Bjez serbskich poskitkow
Wjace hač 300 nalětnich pućowanjow wabi zajimcow wot apryla do julija, sej regionalne wosebitosće wotkryć. Milenka Rječcyna je so pola referenta sakskeho statneho ministerstwa za přirodoškit a wobswět (SMUL) Olivera Rittwegera wobhoniła.
Lětsa je w Sakskej Šwicy a při Łobju, w zapadnej Sakskej, w Rudnych horinach a Hornjej Łužicy telko nalětnich turow kaž ženje do toho. Zwotkel zajim pochadźa?
O. Rittwege: Ličba turow kaž tež turistiskich poskićerjow je minjene lěta wobstajnje rostła. Z intensiwnym wabjenjom na našich socialnych kanalach, z nowinarskim dźěłom a dźakowano dobremu wosobinskemu wabjenju zajim stupa. Temy přiroda, wobswět, krajina kaž tež zachowanje a škit wobswěta maja wjetši wuznam a ludźo tute temy bóle na wědomje bjeru. To mnozy poskićerjo wužiwaja. Naši zarjadowarjo kaž statny zawod Sachsenforst tohorunja tury poskićeja. W Hornjej Łužicy lětsa dohromady 66 tajkich přewjedźemy.
Do kotreje měry SMUL poskićerjow podpěruje, kotřiž ze serbskej rěču dźěłaja?
Kreatiwnje lutować?
Trjebamy poprawom hišće serbske powołanske dźiwadło? Kedźbu: Haj! Cyle nuznje samo. Smy jenička mjeńšina po cyłej Němskej a jedna z mało po cyłej Europje, kotraž ma swójski ansambl profesionalnych dźiwadźelnicow a dźiwadźelnikow. Tute naše serbske dźiwadło je, runja Serbskemu ludowemu ansamblej, wupłód našeje serbskeje wutroby, kotraž je stajnje hižo za kulturu biła. Němsko-Serbske ludowe dźiwadło, to je naše dźiwadło. Jewišćo w Budyšinje je naš wuraz žedźby za wysokej kulturu. Jasnje pak je, zo je w časach towaršnostneje polarizacije a powšitkowneho trenda na zjawnych institucijach lutować, dale a ćežo, kulturne institucije z dosahacymi financielnymi srědkami wuhotować. Na tym dypku, zo dyrbimy lutować, drje hišće njejsmy, Budyske dźiwadło hižo na personalu lutuje: Na němskej internetnej stronje su tuchwilu dohromady tři dźěłowe městna wupisane. Wšitke tři su z wobłuka serbskeho dźiwadła. Tak su tam dźěłowe městno dramaturga, sobudźěłaćerki za serbski marketing a za disponentku serbskeho dźiwadła wupisane.
Hórki zaso start a cil pućowanja
Organizatorjo zarjadowanja „Slaviamarš“ přeprošuja sobotu, 31. meje zaso na 50 kilometrow dołhe pućowanje po Hornjej Łužicy. Jedyn z organizatorow je 28lětny referendar wučerstwa Matej Wjeńka. Milan Pawlik je z nim rěčał.
Što je Was pohnuło, tute wosebite wubědźowanje we Łužicy zarjadować?
M. Wjeńka: Hromadźe ze sotru swojeje mandźelskeje wobdźělich so w lěće 2021 na tak mjenowanym „Mamutowym maršu“ blisko Berlina. Wosebje přihotowałoj pak so na 100 kilometrow dołhu turu, kotruž dyrbja wobdźělnicy w 24 hodźinach absolwować, njejsmoj. Po 21 hodźinach běchmoj jara zbožownaj a wolóženaj, zo smój cil docpěłoj. Dožiwjenje běše nam z inspiraciju. Zhromadnje ze swojej mandźelskej chcychmoj podobne zarjadowanje – jenož z połojčnej distancu – we Łužicy poskićić. To smój 2022 zwoprawdźiłoj. Lětsa naš „Slaviamarš“ hižo štwórty raz organizujemy. Našemu teamej přisłušeja moja mandźelska Marie-Luise, jeje sotra Leoni Matješkec a Fabian Šěrak.
Kotre konkretne nadawki maće spjelnić, zo by so sportowy event radźił? Maće dalšich pomocnikow?
