Stary wětrnik a dom kata na Smjertnej hórce
Jědźeš-li po zwjazkowej dróze z Budyšina do směra na Wojerecy, widźiš za Čornym Hodlerjom na prawym boku puća stary wětrnik na kózłach. 176 metrow wysoka hórka, na kotrymž wón steji, rěka Łóžko, němsce: Totenberg, a leži na Łuhowskich zahonach, potajkim na teritoriju Njeswačanskeje gmejny. Přez nju wjedźe puć z Łuha do Chasowa. Na hórce namakachu rownišća ze železneje doby, a pječa buchu tu tež Chasowske a Łuhowske wopory čorneho mora za čas Třicećilětneje wójny pochowane, po čimž ma hórka swoje mjeno.
„Njech waša rěč a kultura žiwej wostanjetej“
Johannes Gerstengarbe w swojim studiju serbske spěwy nahrawa
Hač stej to skupinje Holaski a Astronawt, hač spěwarjo Stefan Nowak, Helena Hejduškec, Anna-Maria Bretschneiderec abo dźiwadźelnik Měrko Brankačk – wšitcy so w hudźbnym studiju Johannesa Gerstengarbe přewšo derje čujachu a dale čuja. Zaměstnjene je wone w něhdyšej šokolodowej fabrice w Drježdźanskim měšćanskim dźělu Johannstadt a rěka Ballroom-studio. Zeznał bě Johannes Gerstengarbe Serbow a serbskich hudźbnikow wospjet tež we wobłuku projektow w Budyskim Kamjentnym domje. Tamniši jednaćel Torsten Wiegel bě jeho do wšelakich nadawkow hromadźe z hudźbnym docentom Malte Rogackim zapřijał. Časćišo podawachu so tuž interpreća z Budyšina a wokoliny do Drježdźan, zo bychu tam nowe spěwy za serbski rozhłós abo za CD natočili.
Čornobóh a što tči za tamnišim pomnikom Otta von Bismarcka
Na wuradźowanju 6. oktobra 2021 je hłowny wuběrk Budyskeje měšćanskeje rady wobzamknył Bismarckowy pomnik na Čornoboze znowa natwarić. Financować a zwoprawdźić ma předewzaće Budyske spěwne towarstwo „Liedertafel“. Kaž bě zhonić, jedna so při tym wo znowanatwar „z politiskich motiwow zničeneho objekta“, nic pak wo to, wutworić nowu dopominansku městnosć. W Němskej su njeličomne pomniki, wopomjatne tafle a dróhi, kotrež su Bismarckej jako wosobinje němskich stawiznow wěnowane. Eberhard Schmitt je so ze stawiznami tuchwilu w zjawnosći wulce diskutowaneho pomnika dokładnišo zaběrał a posrědkuje tule swoje dopóznaća.
Cyrkej před 250 lětami poswjećena
Chróšćanscy wosadni fararjo so w běhu lět zaměrnje wo zachowanje Božeho domu starali
Spěwajo kěrluš „Ta cyrkej je dom Boži nam, tu Bóh nas zhromadźuje ...“ dopominaja so Chróšćanscy kemšerjo na swojich prjedownikow, kotřiž běchu w lětach 1769 do 1771 cyrkej w baroknym stilu, kajkaž tam dźensa steji, natwarili. Přichodnu srjedu budźe tomu 250 lět, zo poswjeći biskop Jakub Józef Wóski krótko do swojeje smjerće nowy Boži dom, kotryž bě a wosta kruty stołp narodneho a nabožneho byća.
Twarske dźěła w běhu lět
Z fararjom bě w Chrósćicach hač do lěta 1791 w Róžeńće rodźeny Jurij Cyž. W jeho naslědnistwje staraše so 13 fararjow – najdlěje, a to 47 lět wot 1834, Jakub Bart – nimo swojich duchownych nadawkow wo to, twarsku substancu wosadneje cyrkwje zachować. Jich zamołwita próca a zdokonjane dźěła, naličene w farskej chronice, njemóžeš wysoko dosć hódnoćić. Tak bě fararja Cyžowa zasłužba, zo dósta cyrkej dwě lěće po tym zo bu natwarjena, nowe pišćele. Tři lěta pozdźišo poswjeći tam tachant Měrćin Nuk nowej wołtarjej.
