Marjana Domaškojc

Montag, 28. Februar 2022 geschrieben von:
Dźensa před 150 lětami narodźi so w Cazowje (Zahsow) pozdźiša delnjoserbska pěsnjerka a spisowaćelka Marjana Domaškojc swójbje wjesneho krawca. 45 lět dźěłaše wona w bliskim Choćebuzu w tekstilnej fabrice. Jako wědoma Serbowka chodźeše čas žiwjenja w narodnej drasće. Srjedź 1920tych lět zezna Domaškojc redaktorku Serbskeho Casnika a spisowaćelku Minu Witkojc, kotraž ju do basnjenja a pisanja pohonjowaše. Tak wozjewješe basnje wo přirodźe a wjesnym žiwjenju. Zdobom ludźi namołwješe pěstować maćeršćinu a ludowe tradicije, zo by so serbstwo zachowało. Jeje najwjetše literarne dźěło bě 1929 spisana socialnokritiska hra „Z chudych žywjenja“, prěnja swojeho razu w serbskej dramatice. Po wozjewjenju w časopisu „Łužica“ pak njejsu kruch w Serbach hrali, ale w čěskim přełožku Karela Kyasa 1932 w Praze, Mladej Boleslavje a druhdźe w Čěskej. Žadanje nacijow, w hrě jewjacemu so židowskemu wikowarjej dać negatiwny raz, wona wotpokaza, na čož bu wot fašistow wobkedźbowana. Dalšu lóštnu hru „Šwickojc pytaju źowku“ je NSLDź 1977 wuspěšnje předstajało. Domaškojc zemrě 11. žnjenca 1946 w Cazowje. Manfred Laduš

Čitajće w nowym rozhledźe (25.02.22)

Freitag, 25. Februar 2022 geschrieben von:

Jörga Müllerowe foto cyrkwje w ruskej Litkowce pyši titulnu stronu měrcowskeho Rozhlada. Wone je dźěl wustajeńcy „5x Němska po cyłym swěće“, kotruž hišće hač do 24. apryla w Budyskim Serbskim muzeju pokazuja. Marija Suchec je sej tam fota, portretowace wšědne žiwjenje potomnikow něhdyšich němskich wupućowarjow, bliže wobhladała a přehladku doporuča. W krajach, hdźež zwobraznjeni ludźo bydla a swoju kulturu a wašnja haja, su Němcy jako mjeńšina žiwa, z čimž nastawaja zajimawe paralele k Serbam.

Wopismo biskopa Bruna II.

Freitag, 25. Februar 2022 geschrieben von:

Dźensa před 800 lětami podpisa Mišnjanski biskop Bruno II. wopismo, kiž mjenuje 13 zwjetša serbskich sydlišćow w Hornjej Łužicy a k tomu sydom małych Božich domow, kotrež Budyskej cyrkwi swj. Pětra a 1221 załoženemu tachantstwu podstejachu. Wšitke we wopismje mjenowane wsy su tam prěni króć pisomnje naspomnjene. Z łaćonskorěčneho dokumenta zhonimy, zo ma wjes Bukewicz jednu tajku mjeńšu cyrkej. Serbja mjenuja swoju wjes Bukecy. Podate wjesne mjena běchu po tym ze serbskeho pomjenowanja wotwodźeli.

Nětčiše němske mjeno Hochkirch jewi so prěni raz hakle 1368 jako Hoynkirch, štož na wysoko stejacu a daloko widźomnu cyrkej pokazuje. Klukš jako tehdy hižo wosadna wjes rěkaše 1222 kaž nětko Klix. 60 lět pozdźišo rěka w dokumenće wo knježku nad Klukšom „Waltherus de Kluiz“, w lěće 1334 mjenuje wopismo knježka Jenchin von Clux. Pochad mjena je tohorunja staroserbske Klukuš, mjez kerčinami ležaca městnosć.

