Chce so stać z koncertnym hudźbnikom
Pola młodeho talentowaneho pišćelerja w Dobranecach na wopyće
Rjane hudźbne a pozbudźace to dožiwjenje swjatki njedźelu w Hodźijskej cyrkwi. 16lětny šuler Budyskeho Serbskeho gymnazija wuprudźa ze swojim koncertom na pišćelach firmy Eule nutřkownu radosć připosłucharjow. Johannes Krahl hraje twórby Johanna Sebastiana Bacha, Enjotta Schneidera a Mauricea Durufléja. Młodźenc zamóže pišćelowe kruchi baroka, romantiki a moderny mištersce interpretować. Jeho porsty pohibuja so technisce a w rytmje po klawiaturje a noze po pedalach. Wuměłc wuprudźa zdobom hłuboke začuća organista. Fascinowace, kak wón přez tasty a pedale stotorym pišćałkam kralowny instrumentow w jednoće žiwosć spožča a dari wopytowarjam koncerta nutřkowny pokoj, z dynamiskosću hudźby pak jich potom tež zaso sobu storhnje.
SLA w Smochćicach „Skandinawisku nóc“ předstajił
Kóždolětnje přeprošuje Smochčanski Dom biskopa Bena zhromadnje z towarstwom Via regia na openairowy hudźbny swjedźeń. Wjeršk swjedźenjowanja je nócne hudźbne pućowanje stajnje do hinašeho kraja, kotrež wuhotuje Serbski ludowy ansambl. Lětsa steješe Skandinawiska na programje.
Što wjaza nas Serbow hudźbnje z Norwegskej? Edvard Grieg – najpopularniši komponist swojeho kraja, kiž bu za swój čas samo jako narodny rjek česćeny – a Korla Awgust Kocor běštej rowjenkaj. Wosebje zajimawe je, zo spisa załožer serbskeje wuměłskeje hudźby tež tři norwegske spěwy. Titulej „Na přibrjoze“ a „Rozžohnowanje z hórskim pastwišćom“ stej wuraz toho, zo spyta Serb so do kolorita tohole kraja a jeho hudźby zanurić. Budyski hudźbnik Tasso Schille so duktusej romantiki zbliži a spisa w nadawku SLA orchestrowy part. A wurjadna šwicarska sopranistka Rahel Indermaur, skutkowaca tučasnje w Berlinje, přednjese wuměłskej spěwaj z trěbnej sensibelnosću, tak zo so wurjadnje do cyłka hodźeštej.
Janusz Wójcikwo serbskim basniku
Mnohe lěta hižo organizuje Janusz Wójcik nimo zastojnstwa jako zamołwity za kulturu wobwoda Opole Mjezynarodne zetkanje basnikow na hrodźe šleskich Piastow w Brzegu. Lětsa budźe 26. tajke zetkanje. Bě to stajnje dobra składnosć, zeznajomić so z pólskimi, běłoruskimi, čěskimi, słowakskimi, ukrainskimi a ruskimi basnikami. K Serbam a k serbskej poeziji Wójcik wosebitu lubosć pěstuje, přełožujo basnje za planowanu pólskorěčnu antologiju našeho basnistwa.
Lyrika we wjacorych rěčach
Swjedźeń poezije w duchu Jana Arnošta Smolerja přewjedli
Wot 20. junija do 4. julija wotmě so we a zwonka Łužicy 38. mjezynarodny swjedźeń serbskeje poezije, kotryž bě lětsa Janej Arnoštej Smolerjej wěnowany. Zwjazk serbskich wuměłcow běše tradicionalne zetkanje awtorow z tu- a wukraja organizował. Zazběh tworješe zarjadowanje za dźěći pod hesłom „Po puću z pěsnjemi a bajkami na česć Smolerja“ we Wojerecach. Pod nawodom Wórše Wićazoweje předstajichu šulerjo z Chrósćic pisany program. Tomasz Nawka rozłoži na to serbske instrumenty. Štwórtk, 23. junija, dožiwi w Budyskej Smolerjec kniharni antologija „Mosty w jachlacym wětrje – Serbja a jich přećeljo zjednoćeni w słowje a wobrazu“, wušła w časopisu „Bawülon“, swoju łužisku premjeru. Někotři z awtorow, kotřiž su w njej zastupjeni, čitachu swójske basnje w originalu kaž tež w přebasnjenju. Nimo toho prezentowachu so młodźi serbscy lyrikarjo, přednošowacy swójske twórby.
