Sobu při kolebce Załožby za serbski lud stał
Braniborčanam bě wón po towaršnostnym přewróće 1989/1990 wěsta nanowa figura. Jeho skutkowanje jako ministerski prezident noweho zwjazkoweho kraja waža sej mnozy podobnje kaž te Kurta Biedenkopfa za znowa wutworjeny Swobodny stat Saksku. Wón – Manfred Stolpe – je wčera wosomdźesaćiny swjećił.
Zastojnstwo ministerskeho prezidenta wukonješe čłon SPD wot 1. nowembra 1990 hač 2002, wot samsneho lěta do 2005 bě zwjazkowy minister za wobchad, twarstwo a bydlenjotwarstwo.
Statistika je jedna stronka
Daty a fakty su to, štož statistikarjow zajimuje. W zwisku z naćiskom nowelěrowaneho sakskeho šulskeho zakonja tež daty a fakty njepomhaja, postupowanje ministerstwa za kultus (SMK) zrozumić. Te bě spočatk lěta zjawnosć namołwjało wo zakonju diskutować. Nimale tysac ludźi je so na dźewjeć tajkich diskusijnych kołach wobdźěliło, mjez druhim w Budyšinje. Tam su pomocnicy z agentury, kotruž bě SMK angažowało, ideje a namjety napisali. Ministerka Brunhild Kurth (CDU) bě napominała wužiwać nastajene kašćiki. Do nich móžachu ludźo swoje namjety k polěpšenju naćiska pisomnje podać, tež anonymnje. 430 tajkich je ministerstwo dóstało. Přidatna onlinowa konsultacija je 570 stejišćow wunjesła. Wjace hač tysac na kóncu zličichu, 660 z konkretnymi pokazkami. Šwarna to ličba. Hač do zańdźeneho tydźenja, jako druhi naćisk zakonja předpołožichu, je jón SMK w 40 dypkach změniło. Te pak su po wjetšinje jenož redakcionelneho razu, ministerka přizna. Njeběchu namjety domyslene dosć? Běchu wone snano přezastarske, předoprědkarske abo překritiske?
Nimo nowych słowow podawa tež pozabyte
Wón je wuběrny znajer serbskich regionalnych a kulturnych stawiznow a fachowc za serbsku rěč, jeje gramatiku a prawopis. Wulke zasłužby je sej dźensniši jubilar tež na polu tworjenja serbskich słowow zdobył. Njezadźiwa tuž, zo mjenuja jeho mnozy tež „mister Minuta serbšćiny“, štož scyła lózysce měnjene njeje, ale po mojim zdaću dosć derje přitrjechi.
Wěc organizacije
Studentske towarstwo Sorabija Lipsk chce so ze zapisanym towarstwom stać. Wo tym a dalšich předewzaćach cyłka je so Janek Wowčer z nowej předsydku Francisku Grajcarekec rozmołwjał.
Kotrych lěpšin so ze zapisanja nadźijeće?
F. Grajcarekec: Na prěnim městnje steji zhromadnosć. Je pak tež cyle běrokratiskich lěpšin, kaž zawěsćenje. Dale, a to drje bě rozsudny dypk, wolóžamy sej projektne dźěło, přehlad financow a scyła dohlad do dźěławosće Sorabije z rozprawu na hłownej zhromadźiznje.
Kelko čłonow maće a z kotrych studijnych směrow woni pochadźeja?
F. Grajcarekec: Smy něhdźe třicećo. Nimo studentow wučerstwa a sorabistiki su to tež studowacy slawistiki, rěčewědy, mediciny, skótneho lěkarstwa, twarstwa, inženjerstwa, žurnalizma, prawa, chemije a informatiki.
Štó Was w předsydstwje podpěruje?
F. Grajcarekec: Městopředsyda je Damian Dyrlich z Noweje Wjeski, kiž je nas dotal w Zwjazku serbskich studowacych zastupował. Pokładnik je Radworčan Jakub Hantuš.
Što su wjerški lětušeje dźěławosće?
„Chcemy tola tež swjećić“
Wšitke dźiwadłowe jewišća Sakskeje njepředstaja wot 18. do 22. meje w Budyskim NSLDź jeno swoje aktualne inscenacije, ale chcedźa so z přihladowarjemi tež rozmołwjeć. Cordula Ratajczakowa je so z koordinatorku 9. zetkanja sakskich dźiwadłow Karolinu Wernicke rozmołwjała.
Šěsnaće hłownych předstajenjow, sydom přewodźacych zarjadowanjow a k tomu hišće kóždy wječor pózdni program – kajki je dotalny wothłós na poskitk?
Olympiada wužadaca była
Božena Hojerec z Jaseńcy chce so stać z wučerku za zakładnu šulu a studuje na Instituće za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Na lětušej 50. olympiadźe serbskeje rěče sće so nimo dalšich wosom studentow wo wobdźělnikow starała. Sće to prěni króć činiła?
