Dyrbimy so bóle prócować

pjatk, 26. nowembera 2021 spisane wot:
Pětr Dźisławk

„Kak móhło so to stać, zo nichtó njemže serbsce žwać? To tola móžno njej’, přeco telko zmylkow.“ Takle spěwachu Sorabičenjo minjenu sobotu na jewišću Budyskeje „Króny“. W kabaretnym přinošku wěnowachu so woni dźensnišemu stawej serbšćiny. Třo rjekojo pytaja za žórłom čisteje rěče, te pak je z germani­zmami a anglicizmami zanjerodźene. Cuzbnikaj staj dual a kóncowku z kužoła wutłóčiłoj. Lipšćanscy studenća pak njeběchu na lětušej schadźowance jeničcy, kiž su so kritisce z kwalitu serbšćiny rozestajeli. „My smy přichod serbstwa, kiž hižo prawje serbsce njerěči“, tež dwanatkarjo Serbskeho gymnazija Budyšin jara sebjekritisce w swojim přinošku zwěsćichu. We wideju Serbskeje Murje so mudrowarski syn na rěčnu kwalitu swojeju staršeju hórši a jeju stajnje koriguje, doniž to jeho nan syte nima.

Nowu filmowu dobu zahajić

pjatk, 19. nowembera 2021 spisane wot:
Cordula Ratajczakowa

Njeby-li žanr w Serbach hižo na – wot­wisnje wot definicije – znajmjeńša dwaceći lět trajacu tradiciju zhladował, by „hudźbne widejo“ dobry kandidat za hornjoserbske słowo lěta 2021 było. „Spočatk doby serbskeho hudźbneho wideja?“, prašeše so kolega Bosćan Nawka hižo loni w awgusće, jako bě skupina Astronawt prěni widejoklip na Youtube-kanalu „Serbska hudźba – Sorbian music“ wozjewiła. Mjeztym namakaš tam dohromady dwanaće přinoškow, dwaj z nich dožiwi­štej na lětušim Choćebuskim filmowym festiwalu (CFF) swoju premjeru, dalšej serbskej widejowej premjerje cyle hinašeho razu stej na CFF k tomu přišłoj. A lisćina nowych klipow přeco hišće dospołna njeje. Hač hiphop, pop, punk, techno, folkpunk a folkpop, hač mainstream abo subkultura – wšelakorosć młodeje serbskeje hudźby wotbłyšćuje so tež we widejach. Za kóždy słód a narok je tam něšto pódla, a to je derje tak. A zo so nimo wuměłskeje runiny politiska diskusija wo serbskim feminizmje, seksizmje a šowinizmje – ­je-li w tym zwisku adjektiw docyła legitimny – wuwiwa, je pódlanski efekt, kotryž wosobinsce witam.

Sym wulce zahorjena

pjatk, 12. nowembera 2021 spisane wot:
Milenka Rječcyna

Što je přičina tohole mojeho wuprajenja? Cyle jednorje: Sym zahorjena z angažementa młodostnych, kotřiž su so w nadawku redakcije Serbskich Nowin na woprawdźity dyrdomdej zwažili. A to na ­tajki, zdźěłać magacin „Carpe noctem – Njeskónčna nóc“ – nic do a na předstajenjach, ale po jich zakónčenju, štož běše wosebite wužadanje. Před runje dwěmaj měsacomaj prašach so znatych a tehdy mi hišće njeznatych wyšich šulerjow – serbskich gymnaziastow, studentow a wukubłanych –, hač maja lóšt wuwiwać magacin z dźěłowym titlom mCn, hač chcedźa za njón ideje rodźić a hač su zmužići pisać,­ fotografować a rysować. Běch překwapjena: Wšitcy chcychu sobu činić a produkt młodostnych za młodostnych zdźěłać. Njecyły tydźeń po tym witachu Trio a Kumple kaž tež Pawk na premjeru serbskeje pop-opery. Někotři młodźi redaktorojo mCn běchu z mikrofonom a kameru pódla.

