Pod nawodom Judith Kubicec předstaja 2. a 3. oktobra chór Lipa, Sinfonietta Drježdźany a solisća „Serbski rekwiem“ Korle Awgusta Kocora w Chróšćanskej cyrkwi. Cordula Ratajczakowa je so z dirigentku Filharmonije Baden-Baden rozmołwjała.
Kak je so myslička zrodźiła, „Serbski rekwiem“ znowa zaklinčeć dać?
J. Kubicec: Wuchadźišćo bě moje wosobinske nazhonjenje. We wokomiku, hdyž bě jedyn bliski přećel nadobo ze- mrěł, chcych tróštowace słowa tohole rekwiema w maćeršćinje słyšeć, ale tón tu njebě. A tak sej prajach: Dyrbju so wo to starać, zo rekwiem znowa zaklinči. Rozdźěl, kak móža słowa w maćeršćinje skutkować, jara začuwach. Wšako sym rekwiem tež hižo w druhich rěčach spěwała.
Što je Was wabiło, rekwiem zhromadnje z chórom Lipa předstajić?
Prezident Sakskeho krajneho sejma dr. Matthias Rößler (CDU) je njedawno wopytał Budysku serbsku pěstowarnju „Jan Radyserb-Wjela, kotraž je w nošerstwje Miłočanskeho Křesćanskosocialneho kubłanskeho skutka CSB. Milenka Rječcyna je so z dr. Rößlerom wo kubłanskich naležnosćach rozmołwjała.
Što sće sej z wopyta sobu wzał?
M. Rößler: Tworjach sej zaćišć wo tym, kak w tymle kubłanišću serbsku rěč a kulturu spěchuja. Z tym wšak ma so cyle deleka, pola tych najmjeńšich započeć. Witaj-projekt bu hižo před mnohimi lětami zahajeny, a widźu, zo wón funguje. Njejsu to jeno serbske dźěći, kotrež so w rěčnych kmanosćach sylnja a w swojej kulturje zakorjenjeja. Tež němske dźěći zdobywaja sej tele krasne bohatstwo Łužicy. Dwurěčnosć jako symbioza serbskeje a němskeje kultury je bjezdwěla něšto wulkotne a jónkrótne, štož tule w Sakskej mamy. Mam tele kubłanje w dwěmaj rěčomaj paralelnje za móst k susodnym narodam w Europje.
Integracija, znamjo přećiwo namocy, wuznaće přećiwo hidźe na cuzych a nowy jednaćel Domowiny – takle móhli podawki minjenych dnjow w Budyšinje a wokolinje skrótka wopisać. Někotryžkuli pak pytnje, zo něšto pobrachuje. Mějachmy dźě so tež z njerjanymi zjawami, kaž z prawicarstwom, namocu, diskusijemi wo nadpadach na serbskich młodostnych a njespokojacych wuslědkach přepytowanjow, z demonstracijemi po Budyšinje a ze skutkowanjom Serbow w statnej bjezstrašnosći NDR rozestajeć.
Najhórše za mnje bě, kak bu nahladnosć Budyšina w zjawnosći znowa porjadnje wopancana a sprjewine město jako bruny blak do prawicarskeho róžka stłóčene. To boli! Hišće bóle, dokelž je Budyski wyši měšćanosta w telewiziji so zakitujo na to skedźbnjał, zo njeje wjetšina Budyšanow prawicarsce zmyslena. Tež čłowječi rjećaz wutoru wječor w měsće bě znamjo a wobkrućenje, zo su wobydlerjo města a wokolnych wsow wotewrjeni. Mnozy pak to hižo njesłyša, dokelž njeposkaja a tak bytostne přesłyša.
Na njedawnej hłownej zhromadźiznje Róžeńčanskeje agrarneje towaršnosće Sorabia rozžohnowa předsyda Matej Korjeńk wjelelětneho zamołwiteho za rostlinsku produkciju Jana Hermana na zasłuženy wuměnk. Z jeho naslědnikom, Pančičanom Christianom Hrjehorjom, je so Jan Kral rozmołwjał.
Prošu Was, so našim čitarjam skrótka předstajić.
Ch. Hrjehor: Pochadźam ze Serbskich Pazlic a sym 31 lět stary. Wuchodźiwši Worklečansku šulu nawuknych w ratarskim zawodźe w Krěpjecach powołanje ratarja a sym tam wjele lět dźěłał. W běhu lět sym so w Großenhainje a Freiberg-Zug dale kubłał. Wot 1. julija 2010 dźěłam tule w Sorabiji. Dokelž chcych so powołansce dale wuwić, wukmanich so wot lěta 2013 w dualnym studiju w Drježdźanach na polu ratarskeho managementa. 1. oktobra přewozmu nětko zamołwitosć za rostlinarstwo w Róžeńčanskej agrarnej AG Sorabia.
