Naš rozhłós je pisańši
Swět je pisany, hdyž je derje wuswětleny a hdyž móžeš wjele wšelakich zwukow słyšeć. Do zahuby pak wjedźe prjedy abo pozdźišo uniformowanosć. Snano sće sami hižo słyšeli: Jedyn z braniborskich sćelakow wospjetuje stajnje hesło „Połna wjelorakosć!“ – „Voll die Vielfalt!“. Klinčace přinoški pak runaja so mjenje bóle kaž stwjelca trawnika na kopanišću: Wšo jedna barba bjez slubjeneje wotměny! Wusyłaja nimale bjezwuwzaćnje jendźelskorěčnu hudźbu. Zo němske sćelaki serbsku hudźbu njeznaja, kaž bychu nas bojkotowali, mějachmy hižo za čas NDR. Ale z wulkeje a žiweje hudźbneje pisanosće Europy abo swěta so redaktorojo tež lědma posłužuja. Hač so amerikanizacija, kotraž tuchwilu kraj, jědźnu kulturu, filmowstwo, hudźbu a ludźi uniformuje, něhdźe planuje? Kajke by było skiwlenje, by-li so w NDR do lěta 1990 podobnje rusce klinčaca jednorosć plahowała?
Jan Pawoł Nagel – „Komorna hudźba a spěwy“
Nowa cejdejka z twórbami serbskeho komponista je njewobeńdźomna akwizicija
Za přećelow a lubowarjow w najšěršim zmysle klasiskeje hudźby serbskich komponistow běchu zašłe měsacy wulke wužadanje za někotružkuli móšeń. Wšako wuńdźechu w tym času wjacore dobre tačele – někotre z nich bjezdwěla referencneje klasy.
A zběraćeljo kwalitatiwnje wysokohódnotnych zynkonošakow njeměli so tež přichodnje na lutowanje nastajić: Nowa cejdejka „Komorna hudźba a spěwy“ z twórbami Jana Pawoła Nagela je njewobeńdźomna akwizicija. Składnostnje njedawnych 20. posmjertnin wuměłca stej antologiju jako zhromadny projekt Budyska hudźbna agentura Konsonanz a Załožba za serbski lud z podpěru rozhłosa RBB zwoprawdźiłoj. Wona skići přehlad mnohostronskosće a -worštowosće jednoho z najwuznamnišich serbskich komponistow 20. lětstotka, kiž je sej jako jedyn z rědkich zastupjerjow swojeho předmjeta tež za mjezami Łužicy renomej a připóznaće zdobył.
Módra Adrija „wočerstwjenski paradiz“
Swójba Schiemann stanowanišćo a kupanišćo pola Chrósta 21 lět wobhospodari
Na poslednim kóncu tydźenja do zahajenja noweho šulskeho lěta 2017/18 knježeše při Módrej Adriji, wočerstwjenišću w Chróstowskim wjesnym dźělu Adolfowa hěta čiłe žiwjenje. Wjedro drje měnješe ze wšěmi derje, słónco rjenje swěćeše a horce temperatury wabjachu do wody. Tuž běchu sej mnozy z blišeje wokoliny swój gumijowy čołmik sobu přinjesli a mějachu z nimi wulke wjeselo. Škleńcujasnosć a njebjeska módrina wody Módreje Adrije młódšich a staršich ke kupanju přeprošujetej. Wosebje dźěći so wótře radowachu, tak zo bě to daloko słyšeć. Tójšto swójbow tam hnydom cyły dźeń wostanje a so na lěhanskej łuce wočerstwi. Někotři za kerkami schowani so tež rady nazy kupaja a na łuce sonja. Zboka łuki je zakusk, hdźež móžeš sej něšto k jědźi a piću kupić, a dźěći sej tam rjenje hrajkaja.
