Janko Šajatović njeje jenož Krabat
Z prologom „Krabata“ Jurja Brězana „Jedyn dźe po kraju, stary abo młody, to so spóznać njehodźi, wón je přebliski. Snano je to Krabat.“ witaja wopytowarjow do wosebiteje wustajeńcy Budyskeho Serbskeho muzeja. Tole je dobry spočatk za krasnu ekspoziciju „Krabat. Muž. Mytos. Marka.“ wo serbskim dušnym kuzłarju. Měrćin Nowak-Njechorński je nam jeho ze swojimi barbojtymi rysowankami skutkownje do pomjatka zašćěpił a zhromadnje z Jurjom Brězanom tež literarnje wulkotnje zbližił. Z prawom pyša tuž Njechorńskeho Krabatowe wobrazy wustajeńcu.
Mokre žně z dołhej łužiskej tradiciju
W nazymje – času napjatosće a wočakowanjow – hlada rybarjam wjac hač dosć dźěła do rukow
Nazyma je we Łužicy čas napjatosće a wosebitych wočakowanjow, přewažnje za rybarjow a wobhospodarjerjow hatow. Je čas žnjow. Haty so wułója a njesćerpliwje čakaja rybarjo na wunošk swojich prócowanjow a často napinaceho dźěła.
We Łužicy wotměwaja lětsa hižo 16. raz łužiske rybowe tydźenje, na kotrež wočakuja w najwjetšim hatowym regionje Němskeje, w 30 000 hektarow wulkim Hornjołužiškim biosferowym rezerwaće hole a hatow, hosći z tu a wukraja. Nimo tradicionalnych rybarskich swjedźenjow su to wosebje hosćency a wikowarjo z rybami, kotřiž na wosebite móžnosće, łužisku rybu wužiwać, skedźbnjeja. Jenož zhromadnje postupować a łužiske pokłady na efektiwne wašnje zwičnić, zaruča wuspěch rybarjam, wikowarjam a hosćencarjam.
Rybar, wikowar a kuchar
Igor Pirc hromadźi tež w interneće
Słowjenc je eksperta za dwurěčne, němsko-serbske póstowe kołki z hłubokim zwiskom do Łužicy
Igor Pirc z Ljubljany je prěni filatelist, kiž dósta złotu medalju z wopismom za dwurěčne němsko-serbske póstowe kołki w swojej domiznje w Słowjenskej. Jurij Łušćanski je so ze Słowjencom rozmołwjał. A filatelist jemu přeradźi, zwotkel pochadźa zajim za dwurěčnu Łužicu, wosebje pak za drohoćinki na listach.
Najwutrobnišu gratulaciju k wuznamjenjenju, kotrež běše cyle wěsće tež zajimcam póstowych kołkow w Słowjenskej něšto cyle wosebite.
Zubnolěkarska praksa ze serbskej atmosferu wobsteji 25 lět
Napohlad nawsy wosrjedź Worklec je so minjene lětdźesatki dospołnje změnił. Tak mjenowany srjedźny hat bu zasypany. Dźensa hižo ničo na to njedopomina, kak su so tam njeposrědnje před ródnym domom Jurja Brězana něhdy dźěći w lěću kupali a w zymje na smykačach za pukom honili.
Na kromje něhdyšeho hata postajichu srjedź zašłeho lětstotka baraku, kotraž jako konsumowa předawarnja dlěši čas zastaranju ludnosće z tekstilnymi tworami a za šulsku potrjebu słužeše. Po tym zo bu na městnje zasypaneho hata nowy, masiwny konsum – dźensa EDEKA – natwarjeny, wužiwachu młodostni rumnosć hač do přewróta jako swój domicil. Na kermuši mějachu tam stajnje čumpjele a karusel. Dźensa na samsnym městnje wšědnje awta parkuja. Bywša baraka je so zhubiła. Město toho wuhladaš tam nahladny twar.
