Wustajeńca „Čej’ da sy?“ Budyskeho Serbskeho muzeja so 22. oktobra zakónči W tym zwisku chcemy so hišće raz wuslědkam naprašnikow k serbskej identiće wěnować.
Skupina Serbska reja je po cyłej Łužicy z rady witanym hosćom. Štož hnydom napadnje: Čłon skupiny Gregor Kliem hudźi na dosć njewšědnym instrumenće. Tón njeje serbski, hodźi so pak derje za serbsku hudźbu.
Nykkelharpa, kotrejž w Němskej tež klučowa fidla (Schlüsselfidel) rěkaja, je smyčkowy instrument. Truny so mechanisce z pomocu tastow (klučow) skrótša, kaž Wikipedija wě. Zo by nykkelharpa prawje derje klinčała, wužiwa herc hudźenc (Bogen).
Gregor Kliem je so hižo jako student w Lipsku za folklornu hudźbu zajimował. Tuž wopytuje tójšto festiwalow, kotrež so hudźbnemu žanrej folk wěnuja. Připadnje je wón blisko Lipska skutkowacu twarču instrumentow zeznał. Wona zaběra so ze stawiznami instrumentow a formami hudźenja na nich.
Jónu wotkryte, ma hrajkanišćo za dźěćo runjewon dźiwotwornu přićahliwosć, wšako je to rum, w kotrymž móže wone tež woprawdźe „cyle dźěćo“ być. Hač na čumpjelach abo na suwadle, na krosnowanskich naprawach abo sej w pěsku hrajkajo: Za dźěćo je hrajkanišćo městno dožiwjenja a dyrdomdeja. So dźiwje hibać a z ćěłom eksperimentować, swoje mocy měrić, swoju wušiknosć wuspytać, swoju fantaziju na nowe šćežki pósłać – to, a hišće wjele wjace, je tu móžne. To najrjeńše při tym: Staršej njeswaritaj, womazaš-li sej swoje drasty. Nimo toho pak ma hrajkanišćo tež wažnu socialnu funkciju – wšako hrajka so najlěpje w inspirěrowacej towaršnosći. Nic pak wuwzaćnje za dźěći – tež za staršich je wone městno zetkawanja a zhromadnosće.
Wosom wjeskow, pjeć hrajkanišćow – tajka je situacija w Bóšičanskej gmejnje. Milenka Rječcyna je so z wjesnjanostu Stanijom Ryćerjom (rjemjesło Bóšicy) rozmołwjała.
Čehodla je so gmejna wo to prócowała, hrajkanišća twarić?
S. Ryćer: Nimamy w našich wsach hewak hižo wjele, štož móhli swójby wužiwać. Na přikład pobrachuja nam małe wjesne předawanišća. Z hrajkanišćemi pak je powabk, zo młode swójby do našich wsow ćahnu.
W kotrych wsach hrajkanišćo maće a štó so wo nje stara?
S. Ryćer: We Wětrowje-sydlišćo hrajkanišćo mějachu. Te pak běše dodźeržane. Tuž smy nowe nastajili. Podobnje bě to w Jaseńcy. Dalše mamy w Nowej Jaseńcy, w Nowym Łusču a starym Wětrowje. Sym přewšo wjesoły, zo so přewažnje wobydlerjo wo hrajkanišća staraja. Wosebje aktiwni su młodźi starši w Jaseńcy.
Hdźe je gmejna hrajkanišća twariła? Na kotre wašnje su wone financowane?
W mnohich gmejnach Hornjeje Łužicy mamy rjane a přirodźe bliske hrajkanišća. Cyle wosebite hrajkanišćo w Budestecach njeje mnohim swójbam nažel jako wulětnišćo znate, byrnjež runje w nazymje tamniša wokolina za pućowanja woblubowana była. Přirodźe bliske hrajkanišćo leži njedaloko ewangelskeje cyrkwje a je z płotom wobdate. Wosebje małe dźěći móža na hórce, na tam kruće zatwarjenych zdónkach, balansować a so na druhe wašnje wucychnować. Tež počasy móža dźěći tu derje dožiwjeć, wšako je hrajkanišćo z rostlinami wosadźene, kotrež su jim přiměrjene. Samo při hubjenym wjedrje so wopyt na tutym hrajkanišću wudani, dokelž je wjetšina tam nastajenych nastrojow tež při mokrym wjedrje atraktiwna.
Našu maćeršćinu sej často přemało wažimy. Rěčimy njerodnu serbšćinu z němskimi požčonkami abo mjezsobu němcujemy. Mamy pak na druhej stronje tójšto noworěčnikow a wuknjacych, kotřiž so ze zahoritosću a wutrajnosću prócuja serbować. Tule podawamy pokiwy Katalanow - mjeńšinoweho luda w Španiskej, Južnej Francoskej a Sardiniskej, hdźež dwurěčnosć derje funguje. Město „katalanšćina“ steji „serbšćina“, město „španišćina“ pak „němčina“.