Poskitk z dožiwjenjemi pjelnjeny był
Zo Radworčenjo dobru mjezsobnosć haja, stej njedawno młodźinski klub a staršiska iniciatiwa dopokazałoj, přihotujo wosebity poskitk swójbam. Najprjedy přewjedźe něhdźe 30 dźěći z młodostnymi přezpólnu hru po sydom stacijach. Hromadźe honjachu mjez hrodom a Radworskej kupu, zo bychu pokład knježka Rudija pytali. Na kóždej ze stacijow namakachu pokazki na pokład. To bě wulke wjeselo! A jako započa so ćmičkać, zalězechu sej dźěći na přihotowane konopeje, zo bychu sej „Šmjatańcu w raju bajkow“ wobhladali. Wo kinowu atmosferu prócowachu so młodostni. Woni su popcorn kaž tež napoje předawali. A čłonojo staršiskeje iniciatiwy běchu słódne pizzy wobstarali. W ćopłych přikrywach a spanskich měchach bě to dźěćom rjane filmowe dožiwjenje pod hołym njebjom. Jakub Wowčer, Bianka Šeferowa
Za žně so dźakowali
W Chróšćanskej šuli „Jurij Chěžka“ su šulerjo njedawno domchowanku swjećili. Tak přińdźe tamniši wosadny farar Měrćin Deleńk k nim a je z nimi nyšpor swjećił. Dźěći pak su program předstajili. Rjany to nazymski wjeršk, hdyž płody z polow a zahrodow zběramy a so za žně dźakujemy.
Foto: Feliks Haza
Wosebita tura
Kak ze žita muka nastawa a z njeje chlěb? Čehodla njehodźi so chlěb direktnje nad wohenjom pjec? Na tejle a dalše prašenja su šulerjo na projektnymaj dnjomaj w Čornochołmčanskim Krabatowym młynje wotmołwu dóstali.
Serbske ornamenty na rubiškach a krawatach?
Nowy film sćelaka Arte wo našim ludźe wulku chwalbu žnjał
Tych filmow w serbskej rěči a ze serbskej tematiku njeje mało. Nahrawali su tajke za čas NDR – mjez druhim w režiji njeboh dr. Tonija Bruka –, tež hišće po lěće 1990. Zwjetša su to dokumentacije wo stawiznach a ludowej kulturje Serbow a wo Łužicy. Na Choćebuskim filmowym festiwalu su wone w sekciji „Heimat – Domownja – Domizna“ minjene lěta přeco widźeć byli – krótke a dlěše, starše a nowe.
Nowowutworjena syć „Łužycafilm“ so jara prócuje, serbskim produkcijam nowy wotmach a impulsy dawać. Přeco pak hišće něšto faluje – tajki porjadny dołhi hrajny film w serbskej rěči. Ideje za to su, ale nadźija, zo tajki w blišim času nastanje, njeje wulka. Hišće njeje tón čłowjek namakany, kiž by za tajki film prawu mysličku měł a tež scenarij napisał.
Do serbskeho hudźbneho tworjenja wusce zapřijaty
Na wopyće pola spěwarja, hudźbnika a komponista Matthiasa Kießlinga w Žylowje
Něhdźe 200 hudźbnych nahrawanjow – su to wobdźěłanja serbskich spěwow a swójskich kompozicijow na serbskorěčne teksty – je mjeztym 65lětny spěwar, hudźbnik, komponist a producent Matthias Kießling dotal za delnjoserbski rozhłós sćelaka RBB a hornjoserbski rozhłós MDR produkował. Šwarna ličba to titulow, kotrež móžemy w serbskim rozhłosu słyšeć.
Roadtrip po Bosniskej
Awtorka Lana Bastašić powěda w swojej knize „Uhvati zeca“ (Dosahń zajaca) wo přećelstwje dweju holcow před pozadkom zańdźenosće Juhosłowjanskeje.
Nimo w němskej literaturje znatych awtorow, kaž Saše Stanišića, wěnuja so tež knihi, spisane w bkms (němska skrótšenka za bosnisko-chorwatsko-montenegrosko-serbisku rěč, prjedy serbochorwatšćina) temje adolescenca. W srjedźišću tak mjenowanych coming-of-age-powědkow steja młode wosoby a jich přechod do swěta dorosćenych. Čitarjam a čitarkam stawiznički pomhaja so ze swójskimi začućemi rozestajeć a je lěpje zrozumić, ale tež procesy reflektować, kotrež wjedu k přisłušnosći a připóznaću w jednej abo we wšelakorych towaršnosćach. Wusko zwjazane su wone z tradicijemi žanrow kubłanskeho romana (Bildungsroman), wuwiwanskeho (Entwicklungsroman) kaž tež swójbneho romana.
