Dobrowólnje nas jenož druhdy widźa
Njedawno podach so – dobrowólnje – w Choćebuzu na zjawne zarjadowanje do „Łužiskeje areny“. Přeprosyło běše braniborske ministerstwo za nutřkowne a komunalne. Kraj Braniborska nosy so z dalšej zarjadniskej strukturnej reformu. Tuta ma so hač do lěta 2019 přihotować. Tu pokročuje so reforma wokrjesow lěta 1993. Přez nju běchu ličbu wokrjesow wot 38 na 14 znižili. Štyri bjezwokrjesne města z dotal šěsć wobchowachu tehdy swój status. Nětkole ma so dale redukować na dźewjeć wokrjesow a wšitke města Braniborskeje – hač na Podstupim – zhubja bjezwokrjesny staw. Ludźom po cyłym kraju so tole njelubi. Boja so mjez druhim dalokich zarjadniskich pućow a wo regionalnu identitu a dźěłowe městna. Jednori ludźo maja zaćišć, zo smědźa drje swoje měnjenje prajić, ale z najlěpšimi argumentami pola knježacych tola ničo njewuskutkuja. Čuja so tuž bjezmócni.
Wosebity wid na krajinu a ludźi
Mysle ke knize „Wobrazy z Łužicy 1957 – 1990“
Nětko ma serbske a němske čitarstwo po štyrjoch zwjazkach wo serbskich a łužiskich fotografach, kotrež su so serbskim tematikam wěnowali a w Ludowym nakładnistwje Domowina wušli, tež knihu wo Geraldźe Großy „Wobrazy z Łužicy 1957–1990“ k čitanju a wobhladanju, a nic naposledk k wobdźiwanju fotografiskich wukonow 1942 narodźeneho před sobu.
Gerald Große sam čuješe so česćeny, skerje překwapjeny, kaž na prezentaciji fotoweho zwjazka w Rakecach z posměwkom praji, „zo hišće za čas žiwjenja wo nim kniha tajkeho razu a tajkeje wulkosće wuńdźe“.
Dźakować mamy so nimo fotografej sowě jeho koleze Jürgenej Maćijej, kotryž je w třoch lětach dźěła zestajał knihu ze sto fotografijemi.
Žona ze sylnej energiju
Na wopyće pola wučerki a chóroweje dirigentki Bernadett Hencyneje
Młódna trawa na zahrodźe při swójbnym domje w Budyšinje ma hižo něšto nalětnjeho na sebi. Rjany to měrny blečk na kromje wokrjesneho města njedaloko Sprjewje. Tule bydli Bernadett Hencyna. Tež stwa w jeje domje wuprudźa přitulnosć, hladaš-li z wulkim woknom na zahrodku. „W nalěću a lěću při rjanym wjedrje rady w zahrodce dźěłam. Trjebam to prosće, to je za mnje wočerstwjenje“, praji Serbowka, jako mje zajimowaneho z woknom hladajo „lepi“. We jstwě z kožanymi křesłami, z blidom a kamorami steji tež klawěr. Na nim hrajo so Budyšanka zawěsće za nazwučowanja chórowych spěwow přihotuje. Jako wučerka za hudźbu a němčinu na Serbskim gymnaziju Budyšin kaž tež jako nawodnica chóra gymnaziastow 5. do 8. lětnika a Chróšćanskeho cyrkwinskeho chóra wona často na instrumenće hraje. „Njejsym žana pianistka. Móžu pak spěwy přewodźeć a sej tak jednotliwe melodije a chórowe hłosy za proby přiswojić.“
Dušu wočerstwjaca literarna zběrka
Hdyž wuńdźe zběrnik serbskeje literatury w němskej rěči, so skoku prašenje nanuzuje, hač je so z cyłkowneho bohatstwa serbskeje poezije a beletrije tež to prawe, reprezentatiwne zwuběrało a so při mnohoće serbskeho literarneho tworjenja na wurunowace wašnje zestajało. W nakładnistwje POP je jako prěni zešiwk BAWÜLON, časopis za literaturu a wuměłstwo lětnika 2016 wušoł přehlad wo serbskej literaturje zašłych lět.
Wšo hromadźe su na 270 stronach dźěła třiceći awtorow předstajene: Dźesatk basnjerkow a basnikow a awtorkow a awtorow serbskeho pjera – Beno Budar, Měrana Cušcyna, Róža Domašcyna, Benedikt Dyrlich, Jurij Koch, Kito Lorenc, Tomasz Nawka, Dorothea Šołćina, Měrćin Wałda a Bernd Pittkunings – a dwójce telko z němskeho kraja a wukraja dawa dojimawy dohlad do aktualneho literarneho tworjenja na serbske abo jej bliske wobsahi.
Při pisanju so jemu mysle wužórleja
Beno Budar swjeći jutře sydomdźesaćiny
Štó z Hornjeje a Delnjeje Łužicy drje jeho njeznaje? Poet a spisowaćel Beno Budar z Hornjeho Hajnka, kiž swjeći jutře 70. narodniny, je swojich basnjow a powědkow w serbskej a němskej rěči dla woblubowany. Tež w słowjanskim wukraju jeho tójšto ludźi přez přełožki jeho twórbow znaje. Zdobom bu tam počesćeny a w Serbach z Mytom Ćišinskeho wuznamjenjeny.
Beno Budarpisa list nanej
¡ Dana Podracká
Lubowany, Ty, kotryž bydliš
w mojej kreji,
wupřestrěj ruku a wupraj moje mjeno
Beno
Nichtó njewupraja je tak kaž Ty
Přebrodź so ke mni po łužiskim
lěsu, mać
zapali swěcu, přetřěli běły rub
Samaru twojeho wobliča
Sydń so, nano,
ke mni abo napřećo
Schował sy so mi tak, kaž zamóže
to jenož Bóh
Dźeržiš stražu w mojej duši,
sadźeš štomy
na zahrodźe
Twoje słowa, nano, su ryby
w słónčnej wodźe,
błyskotaja po mojej papjerje
kaž naramjenicy na Twojej uniformje
Łójiš je z nahimaj rukomaj
w rěce Lethe
a křćiješ mje z lubosću, do kotrejež so smjerć
njepředrěje
Ze słowakšćiny přebasniła
Dorothea Šołćina.
Na wšěch swjedźenjach pódla
Z Ruskej nutřkownje zwjazany
Bena Budarja zeznach před něhdźe 20 lětami w Budyšinje. Srjedź 1990tych lět přijědźech z Moskwy na ferialny kurs. Na literarnym wječorku słyšach prěni króć Bena swójske basnje přednošować. Ale tehdy smój so po zdaću hižo znałoj: Znajmjeńša so dopominam, kak bě před Serbskim institutom ke mni stupił – kaž bychmoj hižo lěta spřećelenaj byłoj – a mi w bjezporočnej rušćinje prajił: „Jeli něšto trjebaš ...“
Njewěm, hdy so rozsudźich, tež Benowe basnje do rušćiny přełožić. Wosebje je so mi lubił tekst Wšelacy su w našim ludźe, kotrehož přełožk pozdźišo něštokróć w rjanym Budyšinje a w Moskwje přednjesech. Dokelž słušeja serbske basnje přeco k „poeziji małeje komorki“, klinčeše mój „ruski Budar“ dotal jenož ertnje.
Tohorunja „w kašćiku“ leži mój přełožk jednoho – wězo toho „ruskeho“ – kapitla jara wuspěšneje Benoweje knihi „Tež ja mějach zbožo“ wo wosudach serbskich wojakow. Nadźijomnje budu přełožki tychle a dalšich tekstow Bena Budarja w Ruskej wozjewjene, z kotrejž je jubilar nutřkownje zwjazany.
Wutrobne zbožopřeća ke kulojtym narodninam, kotrež njech su započatk noweje žiwjenskeje fazy!
