Nowemberski blues zahnał
Přiznawam, zo ličba mojich apokalyptiskich wizijow wo přichodźe čłowjestwa w nowembrje přiběra. Hladajo na wjele mokrych a šěrych nazymskich dnjow wšak to najskerje njezadźiwa – to je „nowemberski blues“. Jedyn z hrózbnych scenarijow, kotryž mje hdys a hdys trapi: Wulka mobilizacija NATO, dokelž je Putin baltiske staty nadpadnył, zo by je „domoj dowjedł“, a strach, zo dyrbitaj mojej synaj do wójny. Tón je so po nowym dojednanju knježerstwoweje koalicije w zwisku z nowym zakonjom za wobornu winowatosć zawčerawšim tróšku pomjeńšił – wobaj synaj staj so do lěta 2008 narodźiłoj. Hač pak je naćisk połny kompromisow a ewentualitow kmany, němske wójsko wo něhdźe 80 000 wojakow powjetšić, na tym dwěluju.
Projekt turistam na wužitk
Dohromady 17 projektow wuznamjeni Załožba za serbski lud jutře na mytowanskim zarjadowanju wubědźowanja idejow „Rěč zwjazuje. Rěc zwězujo. Sorbisch verbindet.“ Mjez nimi je tež ideja Słonoboršćana Daniela Měrćinka z titulom „SorbPOI“. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Móžeće našim čitarjam swój projekt tróšku znazornić?
D. Měrćink: „POI“ – to je jendźelska skrótšenka za „turistisce zajimawu městnosć“. Mój projekt je pod smužku digitalny wjednik přez dwurěčny sydlenski rum Serbow, w kotrymž su tajke městnosće zapřijate. Naćisk wobsteji z třoch hłownych komponentow. Sprěnja z digitalneje platformy, kotruž k dispoziciji staju. Druhi wobstatk su digitalne informacije za dźesać turistiskich městnosćow, na kotrež ma pućowacy na městnje z pomocu qr-coda přistup. Třeća komponenta je koncept za zdobywanje dalšich, na turistiskich wobsahach sobuskutkowacych partnerow. Myslu to na přikład na Serbski institut, z jeho digitalnymi stawizniskimi datami, ale tež na studijo LUCIJA, kotrež móhli zajimawe multimedialne formaty stworić.
Što běše Wam nastork za projekt?
Wašnička sej wobchować
„Njeje ženje přepozdźe ... jednorěčnosć je lěkujomna!“ rěka na nalěpku, z kotrymž wabješe Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) před něhdźe dźesać lětami we wobłuku kampanje Language diversity za wjelorakosć a runoprawosć rěčow. Rěč je bjezdwěla z centralnym stołpom kóždeježkuli narodneje a kulturneje identity, jeje potłóčowanje bě a je tuž „woblubowana“ metoda, je-li ze zaměrom knježacych, (znajmjeńša najprjedy raz) jasnje definowanemu geografiskemu teritorijej „homogeny statny lud“ přirjadować. Hač so to potom „latinizacija“, „germanizacija“, „polonizacija“ abo „rusifikacija“ mjenuje ničo na tym njezměni, zo njejedna so wo někajki přirodny proces, ale wo zwoprawdźenje kumštneho konstrukta. Tajki je z historiskeho wida stajnje na škodu mjeńšinow był, chibazo jednaše so wo mjeńšinu na mocy.
Nowy tekst za znatu melodiju
Za njecyłe tři tydźenje wotměje so mjeztym 151. schadźowanka w Budyskej Krónje. Na njej wobdźěli so serbski studentski chór. Milenka Rječcyna je so z jeho nawodu Antonijom Matikom rozmołwjała.
Wot lońšeho nawjedujeće studentski chór. Kotre nowosće nas wočakuja?
A. Matik: Nawjeduju jón, mam pak wuměłsku partnerku poboku: Poskitk za schadźowanku mjenujcy zhromadnje z Helenu Brězan-Hejdušcynej přihotuju. Mjez druhim smój hromadźe tekst na spěw napisałoj, kotryž budźemy prezentować. A wězo so wo wšěm dorěčimoj. Do toho sym z Theju Hantušowej dźěłał.
Studentski chór wustupi wospjet z 1. serbskej kulturnej brigadu. Što přihotujeće?