1. Rěč serbsce při kóždej składnosći, wosebje ze swójbu a přećelemi. Spytaj rěčeć serbsce z ludźimi, kotřiž rozumja serbsce, byrnjež zwučena/y był, z nimi němsce powědać.
2. Budź zdwórliwa/y k tym, kotřiž rěča hinašu rěč, ale wobstawaj na tym, zo wopokazuja woni samsny respekt twojej rěči napřećo.
3. Rěč serbsce ze wšěmi: na hasy, telefonujo, na dźěle a druhdźe. Jelizo će druha wosoba rozumi, wostań při serbšćinje, byrnjež dóstał/a němsku wotmołwu.
4. Pozbudźuj swojich swójbnych, kotřiž serbšćinu hač dotal dospołnje njerozumja – rěč pomału a wujasnjuj trěbne wopřijeća.
Bičwolejbulisća Serbskeho gymnazija Budyšin (SGB) su so w juniju na krajnym finalu w Drježdźanach za zwjazkowe finale w Berlinje kwalifikowali. Do stafle A losowaše so nimo SGB hišće Otta-Schottowy gymnazij Mainz-Gonsenheim z Porynsko-Pfalcowskeje, Giebichensteinowy gymnazij „Thomas Müntzer“ z Halle nad Solawu ze Sakso-Anhaltskeje a Sportowy gymnazij Schwerin z Mecklenburgsko-Předpomorskeje.
Serbski gymnazij Budyšin –
Otta-Schottowy gymnazij Mainz-Gonsenheim 1:2
Hižo šesty raz su wobydlerjo z Hózka tak mjenowany Blackbirdrun organizowali, kotryž je wosebje mjez młodostnymi dale a woblubowaniši. Tež tójšto Serbow je so lětsa na specielnym wubědźowanju wobdźěliło. Přez wšelake parcoursy na łukach a zdźěla tež w rěce běchu wobdźělnicy pak w skupinkach abo sami po puću. Matthias Möller ze Šunowa (foto naprawo) wobsadźi wuběrne druhe městno. Wón docpě cil po jednej hodźinje a 22 mjeńšinach a bě tak po dwěmaj kołomaj jenož pjeć minutow pomałši hač dobyćer Jonas Zschornack, kiž nastupi za mustwo LG Region Landshut.
Jurij Bjeńš Foće: Carolin Rudolf
Klubowa party pri hace
Klubowa party při wjesnym haće w Serbskich
Pazlicach słuša mjeztym k najznaćišim a najwoblubowanišim
swjedźenjam serbskeje młodźiny. Wosebje natwar při tamnišej
wjesnej oazy sej mnozy chwala. Tónraz mějachu na přikład wosebity
technofloor w małym kontejneru. Lětsa pak běchu organizatorojo
hladajo na ličbu wopytowarjow trochu přesłapjeni. Jenož něhdźe 400 młodostnych bě přichwatało – na zarjadowanjach do toho bě jich na kóždy pad wjac. Najebać to bě nalada kaž přeco wulkotna, tak zo je so próca Serbskopazličanskeje młodźiny (hlej wobraz) zaso raz wudaniła.
tekst a foto: Jakub Langa
Kaž kóžde lěto poda so Sorabija Lipsk tež lětsa zaso na zhromadny wulět. Cil bě jasny –
Čěska.
Skupinu 23 Lipšćanskich studentow (a eks-studentow) je posledni kónc tydźenja septembra kuzłapołny kraj wokoło Máchoweho jězora w sewjernej Čěskej witał. Štož Němcam Weimar woznamjenja, to je za kóždeho Čecha Máchowy jězor. Na tym městnje drje je so jednanje balady Karela Hyneka Máchi „Máj“ wotměło. A do tutoho raja čěskeje romantiki, rjaneje přirody a starych hrodow młodźi Serbja přijědźechu a jón z wjesołymi serbskimi spěwami, flunkibulom a dobrej naladu wozbožichu. Nimo flunkibula dožiwichu Sorabičenjo 15kilometerske pućowanje, nócny wulět k jězorej z kupanjom, kartyhraće, jara zabawne fotowe wubědźowanje a wjele dalšich zajimawych wěckow. Wutrobny dźak wšitkim zamołwitym za organizaciju jězby, za jich prócu a za to, zo su wšě nastate krizy přetrali. Z wulětom móža wočerstwjeni studenća zmužiće do noweho semestra startować! Sorabija haleluja! tekst a fota: Kryštof Peršin