Mjezyserbski dialog zahajeny
Projekt Serbskich debatow je wuspěšnje zakónčeny. To znajmjeńša měnještaj direktor Krajneje centrale za politiske kubłanje Sakskeje a direktor Załožby za serbski lud srjedu wječor we Wojerecach. Ze štyrjomi zarjadowanjemi w Slepom, Chrósćicach, Budyšinje a Wojerecach je so zjawny mjezyserbski dialog w serbskej rěči nastorčił a pěstował. Tón móže zakład dalšeje wěcowneje wuměny wo narodnych naležnosćach być. Zasłužba debatow je, zo su zastupjerjo Domowiny resp. Domowinje přisłušaceho towarstwa a Serbskeho sejma ze sobu rěčeli. Su prosće na argumenty tamneho poskali, bjez toho zo jedyn njepřitomneho tamneho do špatneho swětła staja. To je wulke wudobyće wonych štyrjoch zarjadowanjow. Nowu kwalitu stej – porno wólbnym forumam Serbskich Nowin w minjenym lětdźesatku – tež moderacija w serbskej rěči ze simultanym přełožkom a poskićeny livestream wotbłyšćowałoj.
Cyrkej dźensa hišće zmužita?
Za něšto tydźenjow budźe tomu 45 lět, zo je bamž Jan Pawoł II. ze swojim historiskim prědowanjom we Waršawje do stawiznow zašoł. Statysacam wěriwych wón 2. junija 1979 přiwoła: „Njebojće so!“, dawajo ludźom zmužitosć w tehdyšim rozestajenju z komunistiskim režimom. Dźesać lět pozdźišo so socialistiski swět sypny. Podobnje zmužity bě kardinal Joachim Meisner lěta 1987 na jeničkim zetkanju katolikow w NDR, jako wón rjekny: „Njesćěhujemy žanu druhu hwězdu hač Betlehemsku“, spjećujo so tak ideologiskemu wusměrjenju kraja na čerwjenu hwězdu Sowjetskeho zwjazka.
Za čas socializma běchu fronty jasne: Stat na jednym a lud na druhim boku. Cyrkej steješe po boku jednorych ludźi a běše wosebje w času politiskeho přewróta 1989 opoziciskim mocam z wažnym podpěraćelom.
Časy su so změnili. Dźensa je cyrkej swoju opozicisku rólu dawno wotpołožiła. Wona je kruće ze statom zwjazana. Tón zběra za nju cyrkwinski dawk ludźi. Biskopja a kardinalojo dóstanu swoju bujnu mzdu ze statneje kasy. Na to wšak smy so dawno zwučili.
Diskusija njeje bohahanjenje
Žurnalisća su hižo lětstotkaj zwučeni, zo kóždy čitar najlěpje wě, wo čim by nowina kak rozprawjeć dyrbjała. Fararjo, wučerjo, lěkarjo a druzy fachowcy su podobne nazhonjenje dawno nachwatali: Wěriwi, starši, pacienća a wědy lačni lajkojo so hižo njeboja, hdys a hdys na zakładźe přistupnych informacijow hinaše konkluzije ćahnyć hač powołanscy fachowcy. To je pózdni wupłód rozswětlerstwa w nowowěku. W tym rozeznawa so načasne žiwjenje wot srjedźowěka, wot hierarchiskeje towaršnosće stawow. Z nowym rjadom „Serbska debata“ přeprošujemy w tutym zmysle wšěch, zo jenož sobu njemysla, ale so tež zjawnje słowa jimaja. Wšako temy, kaž změna strukturow, kubłanje, sebjezrozumjenje našeho ludu a zastupnistwo serbskich zajimow, kóždeho potrjechja.
Próstwar być abo mějićel prawow
„Chceće próstwar być abo mějićel prawow?“, so prawiznik Hajko Kozel druhdy swojich mandantow praša. Samsne prašenje staji so Serbam, chcedźa-li swoje zakonsce zaručene prawa tež přesadźić. Do zjawnosće su tele słowa we wobłuku Serbskeje debaty w Budyšinje přišli. Dalše tajke zarjadowanje do toho w Chrósćicach je nowy wid na rozprawy sakskeho knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu spřistupniło. Tam su přitomni wot Marka Sucheho zhonili, zo „my Serbja sej swoje problemy přezłoće barbimy“.
„Mějće rić w cholowach“
Njecyłych 23 lět wróćo – w Chrósćicach knježa zrudoba, rozhorjenosć, zadwělowanosć a krótkodobnje tež nadźija. Cyle prawje – krótkodobnje. Zwrěšćena nadźija, tamnišu šulu zachować, dowjedźe młodych duchownje wysoko kubłanych Serbow k tomu, koncept za serbske šule nadźěłać. Snadź njeběchu a njejsu sej čłonojo Wěteńčanskeje iniciatiwy do dźensnišeho toho wědomi, zo su ze swojim nastorkom žadosć za tym wubudźili, lěpše wuměnjenja za nawuknjenje serbskeje rěče a zachowanje kultury, wosebje pak wuwića narodneho wědomja mjez nami docpěć. To je so mi srjedu wječor na debaće pod hesłom: „Serbska šulska awtonomija – abo dale kaž dotal“ w Chróšćanskej „Jednoće“ wuwědomiło. Z časa Chróšćan zběžka žedźimy so za tym, skónčnje měć optimalne zakłady za wuwučowanje dźěći a młodostnych. Na podiju sedźeše mać, kotraž z toho časa za to wojuje, zo nawuknu dźěći swoju maćeršćinu na najwyšim niwowje a zo so w narodnym wědomju kubłuja. To rěka w tym, štož pisanosć Serbstwa wučinja – to, štož respekt za Serbow w mjezynarodnym konteksće wowliwuje.
