Budyšin (SN/CoR). Wjace hač 700 000 ludźi na 45 městnach po cyłym swěće, mjez druhim w Pekingu, New Yorku ­a Istanbulu, je sej wustajeńcu „Party w 21. lětstotku“ hižo wobhladało, wot njedźele je wona w Budyskim Serbskim muzeju přistupna. Parta je jako swjedźenska pycha za hłowu wobstatk słowakskeje drasty, wosebje njewjesćin­skeje. Ideju, w minjenych lětdźesatkach zwjetša zabytu tradicionelnu drastu wožiwić, ju z načasnymi elementami kaž pomolowanjom mjezwoča zwjazać a jako modernu mólbu předstajić, zrodźištaj fotograf Ľubomír Sabo a jeho mandźelska-etnologowka Katarína Sabová na folklornym festivalu „Hontianska Parada“ w Hrušovje 2015. Štož započa so „při winje a hudźbje“ wuwiwaše so k wulkemu projektej. Katarína Sabová poda so ze slědźenskim teamom 20 etnologow do regionow, zo by wědu wo najwšelakorišich drastach a partach zběrała. „50 lět njeje so nichtón za to zajimował, njeeksistowaše ani karta ani publikacija wo nich. Smy pioněrojo byli“, wona rozłoži. Jej a mandźelskemu pak njeńdźeše jenož wo historiju, ale chcyštaj tež zajim młodych ludźi za pokłady słowakskich stawiznow zbudźić.

Basnik, hudźbnik a filozof Friedrich Schollmeyer je nowy rjad Budyskeho towarstwa Dźěłań dźeń „Małowuměłstwo – Kleinkunstwerk“ zahajił. Mjez recitaciju swójskeje lyriki a krótkoprozy zanjese wón wjacore spěwy, přewodźujo sebje samoho na gitarje kaž tež na bijadle. Publikum bě z „aforistiskimi interwencijemi“ interaktiwnje do dwuhodźinskeho programa zapřijaty. Wotpowědne, tohorunja ze swójskeho pjera pochadźace sentency bě Schollmeyer wopytowarjam do swojeje prezentacije wudźělił. Nowy rjad wudospołnja kulturny poskitk towarstwa a chce ludźi stajnje štwórtk mjez druhim z čitanjemi a koncertami zawjeselić. Foto: SN/Hanka Šěnec

Hač dźe wo hymnu abo narodnu drastu – tež w Serbach přeco znowa w najwšelakorišich nastupanjach wo tym diskutujemy, w kotrej měrje směš tradiciju změnić. Zajimawa je w tymle zwisku wustajeńca „Party w 21. lětstotku“, kotruž njedźelu w Budyskim Serbskim muzeju wotewrja. Tam prezentuja młode rjanolinki w słowakskej narodnej drasće raz hinak, z po wašnju bodypaintinga pomolowanymi mjezwočemi. Zajim młodych ludźi za nimale zabyte, přiwšěm bohate stawizny zbudźić je zaměr. Kaž etnologowka projekta powěda, njeje tónle pospyt, tradiciju z modernu zwjazać, jenož pozitiwny wothłós mjez ludźimi namakał. Tradicija je po zdaću mnohim tak swjata, zo njesměš so jeje dótknyć. Bóle realistiske je prašenje, w kotrej měrje směš to činić. Tak jewja so z partu-bortu njewjesty pyšene drje we wotcuzbnjenej formje – wšitke pak su ­njewudate žony bjez dźěsća. Tak swjata projektowym nawodam tradicija potajkim tola je. Cordula Ratajczakowa

Lube lubowarki, lubi lubowarjo serbskeje literatury, nadźijam so, zo sće dźensniši pjatk, 13. donětka bjez njeluboznosćow přetrali a zo Wam tež nalětni wječor žane tajke njewobradźi. Tajkeho pjatka, 13. je wob lěto znajmjeńša jónu, w najwyšim padźe pak trójce. Přiwěrkojći ludźo maja tajki pjatk, 13. za dźeń njezbožow. Ale čehodla? To drje wě jenož Bóh tón Knjez sam. Snano dokelž je 13 prěnja ličba po ličbje dwanaće, kotraž je w mnoho kulturach swjata: dwanaće codiakalny kruhow, dwanaće měsacow, dwanaće japoštołow ... Judaš je był 13. W mnohich lětadłach njeje 13. rynka, w někotrych hotelach 13. poschoda njeje. A čehodla pjatk? Rjanoh pjatka staj so Hadam a Jěwa Božej woli přećiwiłoj. A hdy stej ­so ličba a dźeń woženiłoj? Snano pjatk, 13. meje 1927. Tón dźeń spadachu na Berlinskej bursy nahle akcije do bjezdna a wikowarjo mjenowachu jón po tym „Čorny pjatk“. A nětko mi tež swita, čehodla je (bóh wě) štó postajił, zo knižne premjery w našej Smolerjec ­kniharni stajnje štwórtk wječor swjećimy: Na te wašnje je zwoprědka wuzamknjene, zo móhła so tajka premjera pjatk abo hišće hórje, pjatk, 13. nimo kulić.