To a tamne (03.01.25)

Freitag, 03. Januar 2025 geschrieben von:

Hwězdźiny Kwadrantidow rozswětluja prěnje nocy noweho lěta, dźensa nas wjeršk toho wočakuje. Wid na njebjo pak móhł w dźělach Němskeje mróčelow ­a sněha dla zamućeny być. Změjemy-li zbožo budźemy hodźinsce něhdźe sto meteorow wobkedźbować móc. Tute nastawaja z kosmiskeje mróčele procha a zawostajeja dołhe slědy. Najlěpje su wopołnocy widźeć, hdyž hwězdno „Bootes“ na sewjerozapadźe snadnje nad horicontom steji.

Hobbyjowy paleontologa Thomas Freiberg je spočatk decembra při nahłym pobrjoze Baltiskeho morja pola Hohwacht blisko Kiela něhdźe 20 centimetrow wulkeho mortweho kalmara našoł a jeho konserwował. Družina kalmarow z krótkimi pjericami so poprawom w Baltiskim morju njejewi. Najskerje je so zwěrjo přez mórske prudy we hłubinje do sewjernych kónčin zabłudźiło.

Dekolonizujmy so!

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:

Dr. Cordula Ratajczakowa reaguje na přinošk „Su Serbja wopor kolonializma?“

Tež ja běch šokowana, jako čitach, zo sobudźěłaćerjej a sobudźěłaćerce Serbskeho instituta raznje prěja, zo su Serbja někajku formu kolonizacije dožiwili. Runja Timej Meškankej mam „wobraz měrliweje asimilacije do němcowstwa“, kotryž w interviewje 15. nowembra nastawa, za wopačny, za anachronistiske němske šerjenje z časow socializma a nacionalizma. Runja Grit Lemke widźu diskusiju wo „nutřkoněmskej kolonizaciji“ jako šansu – nic jenož, zo bychmy serbske stawizny, ale tež dźensniše serbskoněmske rěčne poměry lěpje rozumili a adekwatnje na nje reagowali. Zapřijeće „interna kolonizacija“ so hižo wot 1960tych lět we wědomostnym diskursu wužiwa. Koncept nutřkowneho kolonializma njestaja dóńt kolonizowanych indigenych ludow w Americe abo Africe z tym zapadnych ludźi na samsnu runinu, bazuje pak na podobnych principach: ludźi z namocu podrjadować, jim jich hłós a móžnosć samopostajenja wzać.

W fokusu:ILO 169

Po serbskej debaće wo temje „Što smy: indigeni, awtochtoni abo něšto druhe?“ w měrcu 2024 smy jako Serbski sejm zastupjerjow Serbskeho instituta prosyli, argumenty a prašenja, kiž buchu na podiju jenož skrótka narěznjene, w dalšim dialogu rozrisać. Tole su bohužel wotpokazali a so město toho za monolog w formje interviewa rozsudźili. Tute postupowanje mam za jednostronske, wšako diskursej njetyje. Nadźijam so, zo rozmołwu prawje bórze pokročujemy. Snano nańdu Serbske Nowiny k tomu hodźacy so format?

Dyrbimy sej wuwědomić, zo změja wuslědki tuteje diskusije krute, haj historiske politiske wuskutki.

Nuzowy staw wuwołał

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:

New Orleans (dpa/SN). Na zažnym nowolětnym ranju je muž z pick-up-trukom wotpohladnje do swjećacych pasantow w francoskej štwórći južneje US-metropole New Orleans zrazył. Znajmjeńša 15 ludźi zemrě, 35 so zrani. Guwerner Jeff Landry je na to nuzowy staw za město wuwołał. Tutón krok zmóžnja spěšnu pomoc kaž tež wěstotne naprawy za přichodne wulkozarja­dowanja.

Amokowa jězba z bagrom

Grünsfeld (dpa/SN). Muž je silwester popołdnju bager w měsće Grünsfeld w Badensko-Württembergskej pokradnył a w slědowacej jězbje z nim wjacore twarjenja a jězdźidła wobškodźił. Zahubna jězba skónči so hakle po přesćěhańcy z policiju, w kotrejž zastojnicy brónje wužiwachu. Při tym 38lětneho Němca chutnje zranichu tak zo na kóncu najebać reanimaciju zemrě. Motiwy za njeskutk tuchwilu jasne njejsu, policija hišće přepytuje.

Wjacorych ludźi zatřělił

Z wohnjostrojom na třěše opery při Dźiwadłowym naměsće njejsu Kamjeničenjo w silwesterskej nocy nic jenož nowe lěto ­witali – woni su tež titul „Kulturna stolica Europy 2025“ woswjećili. Z cyłodnjowskim programom budźe město swoje wosebite ­lěto jako kulturna stolica Europy 18. januara zahajić. Foto: dpa/Jan Woitas

Rekordna ličba dźěławych 2024

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:
Wiesbaden (dpa/SN). Najebać konjunkturnu flawtu je ličba dźěławych w Němskej loni nowy rekord docpěła. To zdźěli Zwjazkowy statistiski zarjad dźensa we Wiesbadenje w swojej lětnej rozprawje. W lětnym přerězku lěta běše to něhdźe 46,1 milion ludźi. „Dotal najwyša ličba dźěławych wot časa němskeho zjednoćenja w lěće 1990“, pisaja w rozprawje. Ličba dźěławych je bjezwuwzaćnje we wobłukach posłužbow stupała. Porno lońšemu je so wona wo 153 000 na 34,8 miliony – mjez druhim we wobłukach zjawne posłužby, kubłanje kaž tež strowotnistwo – zwyšiła. Porno tomu je w industriji a w twarskim přemysle ličba dźěłowych městnow wo­teběrała – hospodarska kriza potajkim swoje slědy zawostaja.

