Towaršnosć ma skónčnje jednać
Tak ćopło kaž w minjenym měsacu tu pola nas hišće ženje njebě. Němska je so pod rekordnymi temperaturami hač do 40 stopnjow nad nulu poćiła, a posledni dźeń junija bě dotal najćopliši lěta. Što na nas w tymle lěću hišće čaka, nichtó njewě. Horcota a suchota zawostajatej swoje slědy. Wuskutk toho je jasnje přiběraca ličba lěsnych wohenjow. Hewak bě jich w Budyskim wokrjesu něhdźe dwaceći wob lěto. Hižo nětko pak ležimy daloko nad štyrceći. Tež ratarske zawody, zahrodnistwa a zahrodkarjo maja swoju bědu ze suchotu. Na wuchodźe Westfalskeje njesmědźachu ludźo mało wody dla swoje trawniki krjepić. A wodu z rěkow, hatow a jězorow brać bě a je tež w Budyskim wokrjesu zakazane.
Pokazajafilmy wo wulkopřeradźe
Filmowa sezona pod hołym njebjom so zaso započina, a to tež w Budyskim wopomnišću. Wot jutřišeho su zajimcy zaso na tamniši dwór přeprošeni. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerjom wopomnišća Svenom Rieselom wo programje rozmołwjała.
Čehodla sće lětuši rjad filmow pod hesło „Přihot wulkopřerady“ stajili?
S. Riesel: Před 80 lětami je Němska Pólsku nadpadnyła a tak Druhu swětowu wójnu prowokowała. Z wumjetowanjom „přihot na wulkopřeradu“ su mnohich ludźi w běhu wójny tež do Budyskeju jastwow tyknyli a pozdźišo wotprawili. W ZRN runje tak kaž w NDR su na wšelakore wašnje na nich hladali: Druhdy su jich jako rjekow stilizowali, často pak tež cyle na wopory zabyli. W našim zhromadnje z Kamjentnym domom zarjadowanym rjedźe předstajimy filmy, kotrež wotbłyšćuja wěrne stawizny. Wone wobjednawaja zdźěla ćežke a jara pózdnje wobdźěłanje złóstnistwow nacijow, spominanje na wopory kaž tež wid a swójbne rozestajenja potomnikow.
Što čaka na zajimcow ?
Kónc tydźenja w błóće abo próše
Horcota, tužnota, hdys a hdys liwki šwihel w prawym a mócny zliwk w z wěstosću wopačnym wokomiku: Z lěćom je zdobom sezona festiwalow pod hołym njebjom zahajena. W minjenych lětach su tajke swjatki kaž hriby ze zemje šuskali, kóždy, rady tež podlěšeny kónc tydźenja so něhdźe syły ludźi k rytmam najwšelakorišeho razu w próše abo błóće pohibuja. Jeli za swjedźenjom dobry koncept tči, njeje nadposkitk žadyn problem. Konkurenca tu woprawdźe wožiwja. Přiběrajcy pak přeprošeja sej zarjadowarjo stajnje samsnych wuměłcow na swoje jewišća. To zaleži zdźěla na tym, zo wjetše a wulke agentury swojich chowancow dźeń a časćišo w paketach posrědkuja.
A wot toho časa, zo je za hudźbnikow dźeń a wobćežnišo swoje žiwjenjatrěbne wudawki (podźělnje) z předawanjom zynkonošakow sej zasłužić – tak mjenowany streaming liči so poprawom jeno za nanajznaćišich wuměłcow –, su koncerty a z nimi zwisowace, nadźijomnje na městnje kupowane merchandisingowe artikle najwažniše žórło dochodow.
Snadź z lětnim kinom započeć
Projekt „Motiwator k wožiwjenju serbšćiny w rěčnje słabšich kónčinach sydlenskeho ruma Serbow“ bu we wubědźowanju Sakskeho fondsa „Čiń sobu“ mytowany. Z regionalnej rěčnicu Domowiny Katju Liznarjec, kotraž bě ideju hromadźe z Budyskej župu „Jan Arnošt Smoler“ podała, je Axel Arlt porěčał.
