Z wuměłstwom ducy po puću (1)

Najstarši dźěl šwedskeje stolicy Stockholma rěka Gamla stan, štož poprawom wot šwedskeho gamla staden za „stare město“ pochadźa. Jow na kupje Stadsholmen leži tež Kunglinga slottet „kralowski hród“, hdźež w připołdnišej hodźinje njesměš skomdźić změnu straže wojakow w historiskich uniformach, štož přeco zaso syły turistow z cyłeho swěta přiwabja. Serbski wopytar pak budźe njeda­loko Tyska Kyrkan, tak mjenowaneje Němskeje cyrkwje, kotraž ze swojej 96 metrow wysokej kónčitej wěžu jako najwyši dypk stareho města přewidźeć njeje, nad tym njemało zadźiwany: Hdźež přez kužmot srjedźowěkowskich wuskich hasow runu smuhu poměrnje šěroka Stora­ Nygatan wjedźe, wuhladaš nad jednym z wobchodow napis „Krabat“.

Štož so mjeztym hižo dlěje w a za mjezami Europy wothrawa, je jenička tragedija. Wona kóždemu pod kožu dźe, kiž ma sobučuće z čłowjekom, nuzu ćerpjacym. Njeličomne wopory wójnow a socialneje bědy­ z mnohich kóncow swěta spytaja so na najbohatši a najwěsćiši kontinent našeje­ zemje „předrěć“. Hačkuli so mnozy tež w Sakskej z tym bědźa abo so samo agresiwnje wobaraja hórku a přiběracu woprawdźitosć na wědomje wzać, tak tola­ pozbudźa, zo wjele ludźi tež w našej blišej domiznje ćěkancam solidaritu wopokazuje, jich w nowej wokolinje wita a jim najprjedy jónu prosće pomha.

W přichodnych měsacach a lětach – to drje je jasne – so nawal přesćěhanych a dźěło pytacych w našim kraju hišće zesylni. Tak budźe dale wažne, zo runje tež ciwilna towaršnosć prěnju pomoc ćěkancam poskići, ćim bóle, dołhož njezamóže politika w Zwjazku a w zwjazkowych krajach­ Němskeje porjadne prawniske a hospodarske struktury za wobchad, přijimanje, kubłanje, wu- a dalekubłanje ćěkancow wutworić. A dołhož zamołwići w Europskej uniji zhromadnje ze skutkownymi naprawami chaos njesporjadkuja.

W žnjencu je wudał Budyšan Jurij J. Šołta swoju knihu „Horje a dele po Serbach“, z kotrejž chce nas „zawjesć do rěče domownych stron“. Swoje rozpominanja poćahuje na Hornju Łužicu, hdźež su Serbja doma w Horjanach a Delanach a dale do směra na Radwor hač do Bu­dyšina.

Jako rodźeny Cyhelńčan wěnuje awtor swojej wsy wosebitu kedźbnosć. Na prašenje „Što móhło wšak wo Starej Cyhelnicy tež kusk wěrne być?“ (55) wotmołwja wón ze stawizničkami wo haskach „Powsy“ a „zerzawym puću“, wo statokach a něhdyšich trjebjenjach bliskich lěsow a kerkow. Přemysluje wo tym, što mjena powědaja a zwotkel móhłe pochadźeć: „Bjez cyhela žadyn twar krasnosće klóštra. […] Za wijatym pućom z Kukowa do Chrósćic załožimy tam do wsy, hdźež trjebaše klóšter swoju cyhelnicu.“ (55)

Na wopyće pola profesora Dietricha Šołty w Budyšinje

Polcy, napjelnjene z knihami, a na sćěnach akwarelowe a wolijowe wobrazy wuprudźeja hižo na chódbje atmosferu intelektualnosće. Tele začuće wudospołnjeja dźěłarnja z pisanskim blidom a wokoło njeho połne regale z wědomostnymi a literarnymi edicijemi. Tule doma w swojim Budyskim bydlenju dźěła, njeje-li runje w Serbskim instituće, prof. dr. sc. phil. Dietrich Šołta, jeho direktor. „Direktorstwo wukonjam po zrěčenju hišće hač do 31. januara 2016. Tuchwilu běži pola nas hač do srjedź lěta 2016 ewaluacija. Swjeću 8. septembra 65. narodniny a za poł lěta so na wuměnk podam. Wotedach spočatk lěta swojemu naměstnikej dr. Haukej Bartelsej z Choćebuskeho wotdźěla wšu zamołwitosć. Wón dyrbi na nowym koncepće instituta połnje dźěłać, wšako njezměju na wuměnku wjace móžnosć.“