B. Hojerec: Ně, sym hižo loni skupinu přewodźała. Mějach wšitko, wosebje pak temu, z kotrejž su so wobdźělnicy zaběrali, za jara zajimawe. Loni dźěše wo to, w teamje so z pčołkami zaběrać.
Lětsa bě wšitko trochu hinak. Kak sće to dožiwiła?
B. Hojerec: Haj, lětsa běše cyła struktura hinaša. Tež dožiwjenja šulerjow so lońšim njerunachu. Lětsa bě jednotliwc wjele bóle wužadany. Šulerjo rozestajachu so na cyle wšelakore wašnje z temu woheń a běchu jara aktiwni.
Měniće, zo móžeće wudźěłane materialije za wobdźělnikow w běhu studija a pozdźišo jako wučerka wužiwać?
Rjadowanja to dowoleja
Transparenca je kaznja towaršnosće, kotraž móže dowěru ludnosće do skutkowanja wosebje politiskich gremijow jara wobwliwować. To bywa ćim wočiwidniše, maš-li konkretne přirunowanje z druhim zwjazkowym krajom. Prašenje tuž rěka: zjawnje abo njezjawnje wuradźować? Přikład za to je zhromadne posedźenje sakskeje Rady za serbske naležnosće a braniborskeje Rady za naležnosće Serbow minjenu póndźelu w krajnym sejmje w Drježdźanach.
Margarećina hěta turu wobohaća
Wulka Dubrawa (SN/BŠe). Energijowa tura łužiskeje industrijneje kultury zwjazuje tradicionalne a zdźěla aktiwne městnosće, hdźež energiju produkuja abo produkowachu. Wotnětka wobohaća turu tež Wulkodubrawska Margarećina hěta, w kotrejž je elektropórclinowy muzej zaměstnjeny. Poprawom bě hěta hórniski zawod. Wudobywali njejsu tam jenož wuhlo, ale tež běłu hlinu, w susodnej wsy samo kaolin. Tak nasta fabrika, hdźež zhotowjachu wšelake elektrotechniske wudźěłki z pórclina, na přikład wosebite izolatory. Na třoch etažach ma Margarećina hěta 17 wustajenskich rumnosćow. Filmowe předstajenja poskitk wobohaćeja.
Na jědnaće stacijach so energijowa tura łužiskeje industrijneje kultury w Sakskej nětko prezentuje. Na jednotliwych městnosćach ludźo nazhonjeja, kak z wuhla energija nastawa a pod kotrymi wobstejnosćemi dyrbjachu hórnicy tehdy dźěłać. Tak twori so zajimawy poćah mjez nowowutworjenej łužiskej jězorinu a originalnymi městnosćemi hórnistwa.
Čłowjek z krutym rjapom a ze serbskej zasakłosću
Hdyž budu so něhdy za wonymi Serbami prašeć, kotřiž su so z wosebitej angažowanosću šěrjenju serbskeje rěče wěnowali, budźe drje zas a zas tež Hinc Cuška mjenowany. Narodźeny dźensa před 80 lětami w Mortkowje, we wsy, hdźež bě serbšćina drje hišće žiwa, hdźež pak ju dźěćom dale njedawachu – kaž na mnohich wsach kónčiny –, kročeše Cuška najprjedy njeserbski puć do žiwjenja. Chodźeše we Wojerecach do Lessingoweje (němskeje) šule. Hakle jako dorosćeny nawukny na Serbskej rěčnej šuli w Minakale rěč, kotraž jeho wot toho časa dospołnje jimaše. Tam napadny wón publicistej Hubertej Žurej. Wabjachu jeho najprjedy za pomocneho redaktora Płomjenja. W tym času tež ja do Ludoweho nakładnistwa Domowina přińdźech. Hinc Cuška napadny mi jako čłowjek z krutym rjapom, ze serbskej zasakłosću a – kaž to druzy druhdy hódnoćachu – z lózej (tež politisce lózej) hubu.
„Budyski juwel njespušćić“
W februaru bě koncern Bombardier připowědźił, w Budyšinje a Zhorjelcu 930 dźěłowych městnow šmórnyć. Zapósłanc Sakskeho krajneho sejma Marko Šiman (CDU) so sylnje za jich zachowanje zasadźa. Bianca Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Što woznamjenja wottwar dźěłowych městnow za Budyšin?
M. Šiman: Za mnje je wažne, zo so w regionje telko industrijnych městnow kaž jenož móžno zachowa. Dokelž wot jednoho dźěłoweho městna dalše městna dodawaćelow wotwisuja. Njemóžemy tuž předwidźanu dimensiju wottwara akceptować. Njeakceptuju tež, zo so knježerstwo na socialne plany spušća.
Što sej Wy žadaće?
M. Šiman: Trjebamy strategiju we wobłukach, w kotrychž hodźi so statna popěra. Předewšěm měł stat podpěrać slědźenje a wuwiwanje, štož by wažny signal kanadiskemu koncernej był.
W kotrej formje so za Budyske stejnišćo zasadźeće?