Syričanowdomoj njepósłać

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy minister za dźěło Hubertus Heil (SPD) je wčera we ­widejo-interviewje z powěsćernju dpa žadanja wotpokazał, po powalenju dikta­tora Baschara al-Assada syriskich migrantow z Němskeje spěšnje do jich domizny wróćo pósłać. „Tute diskusije mam za mało spomóžne“, wón podšmórny. Je wažne, zo maja ći, kotřiž su w Němskej mjeztym integrowani a tu dźěłaja „trajnu perspektiwu“, wón wuzběhny. Mjez ze Syriskeje pochadźacymi w Němskej dźěłacymi ludźimi je wjace hač 6 000 lěkarjow, wja­corych tysac hladarjow a 17 000 přista­jenych w zjawnym wozydłownistwje. ­„Jako wulki industrijny narod smy tež ­migraciski kraj – k tomu měli so wuznawać“, Heil podšmórny.

Za mjezsobnu podpěru wabił

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:

Kamjenica/Drježdźany (dpa/SN). W swojej wčerawšej nowolětnej narěči je so ministerski prezident Sakskeje Michael Kretsch­mer (CDU) za wjace wotewrjenosće a zhromadnosće w našej towaršnosći wuprajił. „Pomhajmy sej mjez sobu, w swójbje, susodstwje, mjez kolegami, w sportowym towarstwje“, podšmórny politikar w Kamjenicy, lětušej Europskej kulturnej stolicy. „Chcemy přećelnu, so błyšćacu a optimistisku Saksku“, wón praji. Generacija měrliweje rewolucije w lěće 1989 je dźensniša generacija staršich. „Tući móža tehdyši duch změny, jich wote­wrjenosć a jich zwólniwosć so gratu přimać na nowu generaciju dale dawać.“

Kretschmer wuzběhny wuznam industrije za město Kamjenicu a cyłu Saksku, skedźbni pak tež na aktualne wužadanja němskeho hospodarstwa a z tym zwisowace financne wobmjezowanja Swobodneho stata w nowym lěće. „Hospodarsku situaciju pak móžemy sami pozitiwnje wobwliwować“, wón zwurazni. Statne knježerstwo chce wšitko činić, zo by hospodarski trend do praweho směra zahibnyło.

Nowinki we wšěch wobłukach

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:

Wjac pjenjez za někotrych – wyše kóšty za druhich

Budyšin (dpa/SN/VaŽ). Wuměnkarjo smědźa so nad wjac pjenjezami wjeselić, mjeztym zo budźe porto za listy dróši. Lětsa so tójšto prawidłow změni, štož změje čujomne wuskutki na dochody mnohich ludźi. Lěto 2025 přinjese najprjedy mnoho lěpšinow: Za dochody hač do wysokosće 12 096 eurow njetrjebaja so dawki płaćić. Bjezdawkowa suma dźěći pak je 9 600 eurow. Minimalna mzda zwyši so wo 41 centow na 12,82 eurow. Tež wukubłacy w prěnim wukubłanskim lěće móža so wjeselić, woni zasłuža nětko měsačnje znajmjeńša 649 eurow. 18 eurow wjace hač dotal, mjenujcy 556 eurow smědźa ludźo z minijobom měsačnje zasłužeć. Wot julija móža seniorojo ze zwyšenjom rentow wo něhdźe 3,5 procentow ličić. Dźěćacy pjenjez zwyši so wo 5 eurow na 255 eurow a přiražka za dźěći w swójbach z niskimi dochodami na 25 eurow. Wot 1. meje smědźa mandźelscy zhromadne dwójne mjeno z wjazawku abo bjez njeje wjesć. Hladanski personal dóstanje wot julija wyšu minimalnu mzdu. Online-shopy dyrbja wot junija za wšěch ludźi, tež za kupcow z handicapami, bjez barjerow być.

A lětnje strowi bobak

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:
„Same procedure as every year“ je drje najznaćiši citat ze skeča, kotryž ludźi mjeztym hižo wjace hač šěsć lětdźesatkow předewšěm silwester zabawja. Cyle tak dołho so w Němskej wo dalšim fenomenje na kóncu lěta njediskutuje, při­wšěm by so hesło tež tu hodźało. Hladajo na zranjenja ze zdźěla fatalnymi konsekwencami wudyri po wulkim praskotanju prawidłownje debata, hač njeby jenički, profesionelnje wuhotowany wohnjostroj wob město dosahał a hač měli so praskadła scyła hišće priwatnikam předawać. Politisce so tajkele žadanje drje ­nje­zwoprawdźi – byrnjež wjetšinje towaršnosće wědome było, zo pyrotechnika wobswětej a přirodźe runjewon njetyje, skót a zwěrinu zamyla, wosobowe a wěcne škody wuskutkuje a naposledk hobersku hromadu wotpadkow zawostaja. Ale tale swoboda! A apropos politika: Hdyž hižo (njeeficientnje) mjezy kontrolujemy, njemóhli zastojnicy tež raz za ilegalnymi praskotakami hladać? Bosćan Nawka

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND