Z wudaća: pjatk, 19 februara 2021

za Hanku Mikanowej

Dokelž móžachmoj rjenje dwuhłósnje spěwać, přeprošachu moju přećelku Ka­tharinu a mje do Serbskeho pioněrskeho dźiwadła při LND. Tam zeznach – ja wosomlětna – Hanku Mikanowu jako wuměłsku wjednicu a režiserku. W třećej inscenaciji dóstach swoju prěnju wulku rólu, připołdnicu, w hrě „Klinkotata lipka“. Dopomnju so, zo je mi Hanka přede­hrała, kak mam ćahnyć magiske koło wokoło dźěsći, kotrejž běštej so při lipje schowałoj.

Dźiwadłowa skupina běše za mnje kaž swójba, tu čujach so doma a swobodna. A to zwisowaše hłownje z lóštnej probowej atmosferu, kotruž je Hanka wuwiwała. Lubowach jeje dołhe čorne włosy, kak je so šminkowała a drasćiła do bluzow z wulkimi mustrami a do ležernych jeansow (ze zapada). Namakach z Hanku swoju prěnju mentorku a tak so hižo z dwanaće lětami rozsudźich, zo chcu so z dźiwadźelnicu stać.

Basnik, mysler a kritikar před 240 lětami zemrěł

W prěnimaj měsacomaj kóždeho lěta spomina kulturny swět a wosebje Němska na wuznamneho němskeho basnika, zakitowarja humanity a kritikarja Gottholda Ephraima Lessinga, kiž wšak pochadźa z našeje blišeje domizny, z Kamjenca.

Nowy swobodny duch byrgarstwa začuwał

Rodźeny Němc dr. Křesćan Kessner pyta jako so staty Serb w swojej dwurěčnej knize „Swjate su mi twoje hona“ za tym, što je serbskosć. Při tym wěnuje so tohorunja „wulkemu prašenju po wuchodnym a zapadnym myslenju“. Tež hdyž ­etnologa Albrecht Langa měnješe, „my njejsmy wuchodny dźěl zapada, ale najzapadniši wuchoda“ (str. 167), njewostawa Kessner při tajkej analyzy. Jemu radźi so samo synteza wzajomneho wliwa wobeju swětow w domiznje Serbow.

Křesćan Kessner (nar. 1954) powołuje so wosebje na zakładnika analytiskeje psychologije C. G. Junga (1875–1961). Tak, kaž je wón archetypus dale wuwił – potajkim čłowjeski zakładny woznam –, spyta Kessner pola nas Serbow dóńć hač na jadro wosoby. Kaž wón wuwjedźe, móžemy jenož dźěl našeje cyłkownosće zapřijeć. Wosebity dohlad (hlej k tomu Lessingowe spominanje „třećeho wóčka“ str. 178) wěnuje při tym „lěpšej połojcy“. To płaći za žonu kaž za muža, za młodych kaž za starych (str. 178–179).

Lehmannecy z Delan – mjezynarodna serbska swójba z 18. lětstotka (2. dźěl)

Słužba mjez Serbowkami a Čechowkami

Štóž chce so do perspektiwy přichoda zanurić, njech započnje nowu antologiju „Susodźa“ wotzady z powědku Dušana Hajduk-Veljkovića čitać. Titul „Załoženje“ wjedźe čitarja abo čitarku do filozofiskeje rozmołwy wo tym, kak jara wěcy ćežitosće dla na ludźoch lěpja a kak jara su w pucherju zapopadnjeni – měnjene je, zo přeco na předwidźane wašnje reaguješ, zo ničo njewočakowane nječiniš a so na normach wusměrješ. Powědar přerěči susoda na „něšto bombastiske“, mjenujcy na to, so do muzeja zadobyć a tam wšitke eksponaty zničić, zo byštaj tak „prěnju dźěru do pucherja kałnyłoj“. Plan so cyle njeporadźi, wšako jeju skupina „Powšitkowna anarchistiska akcija“ předeńdźe. Kak so z akcije zetkawanski ­centrum „Budyskeho hrodu w distrikće Łužica“ wuwije, nam awtor njepřeradźa – za to pak zhonimy, kak sej přichod Łužicy w lěće 2421 předstaja.

W minjenym wudaću „Wuměłstwo a wjace“ (22. januara) je so zmylk stał. Wobraz na prěnjej stronje je twórba Jana Buka. Wo reprodukciju wobraza je so Serbski muzej Budyšin starał.

Cordula Ratajczakowa

W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich­ nazhonjenjach a do­žiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych­ mjeńšin.

Njeje tomu tak husto, zo so prof. Wink a jeho akolyća nuzow jednorěčnych ludźi dla starosća – sprawnje prajene, telko z nich docyła njeznaja, znajmjeńša nic tak, zo bychu z nimi rěčeli. Minjeny čas pak je so dobry profesor dopomnił na swoje zašłe triumfy (a druhdy dezastry) nastupajo konfrontaciju z monolingualnym swětom.