Přihotuja „dźeń rědkich chorosćow“

Donnerstag, 24. Februar 2022 geschrieben von:
Z wosebitej wustajeńcu na Drježdźanskim hłownym dwórnišću chcedźa na „dźeń rědkich chorosćow“ skedźbnić, kotryž wotměje so 28. februara. We wobłuku k tomu zahajeneje akcije, na kotrejž wobdźěla so po wšej Němskej dwaceći chorownjow, hdźež ludźi z rědkimi chorosćemi lěkuja, je nimale sto pacientow portret wo sebi molowało a z informaciju wo sebi a wo chorosći wudospołniło. Dwaceći dźěłow chcedźa přichodnu póndźelu runočasnje w Berlinje, Hamburgu, Kölnje a Magdeburgu pokazać. Tež dwójnikaj-holčce z Hainewaldy stej wobrazaj přinošowałoj. Jeju mać so na akciji k „dnjej rědkich chorosćow“ wosebje angažuje. Foto: Jürgen Männel

Jan Kósk

Donnerstag, 24. Februar 2022 geschrieben von:
Dźensa před 25 lětami zemrě wučer a kulturnik Jan Kósk w Barće. Wón bě so 4. nazymnika 1930 w Chrósćicach w skromnych poměrach narodźił. Bě šuler gymnazijow w Čěskej Lipje a Warnoćicach. Wuchodźiwši Serbski wučerski wustaw w Radworju bu wón nowowučer w Njebjelčicach a Bóšicach. Sta so z fachowym wučerjom serbšćiny a z diplomowym pedagogu. Wjele lět wukonješe zamołwitu funkciju sektorownika w kul­turnym ministerstwje NDR a je so jako tajki wobšěrnje a z angažementom za rozkćěw našeje powołanskeje kultury a ludoweho wuměłstwa zasadźał. Na organizowanju a přewjedźenju sydom centralnych festiwalow serbskeje kultury měješe wažny podźěl. Postarał je so wo wukrajne wuprawy. Swojich wulkich nazhonjenjow na polu serbskeje kultury dla je po zjednoćenju Němskeje jako njeparujomny fachowc w zwjazkowym ministerstwje nutřkowneho skutkował. Je tež spisowaćelił a basnił. Wot njeho je mjez druhim činohra „Nalětnje njewjedro“, kotraž měješe w Budyskim NSLDź prapremjeru. Dale spisa poem „Z rańšej hwězdu sony du“ a někotre spěwy.

Choćebuz (SN/CoR). Pod hesłom „Za serbsku kulturu a wuměłstwo“ je so minjeny kónc tydźenja prěni raz Syć młodych serbskich iniciatiwow zetkała. Choćebuski Kolektiw wakuum bě do Studija 26 a galerije Fango na dwudnjowske zetkanje přeprosył. Něhdźe 20 zastupjerjow mjez druhim z cyłkow Baraka z festiwala Nukstock, z techno-hudźbneho festiwala „Meta solis“, ze Swobodneho społka, ze Zhorjelskeje Lětnjeje filmoweje akademije, z Čornochołmčanskeho Krabatoweho młyna, z Lipšćanskeho Centruma za imersiwne medijowe wuměłstwo, hudźbu a technologiju, ectoplastica a Hitnesscluba a ze Serbsko-waliziskeho přećelstwa bě pódla.

We wobłuku němsko-pólskeho Interreg-projekta su w Muzeju Budyšin minjeny pjatk wosebitu wustajeńcu „1 000 lat Górnych Łużyc – ludzie, grody, miasta — 1 000 Jahre Oberlausitz – Menschen, Burgen, Städte“ z online-přednoškom kuratorki dr. Harriet Bönisch wotewrěli.

Budyšin (bry/SN). Bywša jednaćelka Słowjanskeho hrodźišća Raduš dr. Bönisch widźi słowjanske wobsydlenje Łužicy skerje w dobje 11. lětstotka, zasadnje pak je jara ćežko wjele namakankow časowe zarjadować. Připućowanje Słowjanow njeje hišće cyle wujasnjene. Harriet Bönisch rysowaše staw wědy wo Łužičanach a Milčanach jako dwěmaj najwjetšimaj kmjenaj hladajo na rozšerjenje ­a twarske wašnje słowjanskich hrodźišćow jako sydlenskich srjedźišćow.

