Dopominam so, kak su před nimale dźesać lětami w sakskej stolicy Drježdźanach wotkryli pomnik na česć sławneho ruskeho spisowaćela Fjodora Dostojewskeho (1821–1881), a to w přitomnosći ruske­ho prezidenta Wladimira Putina, zwjazkoweje kanclerki Angele Merkel a sakskeho premiera Georga Milbradta. Tehdy knježeše euforija wzajomnosće mjez Ruskej a Němskej. Ta je so minjeny lětdźesatk tež w Sakskej a jeje stolicy chětro do distancow a napjatosćow, podtykowanjow a rozkorow přewróćiła, na čimž je předewšěm „wulka politika“ wina, nic jenož „wulka politika“ Němskeje.

Přiwšěm wobchowachu sej mnozy a mnohe­ institucije w Sakskej a Drježdźanach swoju přichilnosć, swój respekt napřećo Rusam, kotřiž běchu – runja druhim ludźom njeněmskeho pochada a rěče – saksku stolicu ze swojej přitomnosću a swojim skutkowanjom w zašłosći wobohaćili, wotwěrajo ju wuchodnym a słowjanskim kóncam dalokeho a bliskeho swěta. Runje Drježdźanske hudźbne a činohrajne dźiwadła maja na tym swoje zasłužby, kotrež sahaja tohorunja a přede­wšěm do doby NDR.

Drohotnu a jónkrótnu rěčespytnu a ludowědnu ediciju w slepjanšćinje z němskim přełožkom je Domowinska župa „Jakub Lorenc-Zalěski“ ze sydłom w Slepom loni nazymu wudała. „Płachta pełna hulicowańkow – Slěpjańska serbšćina w słowje a pismje“ rěka wuběrnje wuhotowana kniha ze 104 stronami, 25 pisanymi a čornoběłymi fotami a w dwěmaj awdijowymaj cejdejkomaj. Najwjetšu zasłužbu na nastaću nowostki z awtentiskim ertnym a pisanym materialom w dźensa jenož hišće mało rěčanej slepjanšćinje ma z Budyšina pochadźaca slawistka Juliana Kaulfürstowa. Wona je wot lěta 2010 do 2015 we wšěch sydom dwurěčnych wsach Slepjanskeje wosady wo tamnišej swojoraznej narěči slědźiła, so z 22 staršimi Serbowkami a z dźewjeć mužemi, kiž slepjanšćinu z dźěćatstwa znaja a ju hišće dźensa rěča, rozmołwjała. Jich wotmołwy a powědanja je w originalnej rěči natočiła a tak zachowała. Wšako ju jenož hišće mało ludźi nałožuje. Najstarša powědarka na cejdejkomaj je Hana Šprjejcowa (lětnik 1919) z Miłoraza, najmłódši je 1942 rodźeny Dieter Redo z Trjebinka. Rownjanka Ema Krawcowa (lětnik 1925) je lěta 2014 zemrěła.

Nowostka Petera Kroha z bohatym faktowym materialom

Nimale 500 stron wopřijaca němskorěčna kniha jako „serbske nastorki k politiskej kulturje w Němskej a Europje“ je wušła pod titlom „Mjeńšinowe prawo je čłowjeske prawo“. Awtor dr. Peter Kroh je wnuk wuznamneho serbskeho publicista a europskeho zastupjerja mjeńšinoweho prawa Jana Skale. Kniha je dawno trěbne wudospołnjenje literatury wo mjeńšinowym prawje ze serbskeho pjera. A bjez toho zo přiwótřa awtor swoje pjero na polemiku, je pak to tež kulturnje přednjesena polemika přećiwo mnohim, štož so na tutu temu w Serbach a Europje hišće šěri.

Na wopyće pola Ludmile Budarjoweje w idyliskim Hornim Hajnku

Słónco swěći do škleńčaneho předtwara. Z njeho hladaš na idyliski dwór a z drjewa twarjeny priwatny literarny muzej. W nim su rjadownje a dalši stajnje rady witani hosćo. „Tule najradšo z mandźelskim Benom sedźu a dźěłam“, powěda 66lětna Ludmila Budarjowa w swojim Hornjohajnkowskim domje. Koriguje runje nastawacu brošurku, kotraž ma jutře, 23. januara, na swjedźenskim zarjadowanju k 25lětnemu wobstaću Serbskeho šulskeho towarstwa ćišćana w Haslowskim hosćencu před­ležeć. W njej předsydka SŠT dźěło to­warstwa analyzuje. Nimo teksta jewja so w dokumenće wšelake fakty a fota wo 25lětnym wuwiću pěstowarnjow w nošerstwje SŠT a wo šulstwje. Akribisce Ludmila Budarjowa na wšitko hlada, tež na dobru serbšćinu. „To nawuknych wot swojeho nana a wučerja Cyrila Nawki kaž tež wot dźěda Michała Nawki. Wonaj staj jara na rěčny niwow dźiwałoj.“