Zwotkel sće nastork za mysličku brali?
K. Liznarjec: Wuchadźišćo bě měrcowski wječork w Stróži, z kotrymž stej župa a Rěčny centrum WITAJ mjez staršimi za wobdźělenje jich dźěći na wučbje serbšćiny w Malešanskej gmejnje wabiłoj. Župne předsydstwo je zwěsćiło, zo trjebamy za to přidatne prócowanja. Čim wjace wosobow so tam angažuje, ćim lěpje.
Što chowa so za wopřijećom „rěčnje słabše kónčiny“ sydlenskeho ruma?
K . Liznarjec: Konkretnje su to teritorije hłownje Malešanskeje gmejny, ale tež Bukečanskeje a Hodźijskeje w Budyskej župje, hdźež motiwator skutkuje.
Kotre nadawki tajki motiwator změje?
Spěwajo a hudźo wostudu zahnać
Dźensa je zaso tak daloko: W Kamjencu, Zhorjelcu a Połčnicy wotměwa so runja swětowym městam, kaž su to Berlin, Barcelona a New York, Fête de la musique – swjedźeń hudźby. Cyłkownje wobdźěla so na nim po cyłej zemi wjace hač tysac městow, mjez nimi něhdźe połsta z nich w Němskej. Za ani fenka honorara amaterojo kaž tež powołanscy hudźbnicy a spěwarjo na naměstach, w hosćencach, w parkach, klubach a druhdźe cyły wječor hač do połnocy na swoje wašnje a w cyle rozdźělnych hudźbnych stilach a formacijach wjeselo, dobru naladu a žiwjensku radosć šěrja.
Dalše atrakcije předwidźane
Mnozy wopytowarjo z Němskeje a Čěskeje přijědu zaměrnje k Bjerwałdskemu jězorej, hdźež so wo zwičnjenje jězora prócuja. Wo inwesticijach, planach a zadźěwkach je so Andreas Kirschke z projektnym koordinatorom za Bjerwałdski jězor w gmejnje Hamor Romanom Krautzom rozmołwjał.
Hižo 15. meje sće při Bjerwałdskim jězorje oficialnje kupanska sezona zahajili. Sće z dotalnym wotběhom spokojom?
R. Krautz: Relatiwnje wysokich temperaturow dla je kupanska sezona derje zaběžała. Tež turistikarjo su na to nastajeni a swoje poskitki wobstajnje rozšěrjeja. Tak je na přikład firma Bootcharter Łužica třeći čołm za turistiske zwičnjenje kupiła. Tež płachtakowanska šula wuměnjenja polěpša a je kajaki a tak mjenowane standup-padle wobstarała.
Na Bjerwałdskim jězorje smě přichodnje pasažěrska łódź „Bigge“ jako linija a za dalše jězby prawidłownje po puću być. Za to dósta Hamorska gmejna wodoprawnisku dowolnosć Zhorjelskeho wokrjesa.
Zjawnostne dźěło polěpšić
Bjarnat Cyž je na kongresu FUEN swoje skutkowanje w prezidiju organizacije skónčił. Marko Wjeńka je so z nim wo wjelelětnym dźěle rozmołwjał.
Hdy sće prěni króć kontakt k FUEN nawjazał, a kak je so Waše dźěło wuwiło?
B. Cyž: Bě to 1990 bjezposrědnje po politiskim přewróće. Tehdy sym prěni króć nazhonił, kak wažna wuměna mjez štyrjomi mjeńšinami w Němskej je. Lěta 1992 smy prěni króć kongres w Choćebuzu zarjadowali. W lěće 1996 załožichmy dźěłowu skupinu słowjanskich mjeńšin w Europje. Nimo toho sym kóžde lěto seminary tuteje skupiny přihotował. Jedyn z wjerškow bě kongres FUEN 2006 w Budyšinje.
Što bě Wam najwjetše wužadanje?