Hudźbnje poslednju česć wopokazali

Montag, 21. Februar 2022 geschrieben von:
Z Delnjeje a Hornjeje Łužicy, z cyłeje Němskeje kaž tež z Ljubljany je so minjeny pjatk něhdźe sto ludźi – běchu to přiwuzni, přećeljo, česćowarjo, hudźbnicy, serbscy kulturnicy a dalši – na Budyskim Tuchorju zešło, zo bychu komponistej Jurej Mětškej poslednju česć wopokazali. Serbski superintendent Krystof Rummel je pohrjebne wobrjady po woli zemrěteho zwjetša serbskorěčnje nawjedował. Berlinski saksofonist Gerold Gnausch wobrubi ceremoniju z Mětškowej twórbu „Senza“ kaž tež ze spěwomaj „Ach moja hola“ Korle Awgusta Kocora a „Die Nebensonnen“ z Franza Schubertoweho cyklusa „Winterreise“. Foto: SN/Hanka Šěnec

Michał Cyž

Montag, 21. Februar 2022 geschrieben von:
13. małeho róžka 1947 zemrě w Šěra­chowje justicny rada, prawiznik a wjelelětny zarjadnik stareho Serbskeho domu na Budyskich Lawskich hrjebjach Michał Cyž. Narodźił bě so 7. meje 1858 ku­blerskej swójbje w Žuricach. Wón bě chowanc Serbske­ho seminara a studowaše po maturiće w Praze a Lipsku prawnistwo a filozofiju. Po studiju bě referendar w Šěrachowje a Budyšinje a na krajnym sudnistwje w Lipsku. Dalšeje słužby w statnej justicy so Cyž wzda. Wot lěta 1895 do 1928 skutkowaše wón w Budyšinje jako prawiznik a notar. Nimale 19 lět bě na wuměnku w Šěrachowje. Wot lěta 1891 přisłušeše Maćicy Serbskej, w kotrejž je we wšelakich načolnych funkcijach wjele lět aktiwnje skutkował. Wot lěta 1897 bě čłon twarskeho wuběrka Maćičneho Serbskeho domu. 1898 dowěrichu jemu wažnu funkciju hospodar­ske­ho zarjadnika ležownosćow Maćicy a po wote­wrjenju Serbskeho domu zdobom nadawk zarjadnika hač do lěta 1928. W Budyšinje předsydarješe přez lětdźesatki ­katolskemu šulskemu towarstwu. Dale bě aktiwny městopředsyda To­war­stwa ­Cyrila a Metoda. Maćica Serbska po­mjenowa Michała Cyža 1922 za swojeho čestneho čłona. Manfred Laduš

Spěchuja dorost z nowej akademiju

Freitag, 18. Februar 2022 geschrieben von:

Budyšin/Zhorjelc (SN/bn). Hornjołužiski festiwal komorneje hudźby je w minjenymaj lětomaj koncerty we wubranych hrajnišćach regiona, kaž su to na přikład hrody a cyrkwje, wuspěšnje wuhotował. Wot lětušeho rozšěrja swój poskitk z dorostowym projektom. Tak mjenowana Hornjołužiska komornohudźbna akademija ma přichodnje w dwulětnym rytmusu jako „kowarnja talentow za wulce wobdarjenych młodych wuměłcow“ ­słužić. Prěni raz přewjedu ju lětsa wot 18. do 21. awgusta na Minakałskim hrodźe. Kaž w zdźělence intendanta festiwala dr. Hagena W. Lippe-Weißenfelda dale rěka, budźe renoměrowany bračist Nils Mönkemeyer wuměłski nawod projekta wukonjeć. Jako partneraj akademije skutkujetej Drježdźanska wysoka šula za hudźbu „Carl Maria von Weber“ a Sakska hudźbna rada.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND