„Kulturne bohatstwo móže hospodarska hódnota być“
Zwjazkowy předsyda strony Zwjazk 90/ Zelenych Robert Habeck přebywaše njedawno w Budyšinje. Po wopyće w Serbskim instituće je so Axel Arlt z nim rozmołwjał.
Knježe Habecko, što sće na swojej krótkej wiziće w Budyšinje nazhonił?
R. Habeck: W prěnim dźělu stejachu politiske debaty. Wopyt w Serbskim instituće bě mi kaž špihel za mój zwjazkowy kraj. Wšako pochadźam z Flensburga a běch minjene lěta politikar w kraju, kotryž je po ćežkich debatach a rozkorach hordosć na swojej dwě narodnej mjeńšinje wuwił. A nětko sym trochu zdaća za serbstwo dóstał.
Němsko-danski pomjezny kraj bě Łužicy přeco wěsta orientacija. W čim widźiće sćin pódla wjele swětła?
Z małymi krokami do cila
Tak, kaž ma kóždy z nas swoje mjeńše a wjetše cile, kotrež chce prjedy abo pozdźišo zwoprawdźić, njemóže tež škodźeć, hdyž ma wosada swójski plan, z kotrymž chce to abo tamne docpěć. To je mi do mysli přišło, jako sćěhowach wutoru w Chrósćicach prezentaciju wuslědkow studentskeje studije. Přichodni krajinowi architekća běchu so z tym zaběrali, kak móhli w Chrósćicach kěrchow, tamniša fara ze zahrodu a Hatki jónu wupadać. Woni zrodźichu ideje, što hodźało so krótkodobnje a dlěšodobnje zwoprawdźić: kěrchowej jednotniši napohlad dać, farski dwór bóle jako žiwjenski rum a nic jenož jako parkowanišćo wužiwać a skónčnje Hatki wurjedźić, bjeztoho zo by z toho hnydom park nastał.
„Chcemy z rěču wotemrěte korjenje zaso wožiwić“
Jednohłósnje su delegaća towarstwu Wendischer Freundes- und Arbeitskreis z wendlandskeho Łuchowa (Lüchow) asociěrowane čłonstwo w Domowinje spožčili. W Chrósćicach běštaj jeho 1. předsyda Ernst Stelte a 2. předsyda dr. Arne Lucke. Z nimaj je so Axel Arlt rozmołwjał.
Wobdźělitaj so prěni raz na hłownej zhromadźiznje Domowiny. Što staj wobkedźbowałoj?
E. Stelte: Sym zadźiwany, kelko delegatow a hosći tu na hłownej zhromadźiznje je. Zdobom so wjeselu, zo je sakski ministerski prezident přišoł a postrownje porěčał. Jeho słowa su mje jimali, tež načate mnohostronske wobsahowe dypki. Domowina spjelnja šwarny, pisany kwěćel nadawkow. Trjebaš móc, chceš-li to zmištrować. Při čimž sym zwěsćił, zo tójšto tež čestnohamtsce zwoprawdźeja.
dr. A. Lucke: Začuwach ćopłotu, mějach začuće, w swójbje być. Jako wobydlerjo Wendlanda čujemy so wšej słowjanskej kulturje bliscy, štož spytamy w našim towarstwje wosebje spěchować. Tak chcemy korjenje wožiwić, kotrež su hižo před dołhim časom z rěču wotemrěli. To je nam wažne.
Serbski třěšny zwjazk je tuž partner?
„Twórba za wšěch Serbow“
Sobotu a njedźelu předstaja Serbski ludowy ansambl, chóraj Meja a Lipa, Sinfonietta Drježdźany a štyrjo solisća Korle Awgusta Kocorowy oratorij „Israelowa zrudoba a tróšt“. Bosćan Nawka je so z dirigentku a intendantku SLA Judith Kubicec rozmołwjał.
Knjeni Kubicec, što je najwjetše wužadanje hladajo na tutón wulkoprojekt?
J. Kubicec: Najćešo je terminy koordinować. Cyłkownje dźě 122 spěwarjow a hudźbnikow sobu skutkuje. Tež za kulisami je wjele ludźi zawjazanych. Wuzběhnyć chcu našich technikarjow a naše šwalče. Cyle wotpohladnje smy so za pisanosć rozsudźili: Kocor, kiž bě ewangelski, je twórbu za wšěch Serbow spisał. Tole wotbłyšćujo wustupitej lajskej chóraj w katolskej drasće a naši spěwarjo w Budyskej ewangelskej drasće. Dalše wužadanje je, zo bu chětro naročna twórba hakle jónu, dokładnje před 25 lětami, předstajena a je tuž skerje mjenje we wušach, hač na přikład „Nalěćo“.
Kak sće oratorij z telko sobuskutkowacymi nazwučowała?