Jubilarej Erwinej Hanušej k dźewjećdźesaćinam
Mamy mnohe wuznamne serbske a druhe wosobiny, kotřiž so w běhu stawiznow za wuchowanje, daledawanje a wuwiwanje delnjoserbskeje rěče zasadźowachu, kotřož su knihi wudali a z tym zakład za delnjoserbske pismowstwo tworili abo cyrkwinske teksty a bibliju přełožowali. Mnozy su so nowinarstwu, někotři literaturje a druzy gramatice abo prawopisej wěnowali. Jedyn z nich, kiž je so wosebje w zašłych lětdźesatkach na wšelakich rěčnych polach za delnjoserbšćinu zasadźał a ju w jeje dźensnišej formje rěčnikam a wuknjacym spřistupnjał – hač we wučbje, wučbnicach abo ze słownikami – je Erwin Hanuš. Slawist, wučer, docent, redaktor rozhłosa, awtor, přełožowar, rěčespytnik a redaktor Pratyje swjeći dźensa swoje 90. narodniny.
Serbja na jewišću Europy zastupjeni
Serbja słušeja k najstaršim připóznatym mjeńšinam Europy – a tola njeje jich wobstaće samozrozumliwosć. Jich rěč a kultura stej wohroženej. Globalizacija, demografiska změna předewšěm małe ludy wobwliwuja. Tohodla njeje mjeńšinowa politika za Serbow jenož tema připódla, ale prašenje přežiwjenja. Domowina so sylnje za to zasadźuje, tež na europskej runinje, kaž zańdźeny tydźeń w južnotirolskim Bozenje na kongresu organizacije FUEN. Organizacija stara so wo politiku za mjeńšiny a z tym wo prawniski a kulturny škit. Wona twori ramikowe wuměnjenja, zo byštej rěč a identita přežiwiłoj. Wona je wuraz žiweje demokratije a wuznaće k mnohotnosći w Europje.
Ludźom radosć do wutroby kuzła
Serbske šulske towarstwo z. t. a studijo LUCIJA gratulujetej mištrej serbskeho klankodźiwadła Měrćinej Krawcej z Budyšina wutrobnje k jeho 90. narodninam, kotrež je wón wutoru, dnja 28. winowca, woswjećił. Ženje njeje wotpokazał, hdyž jeho prošachmy, zo by na našich zarjadowanjach přihladowarstwo z klankodźiwadłom zwjeselił. Ani ženje ně njepraji, hdyž wo to dźe, młódšich ludźi w hraću z klankami wukmanjeć. Za to so jemu wutrobnje dźakujemy.
Młodostnych zapřijeć
Dr. Hartmuta Leipnera su minjenu sobotu na kongresu w južnotirolskim Bozenje za wiceprezidenta FUEN wuzwolili. Bianka Šeferowa je so z nim krótko po tym rozmołwjała.
Ze 168 hłosami sće nětko wiceprezident FUEN. Što to za was woznamjenja?
dr. H. Leipner: Wězo so najprjedy raz jara wjeselu, zo sym jako zastupjer dźěłoweje skupiny słowjanskich mjeńšin organizacije FUEN (AGSM) woleny a zo móžu w prezidiju sobu skutkować. To je wulki nadawk a wjele dźěła, ale přiwšěm tež wažne, zo njejsmy jenož jako Serbja, ale Słowjenjo tam zastupjeni. AGSM je najwjetša skupina w FUEN. Tohodla je jara wažne, zo móžemy tam sobu rozsudźić.
Maće ćežišća, kotrymž chceće so wěnować?
Poslednja šansa
Dowěrje Serbow wotpowědować
Wo jeje prěnim lěće w sakskim krajnym sejmje je so z Elaine Jenčec (CDU), zastupjerku „serbskeho wólbneho wokrjesa“, Marcel Brauman rozmołwjał.
Što wotchila so najbóle wot toho, štož sće do toho wočakowała?
E. Jenčec: Pozitiwnje je, zo je frakcija moje přeće spjelniła, w financnym a kubłanskim wuběrku sejma skutkować. Nimo toho su mje tež do prezidija parlamenta powołali, hdźež postajeja wotběh posedźenjow. Wšelake procesy bych drje rady pospěšiła. Prěni raz ma Sakska mjeńšinowe knježerstwo, štož sej wjac wothłosowanjow a kompromisow wužaduje. Najebać to je knježerstwo jednanjakmane, kaž je wobzamknjenje krajneho etata pokazało.
Kotru rólu hraja serbske temy we Wašim wšědnym dźěle?