Twórby dosć reprezentatiwne
Serbske wuměłče wustajeja w Biskopičanskej galeriji Carla Lohsy a radnicy
Wustajeńca „JASYM – DRUHI WID“ w Biskopicach stej poprawom dwě, přistupnej w rozdźělnych wotewrjenskich časach hišće hač do 31. julija. Jedna je w měšćanskej galeriji Carla Lohsy, tamna w radnicy.
Galerija Carla Lohsy njeje runjewon mjez najwjetšimi hornjołužiskeho regiona, za propagowanje serbskeho tworjaceho wuměłstwa pak ma njesnadny wuznam. Hdyž tam serbske wuměłske dźěła pokazuja, wotwěraja wažne wrota do swojoraznosće regiona: do kultury Serbow. Galerija je pomjenowana po wažnym zastupjerju němskeho ekspresionizma Carlu Lohsy (1895–1965), wobydlerju města wot 1929 hač do jeho smjerće. Wuběr twórbow njeje hladajo na date móžnosće přewobšěrny. Njedźiwajcy na to je wustajeńca dosć reprezentatiwna ze zastupjenymi wuměłčemi, kotrež su Maja Nagelowa, Iris Brankačkowa, Isa Bryccyna, Sophie Natuškec a Marion Kwicojc.
Što wšo zamóža serbske spěwy powědać
Mysle k předstajenju moderneho oratorija „Wětrnik a časy“ w Chrósćicach
We Łužicy wjerća so wětrniki – někotre hižo lětstotki, dalše hakle krótki čas, druhe docyła wjace nic. Kamjentnym je swójske, zo so tež potom hišće hordźe pozběhuja, hdyž wokřidła hižo njedźěłaja, młynske nastroje su wurumowane a do dźěłowych rumnosćow su ludźo zaćahnyli. Tajke młyny přetraja časćišo dlěje hač bróžnje a domy.
Witana to metafra za serbski lud, kotryž je zrudne časy přetrał, wjacekróć bu mortwyprajeny a je tola žiwy. Wona wšak njeje tak wšehowšudźomna kaž jejko, wuměłsce debjene, tak zo nichtó na ideju njepřińdźe, je wočinić.
Serbscy ludźo maja wosebitosć: Woni ženje z durjemi do domu njepadnu. Radšo wužiwaja woni přispomnjenje, wobraz abo hudźbu za to, štož chcedźa rjec. Rady přewostajeja připosłucharjej, sej sam wułoženje namakać. Takle začuwaš to tež w serbskim oratoriju za chór, orchester a rockband. Tradicionalnosći bu po mnohich lětach skónčnje něšto moderneho přidate. Jeli ći stawizny něšto woznamjenjeja, tworiš tež rady poćah k dźensnišemu časej.
Běchmy – Smy – Wšojedne
„Ta jedna wěc přec’ wostanje: Tón serbski lud, tón nihdy njezańdźe!“ Što pak by było, njeby-li kaž w pozbudźowacej štučce było? Jeli Serbja tola raz – njehladajo na wšě krótko- a dołhodobne prognozy – zańdu? Njeby-li hižo nichtó serbsce rěčał; njebychu-li hižo nihdźe žane serbske chorhoje zmawowali. Njebychu-li družki z procesionom hižo po pólnych šćežkach do Róžanta putnikowali. Njeby-li so hižo nichtó z mjenowanej štučku pozbudźował? Za mnohich z nas drje je to struchła předstawa.
Tola by wšitko to tež ludźi přichoda rudźiło? Myslu sej, zo nic. Něchtóžkuli drje by melancholisce na to zhubjene zhladował, ale za wjetšinu by to we wšědnym dnju samsny woznam měło kaž za nas dźensa to polabiske, kumbriske abo dalmaciske – mjenujcy žadyn.