Njech ma dale wjele wuspěcha z balokoparjemi
Mnohim gratulantam su so dźensa popołdnju w Cazowje (Zahsow) tež koparjo delnjoserbskeje wubranki přidružili. Zbožopřeća z cyłeje wutroby wuprajichu předsydźe towarstwa Serbske balokoparje Horstej Adamej, kiž swjeći 80. narodniny. Wón je kruće wo tym přeswědčeny, zo to jedne to tamne njewuzamkuje. Narodne dźěło tež w kopańcy wukonjeć zboka zdźědźenych tradicijow w Serbach, kaž w chórje spěwać abo ludowe nałožki hajić, wotkrywa Delnjoserbam wažny nowy puć, sej swoju identitu skrućić.
W Płomjenjach třoch dekadow
Dźensa swjećimy stote posmjertne narodniny serbskeje spisowaćelki a lawreatki Myta Ćišinskeho Hańže Bjeńšoweje. Składnostnje je jeje syn Handrij Bjeńš ilustrowanu čitanku „Nitka witka a druhe stworjenčka“ wudał. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Bjeńšo, knihu k stoćinam Wašeje maćerje mam za jara kmane počesćenje. Sće składnostnu publikaciju zwoprědka w myslach měł?
H. Bjeńš: Zo chcu knihu wudać bě z mojeje strony hižo dlěje jasne. Wo wobsahu sym pak hakle poněčim rozmyslował. W tym zwisku sym bibliografiju našeje njeboh maćerje přehladał. To potrjechi lěta wot 1955 hač do 1980. Ćešo wšako bě, so tam njejewjace přinoški w cyłkownje 30 lětnikach Płomjenja přepruwować. Najwjetši dźěl nětko w zběrce wozjewjenych nastawkow sym tak našoł.
Sće w běhu rešerše na Wam dotal dospołnje njeznate teksty storčił?
Přećel sporta wšudźe a přeco aktiwnje zapřijaty
Loni srjedź hodownika wolach krute čisło swojeho sportoweho přećela Józefa Šwona w Budyšinje, zo bych sej z nim hišće wšelake naležnosće wokoło wulosowanja skupin za 37. sokołski wolejbulowy turněr wo pokal Domowiny dorěčał. Krute čisło wolić pak zwjetša wulki zmysł nima, dokelž je naš „Jozl“, kaž jeho mjenujemy, stajnje něhdźe po puću – tak na přikład w Budyskej kehelerni wjacore sta kehelow spowaleć, pola dźowki na wopyće, w běrowje Serbskeho Sokoła, na škoće pola něhdyšich koparjow Motora Budyšin, pola Zeleno-běłych w Hórkach abo na někajkim koparskim turněrje z wubranku Ü70 Zapadołužiskeho koparskeho zwjazka.
Ideje spěšnišo zeskutkownjeć
Prawje wjele Serbow měło so na Sakskim fondsu Čiń sobu we wšitkich kategorijach, nic jenož w serbskej, wobdźěleć, přeje sej Domowina. Z Christophom Bielu, nawodu projektoweje skupiny za Łužiski rewěr z towaršnosće Łužiski hospodarski region, je Axel Arlt wo móžnych njejasnosćach rěčał.
Što chowa so za zapřijećom „městne hospodarstwo“ jako skupina wobdźělnikow na Sakskim fondsu Čiń sobu?
Ch. Biele: Městne hospodarstwo mjenuje wšitke předewzaća, starace so ze swojimi posłužbami a wudźěłkami wo hospodarske wuwiće we Łužicy.
Na čo měli projektowe próstwy z městneho hospodarstwa wusměrjene być?
Ch. Biele: W fondsu Čiń sobu płaća samsne prawidła za wšěch. Wažne je, zo so projektowe ideje na wuwołanych kategorijach orientuja. Mytować maja so ideje, kotrež naše zhromadne žiwjenje a naš region spěchuja. Hospodarske skutkowanje spěchowanskich prawidłow dla k tomu njesłuša.
Zaměr je potajkim socialny angažement předewzaćow za ludźi w komunje?
Ch. Biele: Na kóždy pad! Fonds Čiń sobu ma k tomu přinošować, zo budu ideje spěšnišo zeskutkownjene.
Wojuja za swój přichod
Z hesłami, kaž Čas ćěka, wy spiće! Wupadnjene šulske hodźiny znjesemy, klimowu změnu nic!, skedźbnichu minjeny pjatk statysacy šulerjow na globalnej akciji „Fridays for future“ na wopačnu klimowu politiku. Po cyłym swěće přewjedźechu wjac hač 2 000 šulerskich stawkow, mjez druhim tež w Choćebuzu.
Naše dźěći přewozmu nowu rólu. Dawno su hižo započeli so z politiku dorosćenych rozestajeć. Tež naše dźěći doma wšědnje ze mnu powěsće w telewiziji abo w radiju sćěhuja, wo pozadkach zhonja a so za tajkimi prašeja. Runje hladajo na klimowu změnu maja samo hižo swoje nazhonjenja a paruja zymu ze sněhom.
Tež dźěći chcedźa zamołwitosć přewzać, něšto abo někoho wolić dźě hišće njemóža. Runje tohodla su puć protesta wolili, zo bychu za swój žiwjenjahódny přichod na swěće wojowali.