Wurjadnosć je jeho credo
Martin Wagner ekskluziwny liker z Mužakowskich ananasow kreěrował
Wuprajenje „tule kisnje“ do čorneho trjechi. Wjetše a mjeńše sudobja ze škleńcy a drohowocla steja pódla wulkich plastikowych sudow. Wšitke su krute zawrjene a maja swoju „wizitku“. Na njej je wobsah dokumentowany. Dokładnje wučitaš wahu kóždeho jednotliweho wobstatka a hdy bu měšeńca nasadźena. Je žnjenski čas, to pytnješ na mnóstwje wopisanych sudobjow tež w jednym z najmłódšich łužiskich předewzaćow, w Sakskej spirituozowej manufakturje w Korzymju.
Ze šulskimi zešiwkami spytali šulerki a šulerjow zaměrnje ...
Nowe šulske lěto je zahajene a wjetšina je sej dypkownje trěbne utensilije wobstarała. Zawěsće pak dyrbja nětkole tež někotři přiznać, zo su sej to abo tamne hakle w poslednim wokomiku wobstarali, zo njeby tež ničo w šulskej tobole pobrachowało. Chětro wažne su wězo tež šulske zešiwki, zo móhli šulerki a šulerjo swoju wědu pisomnje zwěčnić a pozdźišo na nju wróćosahnyć.
Apropos šulske zešiwki. Te su dźensniši dźeń chětro drohe. Kak pak bě to něhdy? Cyłe dźesać pjenježkow – abo najgroš – płaćeše něhdy tajki zešiwk w fomaće A5, pak kašćikaty, pak linkaty abo prosće běły a pijawka tež hižo w nim ležeše. Wulke zešiwki běchu trochu dróše. Jenički wudawaćel wšěch šulskich zešiwkow a wučbnicow w NDR běše Berlinske nakładnistwo Volk und Wissen, z pod so přirjadowanymi kónčkojtokutnymi třiróžkami wuhotowanym logom „VWV“. Załožene bu nakładnistwo w lěće 1945 w němskej stolicy, hdźež tež hač k zjednoćenju z nakładnistwom Cornelsen w lěće 1991 wobsteješe. Šulske zešiwki běchu z měnjacymi so wobalkowymi łopjenami wobdate, štož pak z tróšku wupłokanej zelenej barbu w 1970tych lět kónčeše.
„Nic jenož rěčeć, ale ideju zwoprawdźić“
Krajina je ratarjej Renéjej Löhnertej najwažniša a skići po jeho słowach wšelake móžnosće ju zmysłapołnje wužiwać
„Kraj je ratarjej to najwažniše, štož móže wobsedźeć“, wuzběhnje mějićel Cokowskeho Gruhlec statoka René Löhnert. Kaž hižo jeho nan je tež wón z cyłeje wutroby ratar. Nan dweju dźěsći wobdźěłuje rolu a plahuje tež howjada, kotrež pasechu so mjez druhim na łukach blisko wsy. „Łuki tam su jara mokre a howjada cyłu trawu njewotžrachu. Dokelž je ratar zdobom hladar krajiny, chcych, zo je cyła ležownosć zmysłapołnje wužiwana, a pytach za alternatiwu“, René Löhnert rozłožuje. Dźeń a bóle rozestaješe so wón z plahowanjom wódnych buwołow, kotrež maja dobre mjeno w zwisku z hladanjom krajiny. Ideja jeho njepušći a swójba jeho sylnješe. Přidatnje informowaše so wón w němskim zwjazku wódnych buwołow. Zwjazk rozpřestrěće a plahowanje družiny zwěrjatow podpěruje a spěchuje.
Ratar z wiziju
„Bjez wulkeho wušparanja a hektiki“ přewza rady organizatoriske ...
