Mały lud – wulki błud?

Freitag, 21. Juli 2017 geschrieben von:

Hdyž pytamy w tekstowym korpusu serbskeje rěče za słownej skupinu „mały lud“ we wšěch gramatiskich padach, dóstanjemy wjace hač 200 wuslědkow. Podobne formulacije ze samsnym woznamom, kaž na přikład „mały ludźik“ při tym ani zapřijate njejsu. Njejedna so drje při wšitkich nalistowanych přikładach wo sebjewopisowanje Serbow po wašnju „naš mały lud“; lubowólne proby pak pokazuja, zo to při wšěm za wjetšinu přitrjechi. Wot toho wothladajo, zo korpus serbskeje rěče, byrnjež hižo poměrnje wobšěrny był, zdawna hišće cyłe serbske pismowstwo njewopřijimuje, nańdźemy „mały lud“ jako sebjewopisowanje Serbow tež na druhich městnach. Na přikład na stronje Serbskeho muzeja w interneće runje tak kaž w blogu Piwarca a mnozy so zawěsće tež na někotružkuli narěč abo situaciju w rozhłosu dopominaja, hdyž so wo „małym serbskim ludźe“ rěčeše.

Budyski Michałski Boži dom je prawa městnosć za wustajeńcu „Serbske cyr­kwje mjez Lubijom a Luborazom“ – wěnowana 500. róčnicy Lutheroweje reformacije. Cyrkej­ słuži wot lěta 1619 hač donětka ewangelskim Serbam Budyšina a wokoliny jako Boži dom, w kotrymž swjeća kemše tež w maćeršćinje. Hižo dołho je wona srjedźišćo žiwjenja ewangelskich Serbow a bě farska městnosć serbskeho super­intendenta Sieg­frieda Alberta a nětko jeho naslědnika Jana Malinka. Tuž so z prawom Serbska cyrkej mjenuje. A bliska Michałska­ fara je sydło serbskeho superintendenta a Serbskeho wosadneho zwjazka.

Na štyrnaće stejakach dokumentuje informatiwna přehladka Budyskeho Serbskeho muzeja přewažnje z fotami Jürgena Maćija a historiskimi zwobraznjenjemi 21 serbskich cyrkwjow Hornjeje a Delnjeje Łužicy. Jürgen Maćij je wo tutej temje rešeršował, městnosće zhubjenych serbskich cyrkwjow wuslědźił a wustajeńcu muzejej namjetował. Serbski superintendent Jan Malink je k tomu krótke jadriwe teksty spisał, kotrež su němsce, hornjo- a delnjoserbsce podate.

Wzdawa so iniciěrowanych wobrazow

Freitag, 16. Juni 2017 geschrieben von:

Na wopyće pola fotografikarja Jürgena Maćija w Budyšinje

We Łužicy a zwonka njeje sej jeho jako fachowca na polu fotografiki a dokumentacije chwala. Sprawom bě znaty direktor Zhorjelskich zběrkow za stawizny a kulturu dr. Jasper von Richt­hofen na wotewrjenju wustajeńcy „Transformacija – Zhorjelc“ Budyskeho fotografikarja loni w awgusće w tamnišim Bibliskim domje rjekł: „Mam Jürgena Maćija za dokumentarista Łužicy.“ Tam je Budyski wuměłc předstajił swoje čorno-běłe fota, kotrež bě w lětach 1980 do 1990, tehdy hišće jako amaterski fotograf, w Zhorjelcu a pólskim Zgorzelecu zapopadnył. Jim je w přehladce – nětko jako profijowy fotogra­fikar – tehdy fo­tografowane motiwy w nětčišim stawje a jako barbne fota napřećo stajił.

Přispomnjenki zajimowaneho lajka k mjenowědnej nowostce

Někotry Serb asociěruje mjeno prof. Waltera Wenzela z jeničkim słowom – mjenowědnik. Wón studowaše slawistiku a anglistiku, wučeše na Lipšćanskej uniwersiće rušćinu a promowowaše a habilitowaše hižo z mjenowědnej tematiku. A mjenowědźe so hač do dźensnišeho swěrnje wěnuje. Podatosć ćěri jeho do archiwow a slědźi tam za mjenami wšelakeho razu, kotrež su słowjanskeho pochada. Namaka je w rumach, hdźež ně­hdy zapadosłowjanske kmjeny sydlachu a hdźež so nětko hišće serbuje. Publikuje wuslědki w studijach a mnohich přinoškach za fachowe časopisy. Čitaš, zwotkel wone pochadźeja, kak nastachu, što wo­znamjenjeja a kak so w geografiskim rumje rozpřestrěwachu. Smjerćpilny slědźer njeje škodu měł z procha archiwowych podłožkow.