A tak mamy zajimawu, haj, tróšku wonajku situaciju. Ludźo tohole hypotetiskeho přichoda budu fakt zańdźenych Serbow bjezdźakni zaznawać. Štóž so wot Serbstwa wotpóznawa, tomu je to po wšěm zdaću smorže, hewak by dźě tomu zadźěwał. A komuž je Serbstwo něšto hódne a kiž je njezapomina, do njeho njezańdźe, wšako je z nim žiwy.
Měrna rytmiska hudźba a twjerde zynki
Barakka w Nuknicy jubilej swjećiła
Poslednju sobotu w juniju swjećeše towarstwo barakka „stoćiny“. Tale ličba wšak zestaja so tróšku lóštnje z wjacorych jubilejow: Su to 20 lět po prěnim koncerće w Nukničanskej kulturnej barace, 20. jubilej skupiny Stoned Hajtzer, 20. jubilej skupiny Crying Blue, 15lětne wobstaće DeyziDoxs, 15 lět Blind Judgement (inkl. dźesaćlětne posmjertniny) a dźesać lět skupiny Widła.
Přeprošeni běchu tučasni a něhdyši čłonojo barakki, wjesnjenjo a sympatizanća live-hudźby. Swjedźeń započa so z kofejom a tykancom. Tón abo tamny je hižo přichodnu generaciju „barakkownikow“ sobu na swjedźeń přiwjedł. Ći mali wužiwachu předwječorne hodźinki za to, běhać za mydliznowymi pucherjemi a woptać jubilejnu tortu. Ći wulcy činjachu to z piwom a bjesadu.
Z wuhotowanjom běchu sej zamołwići, kaž je to tež z festiwala Nukstock znate, wjele prócy dawali. Tak natwarichu stanowe jewišćo, budku za kulinariske wosebitostki, spřihotowachu městno za hraće kickera a přetwarichu nutřkownu rumnosć baraki na baru a za hladanje kopańcy.
Serbja maja kulturni posoljo być
Na wopyće pola šefdirigenta Serbskeho ludoweho ansambla Dietera Kempy
Zahroda ze swojej tučnej zelenju a wosrjedź njeje wulka pyšna kastanija mje wobkuzłatej. A wulki w Hornim kraju typiski tykowany dom spožča ležownosći zdobom romantiskosć. „W tajkej wokolinje so tule jako samobydlacy derje čuju“, reaguje 59lětny šefdirigent Serbskeho ludoweho ansambla Dieter Kempe na moje překwapjenje. 1996 bě sej wón ležownosć bywšeho zawodneho dźěćaceho prózdninskeho domu kupił a je tam tójšto wutwarił. We wulkej stwě je wjerch z drjewom wupaženy, stare hrjady pak su dale widźeć.
Twórby wuměłčow najpřeswědčiwiši argument
Wustajeńca serbskeho tworjaceho wuměłstwa w Biskopicach
Smy so na to zwučili, zo njejewi so serbske tworjace wuměłstwo jeno w Budyšinje abo Wojerecach, ale po cyłej Hornjej Łužicy. Tež w Biskopicach pokazuja so nětko serbske wobrazy a skulptury. Přičina, zo so druhe galerije a wustajenišća serbskim wuměłcam wěnuja a so k dwukulturnosći regiona wuznawaja, staji prašenje: Što je so stało? Twórby serbskich wuměłcow su najpřeswědčiwiši argument za tónle zjaw.
Hač do kónca julija maja tež w Biskopicach z wustajeńcu „Ja sym druhi wid“ přiležnosć, so z wuměłstwom Serbow zeznać. Šěsć serbskich wuměłčow wustaja na žurli tamnišeje radnicy a w galeriji Carla Lohsy. Poprawom stej to dwě wustajeńcy. Na žurli radnicy, přefungowanej na wustajenišćo, su twórby Isy Bryccyneje, Maje Nageloweje a Borbory Wiesnerec wustajene. Iris Brankačkowa, Sophie Natuškec a Marion Kwicojc su w galeriji Lohsy prezentne. Na samsnu temu wustajachu wone hižo w Budyšinje.