Zetkanje na zahrodźe

pjatk, 05. nowembera 2021 spisane wot:
Marian Wjeńka

Cyrkej klóštra Marijineje hwězdy w Pančicach-Kukowje je zawěrno woblubowany motiw fotografow. To sej stajnje znowa wuwědomju, hdyž na swojej zahrodźe do wuchoda na swisle Božeho domu a dźěl twarskeho ansambla hladam. Tohodla so njedawno tež dźiwał njejsym, jako na pućiku za płotom cuzeho wuhladach, kiž so z fotoaparatom runje na tónle wobraz měrješe. Jako so wón mi bli­žeše, jeho pochwalich, kajki rjany motiw je sej to wupytał. Tak počachmoj so rozmołwjeć, a jako zhonich, zo chce pěši do směra na Halštrow a hišće trochu dale­, jemu blešku piwa poskićich, takrjec jako posylnjenje na puć.

Cuzy mi powědaše, zo z Halštrowskich kónčin pochadźa a zo je minjene 30 lět w Hamburgu bydlił. Tam a tež na wjele druhich městnach po cyłym swěće je njeličomne łódźe fotografował, wo tym tu abo tamnu knihu wudał. Samo takrjec zhromadneho znateho w běhu rozmołwy zwěsćichmoj, mjenujcy z Wotrowa pochadźaceho Stanija Nawku, kotrehož mój rozmołwny partner znajmjeńša po mje­nje znaješe. Prjedy hač so roz­žohnowachmoj – mjeztym smój sej ty prajiłoj –, wón mi přeradźi, zo rěka Thomas ­Kunadt.

Spodźiwne zasłužby

pjatk, 29. oktobera 2021 spisane wot:
Marko Wjeńka

„Najmócniša žona Němskeje“, „najmócniša žona Europy“, „garant europskeje stability“, „stajnje za dialogom pytaca“ – tajke a podobne atributy tele dny słyšiš, hdyž rěča wo zwjazkowej kanclerce Angeli Merkel, kotraž za někotre tydźenje politiske jewišćo wopušći. Móže być, zo žonu, kotraž steješe wot lěta 2005 na čole politiki Němskeje, zwonka kraja takle widźa­. Hdyž prawje hladamy, spóznajemy, zo njeskónči so jenož politiska doba Merkel, ale tež cyły „system Merkel“, kotryž­ wona nawjedowaše a w kotrymž wona po swojim dobrozdaću postajowaše. Při tym wona stajnje zaso stare poli­tiske hesło nałožowaše: Što stara mje moje wčerawše hłupe bledźenje? Wona bě kmana, přeswědčenja, kotrež bě wčera hišće zakitowała, dźensa zaćisnyć a runje to nawopačne činić. Wona takrjec na swo­jim měnjenju „njewisaše“.

Ludźi z wočow njezhubić

pjatk, 22. oktobera 2021 spisane wot:
Bianka Šeferowa

Před nimale štyrjomi tydźenjemi je Němska woliła. Mjeztym je so něštožkuli stało. Za mnje nihdy njepředstajomna koalicija SPD, Zelenych a FDP je po wšěm zdaću móžna, tež hdyž do wólbow hišće chětro wulke rozdźěle mjez nimi byli. To su so donětka chětro zezhibowali, zo móhli raz hromadźe koaliciju wutworić a nad Zwjazkom knježić. Strona CDU z poražku dale wojuje. Předsyda Armin Laschet chce drje zamołwitosć přewzać, wotstupił pak hišće njeje. Znajmjeńša indirektnje drje je připowědźił, zo so wróćo sćehnje. Do toho wšak chce hišće změnu w CDU moderěrować, kaž rěkaše. Zamóže pak něchtó, kiž je historisce hubjene wuslědki strony sobu zawinił, za tajku změnu kmany być. A štó móhł CDU nawjedować? Mjena, wo kotrychž je stajnje zaso rěč, ničo noweho njewotbłyšćuja. Jens Spahn, Friedrich Merz, Norbert Röttgen ... Ja přeju sej nowe čerstwe mjezwočo, nic ze zapada, ale z wuchoda. A wosoba měła wo starosćach tudyšich ludźi wědźeć.

Centralnosćlěpje wužiwać

pjatk, 15. oktobera 2021 spisane wot:
Axel Arlt

Předsydstwo Domowinskeje župy „Handrij Zejler“ wočakuje, zo wšitke serbske institucije z hłownym sydłom w Budy­šinje přichodnje tež wotnožku we Wojerecach wudźeržuja. Tele přeće čerstwje wuzwoleneho gremija zdawa so tróšku raznje zwuraznjene być.