Što wobhladujeće jako wosebite wužadanje swojeho dźěła w Sorabiji?
Ze župnej kermušku wotměje so sobotu, 24. septembra, w 19 hodź. w Chróšćanskej „Jednoće“ jedyn z lětušich wjerškow dźěła župy „Michał Hórnik“. Marian Wjeńka je so z regionalnej rěčnicu Katharinu Jurkowej rozmołwjał.
Kajki je tuchwilny staw přihotow za župnu kermušku?
K. Jurkowa: Změjemy jara pisany program. Jón wuhotuja dorostowa skupina Wudworskeho folklorneho ansambla, Smjerdźečanska rejwanska skupina, Chróšćanscy muzikanća, lajskej dźiwadłowej skupinje Chrósćicy a KonjecyŠunow, Hostakec trójka, chór Lilija a čłonki Róžeńčanskeho kružka pisacych. Program traje dohromady něhdźe połdra hodźiny. K rejam zahraje nimo Chróšćanskich muzikantow kapała Logarhythmus. Nětko dyrbimy halu hišće nazymsce wupyšić a potom směmy so na rjany zabawny serbski wječor wjeselić.
Na kermušce tež nichtó hłódny wostać njetrjeba, abo?
Budyske towarstwo Majak zhladuje mjeztym na dźesaćlětne wobstaće. Z předsydku Natali Deis je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kajke bě wuwiće Majaka minjenych lět?
N. Deis: 2006 běchmy kruta skupina sydom ludźi, a chcychmy jako wusydlency z Ruskeje něšto za sebje kaž tež za druhich činić. Tak smy towarstwo załožili. Zakładna myslička bě, wusydlencow praktisce podpěrać, jim pomhać a jich přewodźeć. Hač su to Němcy z Ruskeje, přisłušnicy Europskeje unije abo tež druzy migranća, žanu rólu njehraje. Na integraciji dźěłać je hłowny zaměr. Smy sami migranća a chcemy swoje nazhonjenja z integraciju dale dać.
Kelko čłonow maće a kotre aktiwity přewjedujeće?
Budyšin je tele dny zaso raz njesławnje w medijach zastupjeny. Wjacore wječory za sobu je na tudyšich Žitnych wikach k rozestajenjam mjez domoródnymi a požadarjemi azyla dóšło. W nocy na štwórtk połoženje eskalěrowaše. Skupinje 20 njepřewodźanych małolětnych požadarjow azyla steješe 80 k namocy zwólniwych domoródnych napřećo. Dźěl z nich přiliča policija prawicarskej scenje sprjewineho města.
W swojej nowej, runje w LND wušłej knize „Sorben im Blick der Staatssicherheit. Die Akten der K 5 und des MfS der DDR 1949–1989“ dokumentuje p.d. dr. Timo Meškank na zakładźe archiwalijow, kak je ministerstwo za statnu bjezstrašnosć serbske žiwjenje wuskušało a wobwliwowało. Cordula Ratajczakowa je so z historikarjom rozmołwjała.
Čemu ma tale kniha słužić?
T. Meškank: Jedna so wo historizaciju temy skutkowanja statneje bjezstrašnosće w Serbach. Předstajam instituciju, kotraž bě za wobstaće komunistiskeje diktatury njeparujomna, w towaršnostnym konteksće tehdomnišeho časa.
Čehodla bě Wam wažne, zwiski tak wobšěrnje rozłožować?
T. Meškank: Statna bjezstrašnosć měješe hłownohamtskich a inoficialnych sobudźěłaćerjow, zo by wotpowědowała swojemu nadawkej, być tarč a mječ strony SED. Tychle akterow nadrobnje předstajam, zo móhł skutkowanje institucije w Serbach znazornić.
Kelko materiala sće přeslědźił?
We wobłuku dnja wotewrjeneho pomnika předstaji Budyski Serbski muzej njedźelu wustajeńcu „Swědki stawiznow“ wo něhdyšej sólnicy, sydle dźensnišeho Serbskeho muzeja. Cordula Ratajczakowa je so z inicatorom a nawodu młodźinskeho projekta Michaelom Jemeljanowom rozmołwjała.
Kak sće ideju projekta zrodźił?
M. Jemeljanow: Pochadźam z ukrainskeho Černowica a sym tam, prjedy hač do Budyšina přińdźech, dwě lěće architekturu studował. Zo je tu serbski lud žiwy, bě mi wosebite nazhonjenje. Chcych něšto wo jeho kulturje a stawiznach činić. A dokelž so stawizny tež w architekturje wotbłyšćuja, wuwich projekt wo Hrodźe a twarjenju Serbskeho muzeja. Znata měješe zwiski k sakskemu zwjazkej zjednoćenstwa Młodźina w Europje, a tón je nošerstwo přewzał.
Kak je so předewzaće wuwiło?