Čas za sekt a róžički?
Žiwjenje njeje žana wellness!
Špatne powěsće předewšěm z hospodarstwa nas dźeń wote dnja docpěwaja. Hospodarscy fachowcy nimaja za přichodne měsacy žanu dobru wuwićowu prognozu. Zawody Němsku wopušća abo swoje stejnišća zawru. W tymle zwisku hodźi so Kulowska meblowa twornja Maja mjenować. Wuspěšne předewzaće Stihl w Stuttgarće chce tohorunja zwjazkowu republiku wopušćić a pruwuje stejnišćo w Šwicarskej. Kaž ze stron předsydstwa rěka, je Němska předroha a njeje tuž hižo wubědźowanjakmana. Koncern Miele chce na swojim hłownym stejnišću w Güterslohu 700 dźěłowych městnow šmórnyć. Zhotowjer domjacych nastrojow ma prosće přemało wobrota. Za płokanske mašiny je Miele nowu twornju w pólskim Ksawerowje natwarić dało. Nowe dźěłowe městna, kotrež tam nastanu, w Němskej zalutuja. Tež dalše firmy kaž Continental, Bosch, Deutsche Telekom, VW, Mercedes-Benz, Porsche su připowědźili dźěłowe městna šmórnyć. A zdobom su stajnje zaso protestowacy ratarjo tema, kotřiž na dezolatne połoženje swojich zawodow skedźbnjeja.
Škoda, zo akciske dny trjebamy
Jako běch loni w nowembru něšto dnjow w Singapurje, prjedy hač sym dale do Malaysije jěł, sym tam wysoke twarjenja, stawizniske wosebitosće, zahrody a zajimawe swědki nabožinow wobdźiwał. Runje tak w pomjatku je mi wostało, kak čiste hoberske město bě. Nihdźe ani jeničkeje papjerki, žana bleša, kofejowy nopašk abo podobneho na puću njeležeše. Ani zbytk cigarety při kromje puća njewuhladaš. A čehodla? Dokelž je prosće zakazane, wotpadki na puć mjetać. Kohož lepja, tón dyrbi wjacore sta singapurskich dolarow pokuty płaćić.
Njedawno rano po puću do Budyšina: Z awta přede mnu wupřestrěje so ruka z wokna, pušći kofejowy nopašk na dróhu a ja z awtom přez nopašk zajědu.
Je wažnišeho hač pjenjezy
Za młodostneho, kotryž dźensniši dźeń šulu zakónči, njemóhł tuchwilu čas za kročel do noweho wotrězka žiwjenja lěpši być. Měnju prěnju kročel do powołanskeho žiwjenja. Demografiske wuwiće je, kajkež je. Tuž so dźěłodawarjo wězo po wšěch kanalach wo wukubłancow prócuja. Předewzaća, institucije, uniwersity atd. na šulach live informuja. A z wulkej fantaziju organizuja akcije kaž „pózdnju změnu“ , „pohladaj nutř“ abo „dźeń wotewrjenych duri“, z kotrymiž młodych ludźi do swojeho domu wabja. Hdyž 30 lět na swój čas, jako sym ze šule šoł, wróćo myslu, sym nimale tróšku žarliwy na tutón bohaty poskitk powołanskeje orientacije ... W lěće 2022 je kwota dočasnje rozwjazanych wukubłanskich zrěčenjow w Němskej porno předlětu wo nimale 30 procentow stupała. 35 procentow studowacych na uniwersitach w Němskej je loni swój studij dočasnje spušćiło, na druhich wysokich šulach běše to 20 procentow. Wočiwidnje wša z wulkej prócu organizowana orientacija mnohim młodostnym při tym njepomha, zo bychu so jasnje a z dobrym začućom za powołanje rozsudźić móhli, kotrež so k nim hodźi.
Póstny čas a zasadna změna našeho žiwjenja
Přihotujemy so tele dny na wjeršk 5. počasa, póstnicy – helaw! Połni wjesela a radosće wupytamy sej swój pisany kostim, planujemy wopyt žónskeho póstniskeho ćaha abo ćaha róžowu póndźelu a wjeselimy so na někotre hodźiny swjećenja a zanurjenja do druheho, nam wšěm jara přijomneho swěta. Tón abo tamny pak hlada hižo tróšku dale. Wšako sćěhuje hejsowanju skerje kruty, melancholiski a zamysleny čas, póstny čas. Wón je přihot na dalši wjesoły wjeršk w běhu (cyrkwinskeho) lěta – jutry!
Tola prašam so, hač je sprawnje – wosebje sebi samomu napřećo – wzdać so na šěsć tydźenjow wěcow, jědźow, napojow abo zaběrow, za kotrymiž so wosebje žedźimy, zo bychmy so zbytk lěta zaso cyle „po starym“ zadźerželi abo konsumowali?