Wosebite hódnoćenje Jurjej Brězanej
Dubrjenčanske domske Nowotnikec a Rječkec swójby słuša nětko Čornochołmčanskemu towarstwu „Krabatowy młyn“
Gerat Rječka je zahority zahrodkar. Před jeho bydlenskim domom w Dubrjenku so wšitko zeleni. „Hdźež ma bórze trawnik wšitko porosć, steješe něhdy statok z bydlenskim domom, bróžnju a wobrosćenej chódbu“, powěda 63lětny inženjer za zahrodnistwo. „Wšitke tři twarjenja stejachu pod pomnikoškitom. Sym něhdyši bydlenski dom Dubrjenk čo. 7 a bróžnju dožiwjenskemu statokej Krabatowy młyn za wužiwanje přewostajił.“ Domske słužeše jako model za dźensniši Dom Jurja Brězana z turistiskej informaciju a rumnosćemi za narodnu drastu, čitanja kaž tež za dźěći a młodostnych. Dom bu w běhu dweju lět natwarjeny a lětsa 13. apryla, zeleny štwórtk wotewrjeny a zjawnosći k wužiwanju přepodaty. „Stołpy durjow, nadwjerno a kamjentne prohi při zachodomaj su originalne“, Gerat Rječka rozłožuje. „Drjewjane hrjady słužachu jako předłoha, njejsu pak do twara integrowane.“ Njeběchu so swój čas w suchim składowali a běchu tuž hižo chětro dodźeržane.
Při wšěch wužadanjach nańdźe tež wokřewjenje a pozbudźenje
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (13)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Byrnjež Dobroščanka Jadwiga Gerberichowa mjeztym dlěje hač lětdźesatk na wuměnku była, ju zrědka wodnjo doma nańdźeš. To pak njezadźiwa, wšako so terminy w jeje protyčce kopja. Agilnosć a dźěłowe nastajenje wuměnkarki, kotraž je stajnje wjesołeje mysle, buštej sformowanej a skrućenej přez běžne wužadace nadawki w dźěłowym času.
Ducy po Tolkienowym Oxfordźe
Před 125 lětami je so w Južnej Africe, tehdy hišće britiskej kolonija, John Ronald Reuel Tolkien narodźił. Ze žanym druhim městom pak njeje žiwjenje awtora „Knjeza pjeršćenjow“ a „Hobita“ tak jara zwjazane kaž z jendźelskim Oxfordom.
Hač připad abo nic – hnydom jako prěnje napadnje mi na kromje hłowneho puća, wjeduceho do nutřkowneho města Oxforda, korčmička z mjenom „The Eagle and Child“. Wězo do njeje załožu. Nic, dokelž sym po dołhej jězbje lačny, ně, tu bě so J. R. R. Tolkien ze swojimi tohorunja pisacymi přećelemi zetkawał. Wosebje w 1940tych lětach sedźachu woni tule kóždu wutoru dopołdnja (!) při piwje, předčitachu sej swoje najnowše basnje a powědki a rěčachu wo nich. Literatura při dopołdnišim piwku? Snano by to tež Koło serbskich spisowaćelow wožiwiło ...
Korčmu jako tajku su drje mjeztym ponowili a powjetšili. Rumnosć, w kotrymž spisowaćeljo něhdy sydachu, pak njeje so hač do dźensnišeho wulce změniła. Zawěsće tež, dokelž wona dźeń a wjace turistow přiwabja, turistow kaž mje. Ale što sej tež chceš, z prózdnym brjuchom so derje njeběha, ani po tajkim rjanym měsće kaž Oxfordźe nic.