Předewzaća lěpje zwjazać
Na ležownosći holanskeje farmy w Zdźěri su Radworska, Wulkodubrawska a Malešanska gmejna swojich firmownikow na 1. předewzaćelski dźeń přeprosyli. Bianka Šeferowa je so pola Radworskeje wjesnjanostki Madeleine Rynčoweje za pozadkom wobhoniła.
Kak je so ideja zhromadneho předewzaćelskeho dnja zrodźiła?
M. Rynčowa: Loni w awgusće zetkachmy so wjesnjanosća z Radworja, Wulkeje Dubrawy a Malešec zhromadnje z krajnym radu Budyskeho wokrjesa Udom Witschasom a zapósłancom sakskeho krajneho sejma Markom Šimanom (wobaj CDU) tu w Zdźěrjanskej holanskej farmje. Při tym zrodźi so ideja, zo měli zhromadnje něšto za předewzaćelow kónčiny činić. Zetkanje firmownikow mějach wosobinsce hižo dlěje předwidźane. Tež tamnym wjesnjanostam je tole wažna naležnosć. Jako gmejnski zwjazk z Wulkej Dubrawu a Malešecami pak je tole efektiwnišo a móžemy wjace docpěć. Wjeselu so, zo je něhdźe 80 předewzaćelow přeprošenje sćěhowało. A sym překwapjena, kak mnohostronsce su firmy w regionje nastajene.
Što je zaměr předewzaćelskeho dnja?
Wosebitosć róžownika
„Nět meja na zeleni, so debi z kwětkami“ – kěrluš, kotryž nas hnydom na nalětni róžownik dopomina. Dny bywaja dlěše, temperatury stupaja, słónco husćišo swěći, wša přiroda rozkćěwa. Tola meja njepřinjese jenož pisane łuki a dobru naladu ze sobu, ale tež lětstotki staru tradiciju, kotraž so w mnohich serbskich wsach dźensa hišće z hordosću pěstuje – mejemjetanje. Tute je wjace hač jenož swjedźeń: Je to podawk, kotryž wjacore generacije zwjazuje, wjesnu zhromadnosć skruća a tamnišu młodźinu zjednoća. Tak stej na přikład w Pančicach-Kukowje a we Wotrowje młoda a starša generacija zapřijatej. W serbskej kónčinje zetkawaš kónc tydźenja ludźi zbliska a zdaloka, kotřiž stary nałožk sobu pěstuja. Kopaće połny stan a wšitcy su wćipni: Štó budźe lětsa najspěšniši a sej titul mejskeho krala zawěsći?
Z wida Lěwicy je jenož Domowina rěčnica ludu
„Kak dale ze Serbskej Lěwicu“ rěka forum 24. meje wot 10 hodź. w Budyskim Serbskim domje. Na nim so tež Rico Gebhardt wobdźěli, serbskopolitiski rěčnik frakcije Lěwicy w Sakskim krajnym sejmje. Z nim je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Lěwica ma jenož hišće šěsć zapósłancow, ale najebać to rěčnika za serbske naležnosće. Tón nadawk dotalny wjelelětny předsyda frakcije wukonja – to rěka, tema je frakciji jara wažna?
R. Gebhardt: Smy jenička w krajnym sejmje zastupjena strona, kotraž serbskich čłonow a jich škit eksplicitnje we wustawkach naspomina. Wjeselu so, zo směm so dale wo tutu temu starać.
Po tym zo njeje strona wjelelětneho serbskeho zapósłanca Hajka Kozela 2014 na wuhladnym městnje za wólby sejma nastajiła, je konflikt mjez Serbskej Lěwicu a krajnym zwjazkom strony samo změrcowsku komisiju zaběrał. Je tuta zwada mjeztym wothóčkowana?
Spisarjo lista Budyskeje CDU jenož mjeńšina
Tak mjenowany palny list Budyskeho wokrjesneho zwjazka CDU nastupajo wobchadźenje z AfD je w medijach wulku kedźbnosć zbudźił. Marko Wjeńka je so wo tym z předsydu Budyskeho wokrjesneho zwjazka Steffenom Roschekom rozmołwjał.
W medijach rěča wo tym, zo je so Budyski wokrjesny zwjazk CDU z palnym listom na krajne předsydstwo w Drježdźanach wobroćił a sej hinašu politiku hladajo na AfD žadał. Kak to posudźujeće?
