Specifiski łužiski, moderny design
Sakski centrum za kulturne kreatiwne hospodarstwo KREATIWNA SAKSKA, ludowa banka Drježdźany-Budyšin a Budyski Serbski muzej wupisaja wubědźowanje SORBIAN STREET STYLE. Składnostnje je so Bosćan Nawka z kuratorku wustajenišća Andreju Pawlikowej rozmołwjał.
Knjeni Pawlikowa, što za wubědźowanjom tči?
A. Pawlikowa: Zasadna myslička bě předstajić serbske młodźinske žiwjenje. We wobłuku koncepcije wustajeńcy smy so dźeń a bóle tematice tekstilowy design zbližili. W tym zwisku smy mysl zrodźili, přehladku z wubědźowanjom zwjazać. Tak chcemy kónc septembra nimo kolekcijow pućrubarjow načasneho serbskeho designa, kaž na přikład kreacije Kornelije Sir, tež cyle nowe wudźěłki młodych a dorostowych wuměłcow wustajeć, kotrež takrjec hakle nastawaja.
Štó smě so na wubědźowanju wobdźělić?
So wobdźělić a moderěrować
Delnjołužiske Spěchowanske towarstwo za serbsku rěč w cyrkwi z.t. je rozesłało zjawny list nastupajo rozprawu wo ewaluaciji delnjoserbšćiny tule rěč wuwučowacym zakładnym šulam w Braniborskej. Milenka Rječcyna je so z předsydu towarstwa dr. Hartmutom Leipnerom rozmołwjała.
Z kotreje přičiny sće so jako towarstwo na tele wašnje z temu rozestajeli?
H. Leipner: Njejsmy fachowcy na kubłanskim polu, to je jasne. Mamy pak swoje ideje, što je trěbne za zjawne žiwjenje. W tym zmysle stejimy k dispoziciji jako moderator procesa, kotryž měł wšitkich potrjechenych za jedne blido zwjesć. Jako towarstwo smy tež čłon braniborskeje kubłanskeje syće. Tu mam jako prawu organizaciju, kotraž dyrbjała so wo problematiku starać a kotraž móhła něšto iniciěrować.
Sće prěnje towarstwo, kotrež je so zjawnje wuprajiło. Čehodla?
Na kóšty našich wnučkow
Njesłušam poprawom k tym, kotřiž swět jeno přez čorne nawoči widźa. Hladam-li pak na dźěło tak mjenowaneje wuhloweje komisije a wosebje na tydźenja předstajene „wuslědki“, mam wulke wobmyslenja a tójšto prašenjow.
Najbóle so prašam: Zwotkel budźemy po lěće 2038 milinu brać, po tym zo poslednju milinarnju zawru? Změjemy potom w měrnej zymskej nocy hišće ćopłu stwu, hdyž solarne připrawy njefunguja a wětrniki so njewjerća? Što budźe z płaćiznu miliny? Hižo nětko płaća ludźo w Němskej po wšej Europje najwjace za milinu, štož je předewšěm wuskutk woneje wulkeje politiskeje ofensiwy na dobro wobnowjomnych energijow wokoło lěta 2000. Nětko je kóždemu jasne, zo płaćizny miliny dale rozrostu, hdyž Němska jadrowe a wuhlowe milinarnje wotpinje a sej tak połojcu wšeje elektroenergije sama rubi. Alternatiwy za tutu formu spušćomneje energije njejsu nihdźe žane spóznajomne. Zo budźe hač do lěta 2038 technika tak daloko wuwita, njech wěri, štóž chce! A zo budźe zwjazkowe knježerstwo ze swojimi přiražkami płaćiznu miliny takrjec kumštnje nisku dźeržeć, mam prosće za rjanu bajku.
Wulki zajim za wiki kołbaskow
Optikarski mišter Thomas Koch ma swój wobchod na torhošću w Kamjencu. Wot 1. januara 2016 je wón předsyda Kamjenskeje cityjoweje iniciatiwy. Wikowanske zjednoćenstwo ze 67 čłonami je kóždemu přistupne. Měrćin Weclich je so z Kochom rozmołwjał.