Jüterbog – město nastorka reformacije
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije 9. dźěl
W susodstwje kolebki reformacije Wittenberg (staroserbsce Wytpark) leži město Jüterbog ze starožitnym srjedźišćom. Wone bě před 500 lětami nastork profesorej teologije na Wittenbergskej uniwersiće Martinej Lutherej, napisać 95 tezow přećiwo wikowanju z wotpuskom a dalšim njedostatkam w tehdyšej katolskej cyrkwi. W Pirnje 1465 rodźeny pozdźiši dominikanski mnich a daloko znaty prědar a wikowar z wotpuskom Johann Tetzel předawaše w nadawku katolskeje cyrkwje a předewšěm biskopa z Mainza spočatk 16. lětstotka w Jüterbogu a dalšich městach wotpuskne listy, z kotrymiž móžachu so kupcy pječa ze wšěch hrěchow a tak z helskeho wohenja a čisća (Fegefeuer) wukupić. Daloko znate bě Tetzelowe wótře wołane hrónčko „So bald das Geld im Kasten klingt, die Seele aus dem Fegefeuer springt!“ We Wittenbergu kurwjerch Bjedrich Mudry w swojim rezidencnym měsće Tetzelej wikowanje z wotpuskom zakaza a jeho wuhna.
Najwjetše serbske sydlišćo z hrodźišćom
Wustajeńca wo žiwjenju a skutkowanju Hermanna Lotzy zakónčena a ...
Njedźelu, 24. septembra je so wosebita wustajeńca Muzeja Budyšin „Myslenje w rozdwojenosći“ zakónčiła. Přehladka wěnowaše so Rudolfej Hermannej Lotzy składnostnje jeho 200. narodnin.
Rudolf Hermann Lotze narodźi so 1817 w Budyšinje a skutkowaše po wukubłanju w Žitawje a studiju w Lipsku mjez druhim w Göttingenje a Berlinje. Byrnjež filozof dźensa nimale zabyty był, zaběra wón w stawiznach duchownowědow, ale tež přirodowědow nic njewuznamne městno. Najprjedy jako lěkar a pozdźišo jako docent dźěłacy myslićel steji w tradiciji uniwersalnych ženijow němskeho idealizma, hačrunjež so jemu přirjadować njehodźi. Mjez pačenymi přiwisnikami Georga Friedricha Wilhelma Hegela a z nastawacym prudźenjom neokantianizma wuwi Lotze zhromadnje z tohorunja z Łužicy pochadźacym Gustavom Theodorom Fechnerom zakład, swět empirisce a slědźersce po deduktiwnej wědomostnej metodźe dokładnje, hdyž tež wědomje njedospołnje zaznawać. Pozabyte, ale bytostne je: Lotze bě zawjedł zapřijeće hódnotnosće do duchownych a socialnych wědomosćow.
Wukonjeja słužbu w křesćanskim zmysle
Smjerdźečan Gerat Róbl a towarstwo swj. Filomeny pomhataj socialnje nakromnym w čěskej wsy Dolní Podluží
Južnje Varnsdorfa dźěli statna dróha mjez Rumburkom a Českej Lípu wsy Horní a Dolní Podluží. Před měsacom tam na pódlanskej hasce dožiwich, kak najebać horce wjedro pilni dźěłaćerjo třěchu noweho domu kryjachu. Poprawom ničo njewšědneho. Pozastach a njemóžach so dodźiwać. Tam hdźež nastawa nowy dom, słyšach dźěłacych čěsce, němsce a serbsce powědać. Běchu to Petr Denk a Jaroslav Ridel a dale štyrjo fachowcy Konječanskeho třěchikryjerskeho mištra Měrćina Hrjehorja kaž tež předsyda před 13 lětami załoženeho a spomóžnje skutkowaceho Towarstwa swj. Filomeny, Smjerdźečan Gerat Róbl. Nowotwar je wužadacy objekt jeno dźewjeć čłonow wopřijaceho towarstwa swj. Filomeny. Tak kaž tule je wone hižo na mnohich městnach potrěbnym pomhało. W Bosniskej a Chorwatskej a mjeztym tež w bołharskim Razgradźe wědźa sej njesebičnu podpěru łužiskeho towarstwa wažić.
