektakularne powalenje Berlinskeje murje 1989 jako wjeršk měrniweje rewolucije a jako dźeń radosće.
Jako přewšo struchły dźeń porno tomu wostanje 9. nowember 1938 w pomjatku. Tón dźeń docpě přesćěhanje němskich židow swój dotalny wjeršk. Po smjertnym atentaće na němskeho diplomata w Parisu inscenowachu němscy nacionalsocialisća tak mjenowanu kristalowu nóc. Po wšěm kraju zapusćachu nacije židowske wobchody a bydlenja a zapalachu synagogi. Sta židow při tym morichu.
9. nowember je pak tež dźeń załoženja Weimarskeje republiki. Tehdy wuwoła Philipp Scheidemann (SPD) z woknom Berlinskeho Reichstaga „Němsku republiku“. Něšto hodźin pozdźišo proklamowaše lěwicar Karl Liebknecht na balkonje Berlinskeho hrodu Swobodnu socialistisku republiku Němsku.
9. nowembra 1923 spyta Hitler ze swojimi přiwisnikami w Mnichowje prěni króć z pučom móc na so storhnyć. SN
Braniborska a Sakska wozrodźenej
wutora, 27. oktobera 2015
spisane wot: Manfred Laduš
Dźensa před 25 lětami zeńdźechu so w Drježdźanskej cyrkwi Třoch kralow prěni króć 14. oktobra 1990 wuzwoleni zapósłancy ke skonstituowanju krajneho sejma, z čimž zrodźi so Swobodny stat Sakska. Za prezidenta noweho parlamenta wuzwoli wjetšina zapósłancow Ericha Iltgena (CDU), kiž bě moderator kulojteho blida Drježdźanskeho wobwoda, a prof. dr. Kurta Biedenkopfa (CDU) za ministerskeho prezidenta. W krajnym sejmje běchu pjećo serbscy zapósłancy: Marko Šiman z Budyšina a Ludwig Nowak z Chrósćic (wobaj CDU), Sieghard Kozel ze Stróže (PDS), dr. Gabriela Wirthowa z Biskopic a Benedikt Dyrlich z Budyšina (wobaj SPD). Dźeń prjedy, 26. oktobra 1990, bě so 88 zapósłancow krajneho sejma noweho zwjazkoweho kraja Braniborskeje w Podstupimje zešło. Serbja njeběchu w parlamenće zastupjeni. Amplowa koalicija z SPD, FDP a Zwjazka 90/Zeleny z 48 parlamentownikami namjetowaše dr. Manfreda Stolpu (SPD) za ministerskeho prezidenta Kraja Braniborskeje.M. Laduš
Richard Iselt
wutora, 20. oktobera 2015
spisane wot: Manfred Laduš
Wučer a spisowaćel Richard Iselt zemrě před 25 lětami w ródnym Budyšinje. Narodźił bě so 2. apryla 1889 jako syn listonošerja. Mjez jeho wučerjemi bě komponist Korla Awgust Fiedler. Wuchodźiwši 1910 Budyski Krajnostawski wučerski seminar wuwučowaše Iselt dźěći we Wulkim Wjelkowje, po tym w Hornjej Hórce, Komorowje pola Klukša a w Bukecach. Dwanaće lět bě kantor a šulski nawoda w Poršicach, doniž jeho nacije 1941 do Beskidow njepřesadźichu. Po wójnje bě přistajeny šulskeho wotrjada Domowiny a dźe- wjeć lět nawjedowaše Serbsku centralnu biblioteku. Hakle 1948 započa swoje, často žortne dopomnjenki a tajke wo žiwjenju jednorych serbskich ludźi na wsach a w měsće za Nowu dobu pisać. 1951 wuńdźe jeho kniha „Z brěmješka dopomnjenkow“. LND wuda 1962 dalšu zběrku swojich woblubowanych powědančkow pod titlom „Bitwa w serbskej korčmje“. Iselt zeserbšći znatej dźěćacej knize „Robinson“ a „Guliwer pola palčikow“ kaž tež pjeć burskich wjeselohrow za Serbske ludowe dźiwadło, mjez nimi „Haru wo kocora“, „Hdyž kokot spěwa“ a „Z karu do zboža“. M. Laduš
Hanka Krawcec
póndźela, 19. oktobera 2015
spisane wot: Manfred Ladusch
Prěnja serbska tworjaca wuměłča, sobuzałožićelka kołow serbskich tworjacych wuměłcow w lětomaj 1923 a 1948, lawreatka Statneho myta Ćišinskeho a Wuměłskeho myta ČSR Hanka Krawcec je dźensa před 25 lětami w čěskim Jiříkovje zemrěła. 13. měrca 1901 bě so wona swójbje zasłužbneho komponista a dirigenta Bjarnata Krawca w Drježdźanach narodźiła. Chodźeše na wuměłstwowu rjemjeslnisku šulu w sakskej stolicy a kubłaše so dale na grafikarku, mjez druhim w Praze. Młoda Hanka běše aktiwna w narodnym hibanju, spěwaše sobu w serbskich chórach pod nawodom nana. Z dalšimi serbskimi tworjacymi wuměłcami, kaž Měrćinom Nowakom-Njechorńskim a Jurjom Hajnu, wustaji wona swoje twórby prěni raz 1923 w Chrósćicach. Po wójnje stwori Domowinske znamješko z třomi lipowymi łopješkami, wurosćacymi z korjenjow, ilustrowaše plakaty a serbske knihi. 1947 přesydli so do čěskeho Varnsdorfa k nanej, hdźež nastachu mnohe grafiki tež z antifašistiskim wobsahom, wutřihanki, kaž wo ptačim kwasu a serbskich powěsćach, a ekslibrisy. M. Laduš
Měrćin Kerk
pjatk, 16. oktobera 2015
spisane wot: Mikławš Krawc
18. oktobra 1965 zemrě w Droždźiju zasłužbny Sokoł a kulturny prócowar Měrćin Kerk. W samsnej wsy bě so wón 29. januara 1898 jako syn pjekarskeho mištra narodźił. Tele powołanje sej pozdźišo sam wuzwoli. Zhromadnje z wjesnjanostu Richardom Róžu załoži 17. junija 1923 w bliskim Hrodźišću jednotu Serbskeho Sokoła a sta so z jeje prěnim starostu, štož wosta hač do lěta 1928, zdobom bě pokładnik jednoty. W 1922 wutworjenym Łužiskoserbskim sokołskim zwjazku (ŁSSZ) wuzwolichu Kerka za zamołwiteho nazwučowarja (tehdy načolnik mjenowany) za muži. Za to wukmani so wosebje na zwučowanskim kursu w Praze wot 9. do 19. februara 1925, prěnim z cyłkownje třoch kursow jako pomoc čěskich Sokołow. Na prěnim domjacym kursu načolnikow wot 28. decembra 1928 do 6. januara 1929 w Kulowje přewza Kerk treningowe zwučowanja na bradłach (Barren). Hudźbnje nadarjeny spisa wón za Sokoł wjacore spěwy, mjez nimi „My smy rańši Sokoljo“. Na kulturnym polu skutkowaše mnohe lěta tež w Hrodźišću jako dirigent spěwarskeho towarstwa Zerja. M. Krawc
Josef Maštálko
štwórtk, 15. oktobera 2015
spisane wot: Mikławš Krawc
14. oktobra 1950 zemrě w Českej Lípje 74lětny wulki přećel našeho ludu Josef Maštálko. Wón bě sej wulke zasłužby wo ćělne a duchowne wukubłanje serbskich dźěći a młodostnych zdobył. 1920, dwě lěće po załoženju Čěskosłowakskeje republiki, zarjadowa w Bělé pod Bezdězom prěnje prózdninske lěhwo za hólcow a holcy. Tehdy bě w městačku wučer a zastupowacy měšćanosta, lěhwo zarjadowa w nadawku čěskeho Sokoła (bě městostarosta Fügneroweje župy). Poł lěta po kóncu Druheje swětoweje wójny, 30. nowembra 1945, witaše Maštálko prěnich 30 młodych Serbow na nowy Serbski realny gymnazij. Tehdy wukonješe hižo funkciju šulskeho inspektora. W lěće 1924 wuda 32stronsku brošurku „Lužičtí Srbové“, w lěće 1947 postara so wo wobdźěłane wudaće. Do časopisa Bezděz, kotrehož redaktor bě, pisaše hač do zakaza přez nacijow w lěće 1938 často wo Łužicy. W Českej Lípje bě 1930 kurs serbskeje rěče za wučerjow přewjedł, a Michał Nawka tam wuwučowaše. Hač do swojeje smjerće je Maštálko často w Serbach přebywał. Mikławš Krawc
Nada Đorđević
wutora, 06. oktobera 2015
spisane wot: Mikławš Krawc
6. oktobra 1915 narodźi so Južna Serbowka Nada Đorđević, kotruž mjenowaše prof. Hinc Šewc w nekrologu w Rozhledźe 2/2001 „propagandistku Łužiskich Serbow a přełožowarku serbskeje literatury“. Hač do smjerće 25. decembra 2001 wosta wona „swěrna přećelka“ našeho ludu. Prěnich Łužičanow bě jako aktiwna zwučowarka na sokołskimaj zlětomaj 1928 w Skopju a 1930 w Běłohrodźe zeznała, hdźež wobdźělištej so delegaciji Serbskeho Sokoła. Dalšich Serbow zezna w 30tych lětach w Praze, hdźež měješe lektorat serbochorwatšćiny na Karlowej uniwersiće. Do Łužicy dósta so wědomostnica prěni raz hakle 1967 na wysokošulski kurs serbšćiny. Propagandu we woprawdźitym zmysle słowa je Nada Đorđević w njeličomnych nastawkach wo nas wukonjała. Přełožowała je wona dźěła našich spisowaćelow a basnikow, wot lěta 1994 tež za juhosłowjanski sokołski zwjazk naše Sokołske Listy. 1997 dósta za swoje mnohostronske skutkowanje Myto Domowiny. Na jeje iniciatiwu załožene Towarstwo přećelow Serbow w Běłohrodźe dale w zmysle propagandistki skutkuje. Mikławš Krawc