Čerpa w tworjenju ze zwjazanosćez regionom

Freitag, 16. Juni 2017 geschrieben von:

Dopomnjenki Kamjenčana Güntera Kerna – bratra mjezynarodnje znateho Georga Baselitza

Serbska wjes Pěskecy blisko Lessingoweho města Kamjenca nazhonja mjez druhim při wustajeńcach mjezy­narodnje znateho wuměłca Georga Baselitza wulku kedźbnosć. Móža pak wo­pytowarjo wustajeńcy Georga Baselitza z tym něšto započeć, hdyž na přikład we Wienje abo w Londonje mjeno serbskeje wsy w titlu wobraza čitaja?

Bych-li so Pěskečanow za Georgom Baselitzom a za wobrazom „Brězowy haj pola Pěskec“ prašał, hač drje bych to někajkeje rozjasnjowaceje wotmołwy dóstał?

Što maja nětko Pěskecy we Łužicy a mjezynarodnje renoměrowany wuměłc Georg Baselitz zhromadneho?

23. januara 1938 narodźi so w Němskich Pazlicach na wjesnej šuli Hans-Georg Kern jako syn šulskeho nawody Johannesa Kerna a jeho mandźelskeje Lieselotty. Nimo staršeje sotry a njeho přińdźech tam 1941 tež ja na swět a dóstach mjeno Günter.

Bohaće z dokumentami pjelnjena publikacija

Freitag, 16. Juni 2017 geschrieben von:

Knižne polcy ze spisami wo serbskej politice abo politice napřećo Serbam bywaju dźeń a połniše, přewažnje su ze zwjazkami nahladneho wobjima nastajane. Serbski institut je w rjedźe swojich Spisow jako najnowšu ediciju wudał, a to „Deutsche Parteien in der sorbischen Oberlausitz 1945–1953“ Michaela Richtera. Titul zbudźa wćipnosć, wšako jedna so wo čas, hdyž běchu so kolije za poz­- dźišu narodnostnu politiku NDR kładli. Ale čini tež wćipny na to, kak abo hač je so awtorej poradźiło, sej při tajkej brizantnej tematice njezalězć do paslow pruda časa, do pruda jednostronskeho zhladowanja. Wězo chceš, sy-li hižo něšto lětdźesatkow we Łužicy žiwy, móhłrjec jako časowy swědk nakrjeslene měć, hač a kajke běchu časowe cezury w nastajenju politiskich stron napřećo Serbam. Žórłow k temje je nětkole dosć a na­dosć přistupnych. Richter bě je w bohatej ličbje namakał. Tomu dodał je zapis wosobow a městnow, akterow a městnow politiskeho jednanja. Kaž často, je tež tule tak: Prašenje rěka, kak awtor wšitko do konteksta zarjaduje a tuž, kak wuwažena jeho interpretacija je.

„Čmjeła Hana“wostanje aktualna

Freitag, 16. Juni 2017 geschrieben von:

Nowosće z NSLDź w hrajnej dobje 2017/2018

Němsko-Serbske ludowe dźiwadło Budyšin swoju aktualnu hrajnu dobu bórze zakónči, ale wačok dźiwadłowych dźiwow za wulkich a małych přihladowarjow w přichodnej hrajnej dobje je hižo spakowany.

Prěnja premjera noweje hrajneje doby 2017/2018 budźe serbska. Wot 13. septembra budźe dźiwadło ducy po pěstowarnjach a zakładnych šulach a pokaza serbskim a serbšćinu wuknjacym dźěćom wot štyrjoch lět třeće čisło „Čmjeły Hany“, znowa z pjera a w režiji Měrka Brankačka. W prěnjej hrě 2012 powědaše čmjeła Hana wo swojim njezbožu a njenadźatym wopyće w chorowni a w lěće 2015 předstaji swojeho noweho přećela, pinguina Kurta. Tónraz wjerći so wšo kołowokoło pomhanja. „Čmjeła Hana chce pomhać“ rěka titul krucha. Zhromadnje z dźěćimi, wšako je to interaktiwna hra, pyta a praša so čmjeła za zmysłom pomhanja a čehodla to samo wjeselo wobradźa.

