Z modlitwu wopory wopominali
Sto dnjow – tak a znak
Kak wšelako wustupuja ministrojo, zaběrace so z kubłanskimi naležnosćemi w zjawnosći, je so tele dny pokazało. W Serbach so mnozy dźiwachu a wjeselachu, zo bě sakski statny minister za kultus Frank Haubitz (njestronjan) hižo tydźeń po swojim zwołanju do zamołwitosće jako minister Serbskim Nowinam na někotre prašenja wotmołwił. Čehodla pak so wjeselić? Cyle jednorje: dźensniši dźeń ma kóždy, kiž tajke zastojnstwo nastupi sto dnjow chwile, so z nowym wobłukom zeznajomić. Hakle potom so rozestajenja w zjawnosći zahaja. Minister Haubitz njeje na to tłóčił, ale na prašenja wo swojim poměrje k serbskej Łužicy wotmołwił a jemu znate problemy při zwoprawdźenju a zachowanju serbskich kubłanskich narokow – tež hdyž z kritiskim wóčkom – rysował. Wuprajenja wo tym, hač a hdy chce so minister na městnje, to rěka w Serbach, wšojedne hač w Budyšinje, Slepom, Wojerecach abo druhdźe wosobinsce informować, wón dotal porno tomu zwuraznił njeje. Nó haj, konkretnje prašeli so za tym njejsmy. Wšako jemu mjenowane sto dnjow za tónle rozsud popřejemy.
Tema dale wulku rólu hraje
Wosebitu wustajeńcu wo reformaciji w Choćebuzu a Delnjej Łužicy z titlom „A njedajće so wotwobroćić wot praweho puća ewangelija“ (Jan Brězan) wotewru jutře, pjatk, w Choćebuskim měšćanskim muzeju. Axel Arlt je so z muzejowym nawodu Steffenom Krestinom wo ekspoziciji rozmołwjał.
Čehodla wotewrjeće tule reformacisku wustajeńcu hakle 10. nowembra?
S. Krestin: Sprěnja bě so Martin Luther 10. nowembra narodźił. Zdruha smy z ewangelskej cyrkwju w Choćebuzu wusko hromadźe dźěłali a sej myslili, zo njeje tema reformacije z jubilejnej dekadu a ze swjedźenskimi aktami nimo. Tema dźensa dale wulku rólu hraje. Njeje tuž špatne znamjo, zo přehladku drje hišće w lěće 2017, ale tydźeń po 31. oktobrje wotewrjemy.
Kak je ekspozicija natwarjena?
S. Krestin: Zaběramy so w pjeć kapitlach ze stawiznami reformacije w Choćebuzu a Delnjej Łužicy. Při tym smy reformatoriske zakładne principy sola gratia, sola fide, solus Christus a sola scriptura takrjec jako směrnicu přewzali. W poslednim wotrězku wěnujemy so dale stawiznam přijimanja reformacije.
Je aspekt přijimanja tak wuznamny?
Dowěrliwje hromadźe dźěłać
Frank Haubitz (njestronjan) je mjeztym dwaj tydźenjej nowy sakski statny minister za kultus. Milenka Rječcyna je so jeho za poměrom k Serbam a jich kubłanskim naležnosćam prašała.
W kotrej měrje znajeće Łužicu?
F. Haubitz: Jako wučer za geografiju ju znaju a wěm wo rjanosći a mnohotnosći krajiny. Wěm tež wo wosebitosći dwurěčnosće w regionje. Mi pak je tohorunja wědome, zo wužiwanje serbšćiny bohužel woteběra.
Što wěsće wo naležnosćach Serbow na polu kubłanja?
Wjele lět rasowe hołbje a kokoše plahował
Wjele ludźi je zawčerawšim w Serbskich Pazlicach Janej Kralej k wosomdźesaćinam gratulowało. Jubilar narodźi so tam 4. nowembra 1937. Wosrjedź wsy, hdźež mějachu hižo wot lěta 1844 korčmu, wotrosće wón ze staršimaj sotromaj a třomi młódšimi bratrami. Za čas Druheje swětoweje wójny 1943 zastupi w Njebjelčicach do šule. Jenož mało ludźi załoži tehdy wječor na piwko do Kralec korčmy. Přiwšěm by mjeztym šulski hólčec rady zhonił, što mějachu sej tam starši mužojo za piwowym blidom powědać. Připosłuchać pak njesmědźeše. Hižo jako hólčec bu do ćežkeho ratarskeho dźěła sobu zapřehnjeny a dyrbješe so na 18hektarskim kuble z dwěmaj konjomaj sobu gratu přimać. 1951 wón šulu wuchodźi a dyrbješe najprjedy dwě lěće w domjacym ratarstwje staršimaj k rukomaj być.
Romanticapo serbsku
Prěni raz wobdźělitej so Budyskej Serbski dom a w nim Serbska kulturna informacija jutře na Budyskej nakupowanskej nocy Romantica. Cordula Ratajczakowa je so ze zamołwitej za marketing Załožby za serbski lud Hanku Budarjowej rozmołwjała.
Što je pozadk rozsuda, aktiwnišo na Romantice so wobdźělić?