Lisćina čłonow Kamjenskeho nutřkoměšćanskeho towarstwa saha wot mějićelow hotela „K běłemu jelenjej“, awtowych domow, pjekarnje a kwětkarnje hač ke křesćanskej knižnej stwičce a měšćanskej apotece. Mjez nimi su tež serbscy wikowarjo, kaž Cyžec črijowy wobchod a Wowčerkec kofejownja. Što je hłowny zaměr wulkeho a zawěsće z mnohimi dobrymi idejemi zestajeneho cyłka?
T. Koch: Cityjowa iniciatiwa ma wulki wotmysł, wožiwić centrum Lessingoweho města. Kaž w mnohich mjeńšich městach Sakskeje mamy problem, zo tam ze zawrjenjom wobchodow, filialow a druhich wikowanišćow žiwjenje dźeń a bóle woćichnje. Naša iniciatiwa je nastała, nutřkowne město atraktiwniše wuhotować, tak tež nastupajo nowozasydlenja, nowe wobchody abo přewzaće wobchodow.
Kak wuwiće w Kamjencu posudźujeće?
Serbski sejm budźe tema
Aktualna wólbna perioda Sakskeho krajneho sejma so lětsa nachila. Z Haraldom Baumannom-Hassku, rěčnikom frakcije SPD za naležnosće Serbow, je so Axel Arlt rozmołwjał.
Što sće ze serbskopolitiskeho wida w nachilacej so wólbnej periodźe docpěli?
H. Baumann-Hasske: Bohužel njejsmy telko docpěli, kaž běchmy sej předewzali. Smy hladali, zo runje we wobłuku wědomosć a wuměłstwo na wysokich šulach połoženje za studentow polěpšamy, zajimowacych so za sorabistiku. W tym wobłuku móžeše naša ministerka Eva-Maria Stange něšto docpěć. A zasadnje smy tež spytali kubłanski poskitk wukmanić. Zo njejsmy z politiskeho wida krajneho sejma wjace činili, wobžaruju. Dyrbju přiznać, zo wjetše kroki docpěli njejsmy.
Kak wažne Wam je sakski serbski zakoń na swoju aktualnosć přepruwować?
Rjemjeslnikow wuznamjenili
Drježdźany (SN/BŠe). Za wosebity angažement a dobre wukony we wobłuku zawěsćenja fachowcow je Drježdźanska rjemjeslniska komora wčera wukubłanske zawody na wuchodźe Sakskeje a rjemjeslniski dorost wuznamjeniła. Cyłkownje 26 młodostnych docpě prěnje městna we wubědźowanju komorneho wokrjesa „Profije něšto zdokonjeja“. Dwacećo kwalifikowachu so za spěchowanje powołanskeho wukubłanja a wjesela so nad stipendijom zwjazkoweho knježerstwa. Titul „Přikładny wukubłanski zawod lěta 2018“ zawěsći sej třiceći rjemjeslniskich předewzaćow. Jedne z nich je elektrocentrum w Großenhainje, hdźež tuchwilu 23 młodostnych wukubłuja. Cyłkownje 113 wučomnikow je tam hižo swoje wukubłanje wuspěšnje wotzamknyło.
„Ćehnjemy wšitcy za jedyn postronk – za dualne wukubłanje a za rjemjesło jako woprawdźity kwalitny pječat“, wuzběhny prezident Drježdźanskeje rjemjeslniskeje komory Jörg Dittrich. Přiwšěm namołwi wón politikarjow, so wo přihódniše ramikowe wuměnjenja starać. K tomu słušatej acubijowy tiket a centralna syć powołanskich šulow.
To móžeš jenož z hłowu wić
Bych-li Pančičansko-Kukowski wjesnjanosta był, bych wšitko stejo a ležo wostajił a sej rjekł: „Čehodla sej to načiniš?“
Što je so stało? Hižo wjele lět prócuje so staršiska přirada Šule Ćišinskeho wo to, zo bychu spěšnosć awtow při kubłanišću na 30 km/h wobmjezowali. Nanojo a maćerje wobkrućichu to ze starosću, zo so šoferojo často na tempolimit njedźerža, zo wosebje rano wjace nakładnych awtow přez wjes ridruje a zo je někotrym samo čerwjena ampla smorže. Tak běchu so starši najprjedy z próstwu na Budyski krajnoradny zarjad wobroćili. Jako tam požadanje wo pomjeńšenje spěšnosće na hłownej dróze wotpokazachu, widźachu tež wučerjo kubłanišća a Pančičanska gmejnska rada šansu, zo přichodna instanca, hamt Sakskeho krajneho zarjada za dróhotwar a wobchad tempo na 30 km/h při šuli postaji.