Rusofobija tež mjez Serbami?

Freitag, 16. Juni 2017 geschrieben von:

„Wulkeho Słowjanow splaha najmjeńši narod smy my …“ – tak bě so po wójnje spěwało a do wědomja wołało, zo smy bratřa přez zhromadnu słowjansku krej. A ja hišće dźensa husto při zetkanjach z ruskimi ludźimi praju: „Wy słušeće k najwjetšemu słowjanskemu ludej a ja k najmjeńšemu.“ Słowjansku zhromadnosć, kotraž so mjez druhim w barbach skoro wšěch słowjanskich narodow jewi, ruso­fobija – hida na Rusow – tuchwilu jara wohroža. Saha tak daloko, zo njedawno pólski intelektualc twjerdźeše: Pólšćina njeje słowjanska rěč, zo njeby so zhromadnosć z Rusami wujewiła.

Klětušej 500. róčnicy Martina Lutheroweje reformacije su tež wjacore knihi wušli. Chwalobne je, zo so doba reformacije w našej domiznje tež z katolskeje strony wobswětla. W Chrósćicach bydlacy dr. Jens Buliš je k tomu ze swojej přewšo zajimawej němskorěčnej knihu „Mišnjanske biskopstwo w času reformacije“ přinošował. Jeho na zakładźe wobšěrnych a dokładnych studijow wuběrnje spisana popularno-wědomostna kniha je w Lipšćanskim Nakładnistwje swj. Bena wušła. Drježdźansko-Mišnjanski staro­biskop Joachim Reinelt bě za nju předsłowo spisał.

W zawodnych słowach rozłožuje awtor skrótka wobsah swojich pjeć wobšěrnych kapitlow, kotrež maja wšitke samostatne a skulojćene spisane temy. W prěnim kapitlu „Natwar wuchod“ wopisuje wón Mišnjanske biskopstwo wot nastaća­ w druhej połojcy 10. lětstotka a za čas srjedźowěka kaž tež skutkowanje biskopow. Wosebje skedźbnja na dźesateho biskopa, 1523 swjatoprajeneho Bena, a na jeho poćahi k Hornjej Łužicy kaž k Hodźijej a Chrósćicam.

Za lajske dźiwadło so nade wšo hori

Freitag, 19. Mai 2017 geschrieben von:

Na wopyće pola serbskeje angažowaneje kulturnicy Zale Cyžoweje w Chrósćicach

Zo su Chrósćicy tradicionalnje wusce zwjazane ze serbskim lajskim dźiwadłom, je znate. Pawoł Kmjeć je Chróšćanske lajske dźiwadło k wyšinam wjedł, publikum zawjeselił, ze wšelakimi inscenacijemi ludźi za narodne dźěło pozbudźił a jich k rozmyslowanju wo žiwjenskich połoženjach wjedł.

Serbowka, kotraž swjećeše njedawno sydomdźesaćiny a z mandźelskim Jurjom złoty kwas, z Chróšćanskej dźiwa­dłowej skupinu mjeztym nowe stawizny pisa. Zetkam so ze Zalu Cyžowej w jeje domje pod pomnikom za padłych pólskich wojakow, zo bych zhonił wo jeje zahoritosći,­ aktiwiće a swěrje k lajskemu dźiwadźelenju.

Kak je k tomule zapalej dóšło, što je ju za kulturne dźěło takle zahoriło?

„Poprawom bě to Pawoł Kmjeć, kiž je we mni prěnju škričku za dźiwadło zbudźił“, Chróšćanka powěda. „Běch wosom lět, jako wón mje a dalše Chróšćanske dźěći narěča w hrě ,Wichor a słónčne pruhi‘ sobu hrać. Słónčna róža bě moja prěnja róla. A dopominam so, zo je mi wulke wjeselo wobradźało na jewišću stać.“

Serbska debata

Neuheiten LND