H. Budarjowa: Powšitkownje chcemy składnosć wužić a na Serbow skedźbnić. Za to zajimcam durje sobotu šěroko wotewrjemy. Dźe wo to, wćipnosć wopytowarjow budźić a jim přistup k Serbskemu domej wolóžić. Chcemy ludźi, kotřiž sej to hewak snano njezwěrja, do Serbskeje kulturneje informacije wabić – w nadźiji, zo woni tež přichodnje swój puć k nam namakaja. Je to zdobom krok do tohole směra, SKI zjawnosći bóle wuwědomić. Zaměr zhromadneho projekta Załožby, Domowiny a „My – serbske młodźinske dźěło“ je wšelakory, zhromadnje pak přihotujemy projekt z wulkim zapalom.
Što wopytowarjej jutře poskićiće?
Telko awtorow kaž hišće ženje
Ludowe nakładnistwo Domowina přeproša njedźelu na 23. literarnu kermušu do Chrósćic. Što ludźi na tamnišej Krawčikec žurli wočakuje, wo tym je so Cordula Ratajczakowa z lektorku Weroniku Žurowej rozmołwjała.
Lěta dołho bě literarna kermuša wječorne zarjadowanje, w minjenych lětach sće ju popołdnju z kofejpićom přewjedli, tónraz budźe to swójbne popołdnjo. Čehodla?
W. Žurowa: Inspiraciju smy hižo loni nazymu přez druhu knižnu premjeru za swójby w delanskich Nowoslicach dóstali. Lětsa mamy wospjet knihu, kotruž móžemy dźěćom runje tak kaž staršim na wjetšim zarjadowanju předstajić. Jedna so wo nowostku Moniki Gerdesoweje „Z Francom po swěće“.
Wosebitosć lětušeje literarneje kermuše budźe knižna premjera – kotra to?
„Kožu chłódźića k lěkarjej hić“
Na so skedźbnił je w Němskej dotal njeznaty jědojty pawk. Insekta z mjenom Ammen-Dornfinger – ze srjedźomórskeje kónčiny – pak njetrjebamy so bojeć. Měrćin Weclich je so z dipl.-med. Gerdom Jahnyjom, kiž ma w Ralbicach lěkarsku praksu, rozmołwjał.
Měješće pacienta, kiž je k Wam přišoł, dokelž bě jeho pola nas dotal njeznata družina jědojteho pawka kusnyła. Je to nowa situacija za domjaceho lěkarja?
G. Jahny: Haj, mějach pacientku, kotraž bě kusnjenja Ammen-Dornfingera dla do praksy přišła. Wo čo so jedna, najprjedy dokładnje wědźał njejsym. Wona bě reagowała kaž na kałnjenje wosy. Měješe čerwjeny a zaćekły blak. Po dokładnym přepytowanju a naprašowanju na nuzowu centralu bě jasne, zo jedna so wo woneho pawka.
Što pacientam radźiće, hdyž so jim tajke něšto stanje?
Słowna lisćina nětko online
Na internetnej stronje Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity je přistupny nowy material za wuknjacych a wučacych. Milenka Rječcyna je so z jednaćelskim direktorom instituta prof. Edwardom Wornarjom rozmołwjała.
Wo čo w poskitku dźe?
E. Wornar: Wozjewili smy słownu lisćinu z fonetiskej transkripciju jako krok k normowanju wurjekowanja. Ta ma přidźěło k prawopisnemu słownikej być.
Čehodla bě tajki poskitk trěbny?
E. Wornar: Mamy hižo mnohe lěta powšitkowny problem, zo njeje wurjekowanje normowane. To rěka, rodźeny Serb njeje wěsty, kak ma wurjekować, hdyž před publikumom steji. Rozsudźić dyrbi so to praktisce. Studentska pomoc Juliana Rječkec je tuž hižo publikowane wěcy zjała a trochu zjednotniła. Jeje dźěło bazuje tež na slědźenjach mojeho doktoranda a habilitanta Lechosława Jocza, kiž je mjeztym profesor w Pólskej.
Je lisćina słowow hižo hotowa?
Tójšto ma so změnić
Na wjacorych gmejnskich radach Budyskeho wokrjesa sym minjeny čas dožiwił njespokojnosć wobydlerjow runje tak kaž bjezradnosć wjesnjanostow a gmejnskich radźićelow. Mnohe lěta běchu spytali na dobro gmejnow a wobydlerjow skutkować a porjad, wěstotu kaž tež derjeměće wšitkich wjesnjanow zaručić. To pak je so jim dźeń a mjenje poradźiło. To pak njerěka zo njemějachu lóšt abo chwile. Ně, pobrachowace pjenjezy, zarjadniske ćeže a běrokratiske zadźěwki su dobre ideje a derje myslene iniciatiwy haćili. Njeje w porjadku, hdyž dyrbja gmejny próstwy stajeć wo spěchowanja, kotrež potom jenož we wobmjezowanej měrje dóstawaja a kotrež su na zaměry wjazane, za čož su wjele wjetše sumy trěbne. Z tajkimi srědkami njehodźa so dróhi płatać abo nadróžne wobswětlenje porjedźeć. Pěstowarnje abo šule twarić scyła hižo móžno njeje. Wo obligatoriskim swójskim podźělu gmejnow sej ani rěčeć njezwěrju, dokelž hižo tón móžnosće tójšto komunow přesahuje.