Rentnar a što potom – wuměkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (11)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo žiwjenje abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Njedawno pobych w Běłym Chołmcu, zo bych so tam zaběrał ze šulskimi stawiznami wsy nad Małej Sprjewju. Rozmołwjejo so ze staršim Běłochołmčanom mi tón zahorjeny powědaše, zo bě před šěsć lětdźesatkami měł serbšćinu pola cyle młodeho wučerja, a to Alojsa Langi z Konjec. „Mjeztym wšak je wón dawno na wuměnku. Kak je nas ze zapalom wučił pola nas nimale zabytu rěč, mam hišće derje w pomjatku“, so wón dopominaše.
Mjeztym wšak je Alojs Langa wosomdźesaćiny překročił, tola swoju agilnosć a dźěło na dobro druhich je sej hač do dźensnišeho wobchował. Jako sobuiniciator 1971 załoženeho muskeho chóra Delany bě wot wšeho spočatka a po tym, zo bě so 1992 jako woblubowany wučer na wuměnk podał, dale hač do 2009 jeho předsyda. Jako čłon předsydstwa spěwneho cyłka pak so dale wo organizatoriske nadawki swěru stara.
„Zapřijaty do europskich stawiznow“
We Wormsu nad Rynom, partnerskim měsće Budyšina, wabi najwjetši Lutherowy pomnik swěta na wopyt
Lutherowy pomnik Ernsta Rietschela we Wormsu maja nimo Mjezynarodneho pomnika reformacije w šwicarskim Genfje za najwjetši swojeho razu po wšěm swěće.
Koncepcija pomnika zepěra so na Lutherowy kěrluš „Jed’n twjerdy hród je naš Bóh sam“. Hrodej podobny je zakładny rys ze štyrjomi wěžemi na róžkach a třomi dalšimi wěžemi, zwjazanymi z murju cinow. Wone wobdawaja hłowny postament, na kotrehož čole steji reformator Martin Luther (1483–1546) z bibliju w lěwej ruce. W dobje nastawaceho nacionalizma w Němskej njesteji tam horjeka Bóh, kaž by to naspomnjenemu kěrlušej wotpowědowało, ale „narodny rjek“ Luther, kaž w literaturje rěka.
Přeproša na přewšo intelektualny studij
Najwjetši reformaciski pomnik Němskeje bě w Połčnicy rodźeny wuznamny sakski rězbar Ernst Rietschel (1804–1861) w nadawku pomnikoweho wuběrka města Wormsa wot lěta 1858 tworił. Dwě postawje – Martina Luthera a Johna Wyclifa – mišter sam zdźěła. Smjerć wšak storhny jeho w februarje 1861 z płódneho dźěła.
Protestanća w juhozapadnej Němskej rozmyslowachu srjedź 19. lětstotka wo tym, na reformaciskej reichstagaj we Wormsu 1521 a w Speyeru 1529 z naročnymaj wuměłskimaj twórbomaj spominać.
Lěta 1856 skonstituowa so we Wormsu towarstwo za Lutherowy pomnik. Stajić chcyli jón na městno zwonka měšćanskeje murje, z kotrehož sy tamnišu tachantsku cyrkej hišće widźał. To bě potajkim blisko podawiznow reichstaga 1521, hdźež njebě so Martin Luther před kejžorom Korlu V. swojeje kritiki na romsko-katolskej cyrkwi wotrjekł, wědźo, zo hrožeše jemu smjertny dóńt kecarja.
Reformacija serbske pismowstwo wunjesła
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije7. dźěl
Rozestajenja mjez ewangelskimi wěriwymi z klóštrom Marijinej hwězdu a z katolikami w Kulowje běchu so spočatk Třicećilětneje wójny přiwótřili. 8. meje 1620 diakon Matej prěni króć před 500 wěriwymi w Křižnej cyrkwi prědowaše. Wón wuzběhny, zo móža „ewangelscy pod nowym knježićelom w Praze dobreje nadźije być. Po nětčišim małym Božim domje budu woni zawěsće w přichodnym času tež zaso we wulkej farskej cyrkwi města kemše swjećić móc.“