Steffen Roschek: List pochadźa z pjera dwanaće čłonow Budyskeho wokrjesneho zwjazka. Jedna so wo jich wosobinske měnjenje. Kóždy čłon strony ma prawo, swójske měnjenje zwuraznić. Akcija njebě pak ze mnu wothłosowana. Mjerzace je, zo steji na spočatku lista: „My čłonojo wokrjesneho zwjazka ...“
Kak sće na list jako předsyda wokrjesneho zwjazka reagował?
Bjez serbskich talentow
Sakska hudźbna rada z.t. spěchuje instrumentalny dorost. Milenka Rječcyna je so z projektowej nawodnicu rady Ulrike Kirchberg rozmołwjała.
W čim pokazuja so w dźěławosći Sakskeje hudźbneje rady regionalne wosebitosće swobodneho stata Sakskeje?
U. Kirchberg: Spytamy jako třěšny zwjazk wosebje lajske hudźenje po wšej Sakskej w cyłej swojej bohatosći zwobraznić. Specielne regionalne wosebitosće njejsu w zašłych dźesać lětach žanu rólu hrali.
Stej so towarstwo kaž tež krajny młodźinski orchester (LJO) hižo ze serbskimi wuměłcami rozestajałoj?
U. Kirchberg: LJO je loni w nalěću z Judith Kubicec jako hóstnej dirigentku dźěłał. W rozmołwnym kole w běhu projekta smy so z njej wo jeje serbskich korjenjach a z tym zwjazanych tradicijach a dźensnišim towaršnostnym zarjadowanjom wuměnili. Knjeni Kubicec skutkuje prawidłownje jako dirigentka za projekt LANDstreicher.
Kónc wójny a wuswobodźenje
Kóždy raz, hdyž moja wowka wo kóncu Druheje swětoweje wójny rěčeše, dyrbjach ju wuporjedźić. Jako chowanc socialistiskeje šule NDR wězo wědźach, zo njeběchu to „Rusojo“, kiž běchu 1945 z wuchoda do Němskeje přišli, ale „sowjetscy wojacy“ a zo njebě to kónc wójny, ale „wuswobodźenje“. Dźiwach pak so, zo wona mojim mudrosćam mjelčeše.
Pozdźišo zhonich, zo njebě wuswobodźenje Łužicy jenož krawny a smjertny dóńt tysacow wojakow, ale zo dyrbješe tež ciwilna ludnosć hrózbu wójny dožiwić, kotruž njebě zawinowała. Po politiskim přewróće je Beno Budar wšelake dožiwjenje serbskich žonow dokumentował. Nowy film Dolina smjerće serbskeho studija Wuhladka tole tohorunja tematizuje. W nim so wuraz „wuswobodźenje“ lědma jewi. Hdyž dyrbješe wobydlerka w Baćonju tehdy jako dźěćo dožiwić, kak pólscy wojacy jeje nana, kiž bě jich jako wuswobodźerjow witał – krjuduja a skónčnje morja, wuraz wuswobodźenje woprawdźe njetrjebaš. Wot wojakow wumocowane serbske žony a holcy so tež wuswobodźene nječujachu.
Cyrkwinski dźeń z nowostku
Wo lětušim Serbskim cyrkwinskim dnju 17./18. meje w Husce pod hesłom „Spěwajće Knjezej nowy kěrluš“ je so Marcel Brauman z Matom Krygarjom, předsydu Serbskeho ewangelskeho towarstwa, rozmołwjał.
Na koho so Serbski cyrkwinski dźeń měri, kotrych wopytowarjow wočakujeće?
M. Krygaŕ: Sobotu steji přednošk z čitanjom dr. Roberta Lorenca wo Husčanskej wosadźe w Mukowej statistice Łužiskich Serbow w srjedźišću. Z tym chcemy wosebje tamnišim wosadnym pokazać, zo maja žiwe serbske stawizny, na kotrež móhli nawjazać. Tomu so swačina, bjesada a němska Boža słužba w cyrkwi z fararjom Thomasom Schädlichom přizamknu. Za sobotniše zarjadowanja, kotrež serbski superintendent Krystof Rummel w 15.30 hodź. w awli Powołanskeho gymnazija zahaji, wočakujemy něhdźe 30 zajimcow, za njedźelu wězo wjac.
Druhi dźeń, njedźelu, ma potom bóle nadregionalny wuznam?