„Sym wjesołya dźakowny“
Budyski tachantski kantor a docent za cyrkwinsku hudźbu Friedemann Böhme nawjeduje 1. serbsku kulturnu brigadu mjeztym dlěje hač dwaceći lět. Składnostnje jubileja ćělesa je so Bosćan Nawka z nim rozmołwjał.
Knježe Böhme, što Wam jubilej wosobinsce woznamjenja?
F. Böhme: To je wjeršk, na kotryž so w běhu šulskeho lěta přihotujemy. Kelkož wěm, su noty zdźěłane, tak zo móžemy přichodnje probować započeć. Do prapremjery oratorija „Hrodźišćo“ pak změjemy wjele, wjele druhich wjerškow. Na přikład wuhotujemy nalěto zhromadnje z wjacorymi partnerami koncert duchowneje hudźby w tachantskej cyrkwi, hdźež předstajimy twórbje Jana Pawoła Nagela. Potom chcemy – a to je mi wosebje wažne – 400. narodniny Budyskeje ewangelskeje wosady w Michałskej cyrkwi hudźbnje wobrubić. A w lěću podamy so we wobłuku kóžde štyri lěta organizowaneje wukrajneje wuprawy brigady do Litawskeje.
Składnostnje 50. róčnicy załoženja brigady sće rjekł, zo sće so nadawkej, nawjedować wuznamne ćěleso, z wulkim respektom bližił. Kak to dźensa wupada?
„Wysoki niwow dźeržeć“
Sylwija Rječcyna, wučerka stawiznow a serbšćiny na Serbskim gymnaziju Budyšin, je za organizatoriske naležnosće brigady zamołwita. Bosćan Nawka je so z njej wo tuchwilnym stawje a přichodźe ćělesa rozmołwjał.
Knjeni Rječcyna, brigada přihotuje wulki narodninski koncert. Byšće nam přeradźiła, kajki sće jězbny plan zdźěłała?
S. Rječcyna: Ručež změjemy partitury, započinamy zwučować. Prěnja faza intensiwnych přihotow za chór zaběži hižo w zymskich prózdninach. Podamy so na probowe lěwo do Čěskeje. Dalši kompaktny blok probow budźe kónc lětnich prózdnin. Prapremjera budźe w přichodnym šulskim lěće, dokładnje 28. septembra. Dotal su tři předstajenja planowane, a to dwójce w Chrósćicach kaž tež we Varnsdorfje.
Dźěl probow w prózdninach – kak šulerjo na to reaguja?
S. Rječcyna: To mjeztym wot čłonow brigady wočakujemy. Z tydźensce jenož połdrahodźinskej probu njemóžemy naš wysoki niwow dźeržeć. Spočatnje drje běchu wo tym zas a zas diskusije, w běhu lět pak su so wšitcy na to zwučili. A jeli tón abo tamna tola raz dowola dla njemóže, namakamy rozrisanje.
Tež wo serbskej hudźbje publikował
Dźensa swjeći wurjadny pólski hudźbnowědnik a publicist Zbigniew Kościów w Opolu dźewjećdźesaćiny. Narodźił je so 23. januara 1929 w Brodach na dźensnišej Ukrainje.
Nimo wjacorych knižnych wozjewjenjow, hłownje k biografijam znatych komponistow, spisa wón mnohe pojednanja a nastawki za wšelake nowiny a hudźbnofachowe pólske, serbske, armenske a ukrainske časopisy a wustupowaše zdobom jako hudźbny kritikar. Spisał je přinoški za Pólski rozhłós a skutkowaše pedagogisce dlěje hač połsta lět jako wučer na Opolskej hudźbnej šuli.
Za swoje zasłužby bu Kościów ze wšelakimi pólskimi a dalšimi wuznamjenjenjemi, kaž na přikład z Mytom Domowiny, počesćeny. Za serbski hudźbny stawiznopis wosebje wažne su jeho knižne publikacije wo Korli Awgusće Kocoru, Jurju Pilku a Michale Nawce. Dotal jeničce w pólskej rěči předleži zdobom knižny spis wo Bjarnaće Krawcu.