B. Cyž: Bjezdwěla bě to wobstajny bój wo financy. Hoberske napinanje bě knježacym w politiskej diskusiji wuwědomić, kak wažne je FUEN do lěpšich financnych wuměnjenjow dóstać, zo móhli nimo zarjadniskeho dźěła přidatne projekty zwoprawdźić. Na spočatku mějachmy něhdźe 120 000 eurow k dispoziciji, dźensa je to 1,5 milionow. Najwjetšej spěchowarjej stej Němska a Madźarska.
Kak hódnoćiće swoje dotalne skutkowanje na dobro FUEN?
Original, nic kopija
Lětsa swjeći spěchowanske towarstwo Dom Zejlerja a Smolerja 25. narodniny. Na składnostnje wuhotowanym Serbskim popołdnju wustupi 22. junija mjez druhim delnjoserbski spěwytwórc Bernd Pittkunings w Třižonjanskej kulturnej bróžni. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Knježe Pittkuningso, kak sće Łazom a tamnišim towarstwom zwjazany?
B. Pittkunings: Towarstwo zasadźa so runja jemu mjeno spožčacymaj wosobinomaj za dalewuwiće serbskeje rěče a kultury a tak za traće serbskeho ludu. To kaž tež tón abo tamny koncert we Łazu mje z nim zwjazuje. Za wjace nimam ani chwile ani pjenjezy. K jubilejej přeju towarstwu, zo njech je tež ludźo podpěruja, kotřiž su młódši hač 50 lět.
Wobdźěliće so hižo třeći raz na Serbskim popołdnju. Kak tónle rjad hódnoćiće?
B. Pittkunings: Zakładna mysl zarjadowanja so mi lubi. A to tohodla, dokelž tež ludźo, kotřiž hewak ani přez šulu ani přez přiwuznych kontakt ze serbskej kulturu přitomnosće nimaja, ju tu w přihódnym kole dožiwjeja.
Što w swojim programje wobjednawaće?
Wo mytowanych a hinašich idejach
Tworićelskosć je wulka, ideje wjelestronske. Přelistuješ-li we wobłuku Sakskeho fondsa Čiń sobu mytowane projekty, čuješ so zawěsće w tym měnjenju wobkrućeny. Wobydlerjo brunicoweju rewěrow we Łužicy kaž tež w srjedźnej Němskej su sej hłójčku łamali a napisali, z čim chcyli zhromadne žiwjenje w komunje abo regionje přisporjeć. Wuslědki swědča wo tym, zo njejsu so serbscy požadarjo ze swojimi namjetami jeničce na wosebitu kategoriju „Łužica – žiwa dwurěčnosć“ koncentrowali. Jich namjety běchu tež hódne za Myto ReWir, Myto mobility a Myto MINT . Gratulaciju!
Wězo wučitaš z lisćin mytowanych jenož hesło nastupajo zapodatu ideju. Zapodaćelam to dosaha, zjawnosć pak ma zdźěla jenož łahodne předstawy wo tym, što so za jednotliwej płódnej myslu chowa. Zawěsće budźe to přichodne tydźenje a měsacy nadawk nowinarjow, prawje wjele z mytowanych projektow předstajić.
Samo štwore pišćele słyšeć
Wot dźensnišeho předstaja so stajnje srjedu mjezynarodnje renoměrowani organisća we wobłuku 2. Budyskeho pišćeloweho lěća w tachantskej cyrkwi sprjewineho města. Bosćan Nawka je so ze zamołwitym cyrkwinskim hudźbnym direktorom Michaelom Vetterom z towarstwa Cyrkwinskohudźbny skutk Budyšin rozmołwjał.
Knježe Vettero, na čo smědźa so zajimcy lětsa wjeselić?
M. Vetter: W srjedźišću steji znowa instrument twornje Eule z lěta 1910. Su to jara charakteristiske pišćele, na kotrychž hodźi so předewšěm literatura pózdnjeje romantiki wuběrnje interpretować. Program ma tuž wotpowědne ćežišćo, wopřijima pak přiwšěm cyły spektrum wot baroka hač do našočasneje awantgardy.
Kak sće hóstnych organistow wuzwolił?