Předsydstwo centralnje ležaceje župy njepoćahuje wuprajenja nastupajo regionalizaciju jenož na skutkowanje Domowiny. Zo je město Wojerecy zwólniwe móžne prócowanja snano tež za institucionelny wobłuk podpěrać, bě ze słowow wyšeho měšćanosty Torstena Rubana-Zeha na swjatočnosći k 100. róčnicy wu­tworjenja Domowinskich župow w juliju hižo wusłyšeć.

Wobě stronje stej do swojeho dialoga změnu strukturow po kóncu zmilinjenja brunicy zapřijałoj. Budźe-li w tym zwisku trjeba, zo Serbja nowe cyłki wu­tworja, maja so wone něhdźe zaměstnić. Wo tym zahe dosć rěčeć je konstruktiwne. Město Wojerecy je rumnostne kapacity pruwowało. Pozitiwny wuslědk su čłonojo župneho předsydstwa na swojim njedawnym posedźenju zhonili a na to swoje přeće sformulowali.

W žiwjenju ma wšo swój čas

pjatk, 08. oktobera 2021 spisane wot:
Marian Wjeńka

Zo čas druhdy kaž wosnje leći, přede­wšěm čłowjek w pokročenej starobje dźeń a bóle začuwa. Móhłrjec runje hakle smy z praskotakami nowe lěto witali, jutry­ zaso křižerjow strowili a na dowolu byli, da žno smy zaso wosrjedź nazymy, a za tři měsacy słuša lěto 2021 hižo do stawiznow. To sej runje tele dny ćim bóle wuwědomjam, widźo poskitk we wulkich kupnicach. Tam su hižo nětko połnje na hody wusměrjeni, hačrunjež nas hišće złota nazyma wobdawa.

Ja znajmjeńša běch njedawno trochu wustróžany, jako so na mnje w Kamjenskej kupnicy z polcow šokolodźane rumpodichi a adwentne kalendry smějachu. W bliskim wikowanišću za twaršćizny stejachu najwšelakoriše adwentne py­ramidy, samo kumštne hodowne što­miki tam poskićachu. A pola pjekarja mojeje dowěry ležeše zawěrno hižo prěni­ wosušk na předawanskim blidźe, jako sej tam po poł čerstweho chlěba dóńdźech.

Pjećina žana maličkosć njeje

pjatk, 01. oktobera 2021 spisane wot:
Axel Arlt

Mnóstwa wólbnych plakatow strony AfD dla je so młoda Serbowka stróžiła, kaž smy to wutoru w našim wječorniku či­tali. Mnóstwo swětłomódrje zarysowanych teritorijow na karće wuslědkow po wólbach zwjazkoweho sejma minjenu njedźelu w Budyskim a Zhorjelskim wo­krjesu podobnje skutkuje. W serbskim sy­dlenskim rumje su wolerki a wolerjo CDU jenož w gmejnach Chrósćicy, Pančicy-Kukow, Njebjelčicy, Worklecy, Ralbicy-Róžant a w měsće Kulowje po lisćinowych hłosach bóle dowěrili hač AfD.

Sonić ma dowolene być

pjatk, 24. septembera 2021 spisane wot:
Milenka Rječcyna

Kajki to njewšědny, ale rjany són ... Předstajće sej, wšitcy łužiscy ratarjo plahuja wot přichodneho lěta rostliny a skót po europskich biosměrnicach a nic hižo konwencionelnje. Sakske knježerstwo je na europskej runinje docpěło, zo nimaja bioratarjo wjace běrokratiskich a hospodarskich wuměnjenjow spjelnić hač konwencionelnje skutkowacy. Tež kontrole biopředewzaćow so wobmjezuja, dokelž maja zarjadnicy hladajo na wosebite spěcho­wanje a jasne rjadowanja z boka EU za Saksku trěbnu dowěru. Přičina postupowanja je projekt „Łužiski kraj je bioraj“. Wosebje serbscy burja, kotřiž maja k swojej roli nadal wosebje hłuboki poměr, su ideju zrodźili. Projekt ma zakład być, zo stanje so cyła Němska z producentom ratarskich wudźěłkow po biologiskich měritkach, a to wot lěta 2030.

Serbska debata

nowostki LND