Diskusija njeje bohahanjenje

štwórtk, 28. měrca 2024 spisane wot:
Marcel Brauman

Žurnalisća su hižo lětstotkaj zwučeni, zo kóždy čitar najlěpje wě, wo čim by nowina kak rozprawjeć dyrbjała. Fararjo, wučerjo, lěkarjo a druzy fachowcy su po­dobne nazhonjenje dawno nachwatali: Wěriwi, starši, pacienća a wědy lačni lajkojo so hižo njeboja, hdys a hdys na zakładźe přistupnych informacijow hinaše konkluzije ćahnyć hač powołanscy fachowcy. To je pózdni wupłód rozswětlerstwa w nowowěku. W tym rozeznawa so načasne žiwjenje wot srjedźowěka, wot hierarchiskeje towaršnosće stawow. Z nowym rjadom „Serbska debata“ přeprošujemy w tutym zmysle wšěch, zo jenož sobu njemysla, ale so tež zjawnje słowa jimaja. Wšako temy, kaž změna strukturow, kubłanje, sebjezrozumjenje našeho ludu a zastupnistwo serbskich zajimow, kóždeho potrjechja.

Próstwar być abo mějićel prawow

pjatk, 22. měrca 2024 spisane wot:
Axel Arlt

„Chceće próstwar być abo mějićel prawow?“, so prawiznik Hajko Kozel druhdy swojich mandantow praša. Samsne prašenje staji so Serbam, chcedźa-li swoje zakonsce zaručene prawa tež přesadźić. Do zjawnosće su tele słowa we wobłuku Serbskeje debaty w Budyšinje přišli. Dalše tajke zarjadowanje do toho w Chrósćicach je nowy wid na rozprawy sakskeho knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu spřistupniło. Tam su přitomni wot Marka Sucheho zhonili, zo „my Serbja sej swoje problemy přezłoće barbimy“.

„Mějće rić w cholowach“

pjatk, 15. měrca 2024 spisane wot:
Milenka Rječcyna

Njecyłych 23 lět wróćo – w Chrósćicach knježa zrudoba, rozhorjenosć, zadwělowanosć a krótkodobnje tež nadźija. Cyle prawje – krótkodobnje. Zwrěšćena nadźija, tamnišu šulu zachować, dowjedźe młodych duchownje wysoko kubłanych Serbow k tomu, koncept za serbske šule nadźěłać. Snadź njeběchu a njejsu sej čłonojo Wěteńčanskeje iniciatiwy do dźensnišeho toho wědomi, zo su ze swojim nastorkom žadosć za tym wubudźili, lěpše wuměnjenja za nawuknjenje serbskeje rěče a zachowanje kultury, wosebje pak wuwića narodneho wědomja mjez nami docpěć. To je so mi srjedu wječor na debaće pod hesłom: „Serbska šulska awtonomija – abo dale kaž dotal“ w Chróšćanskej „Jednoće“ wuwědomiło. Z časa Chróšćan zběžka žedźimy so za tym, skónčnje měć optimalne zakłady za wuwučowanje dźěći a młodostnych. Na podiju sedźeše mać, kotraž z toho časa za to wojuje, zo nawuknu dźěći swoju maćeršćinu na najwyšim niwowje a zo so w narodnym wědomju kubłuja. To rěka w tym, štož pisanosć Serbstwa wučinja – to, štož respekt za Serbow w mjezynarodnym konteksće wowliwuje.

Čas za sekt a róžički?

pjatk, 08. měrca 2024 spisane wot:
Bosćan NawkaMjezynarodny Dźeń žonow, abo kaž wot lěta 1975 korektnje rěka, Dźeń Zjednoćenych narodow za prawa žonow a měr na swěće, bu spočatk 20. lětstotka na iniciatiwu předewšěm socialistiskich kružkow z hłownym zaměrom proklamowany, spožčeć „wjetšej połojcy“ towaršnosće resp. nic jenož tehdy tak mjenowanemu „słabemu splahej“ skónčnje wólbne prawo. Spěšnje rozšěrjachu so žadanja wo dalše ćežišća, kaž na přikład přiměrić dźěłowe časy, płaćić wyše mzdy a legalizować wotehnaća. W běhu slědowacych dekadow stejachu mjez druhim (seksualizowana) namóc napřećo žonam, mutilacija (Verstümmelung) genitalijow, škit maćerjow a „paritetisce zestajane parlamenty a předstejićerstwa“ raz mjenje, raz bóle w fokusu. Wša próca, kotraž so za tu naličenymi hesłami chowa, njebě podarmo. „Wumocowanje w mandźelstwje“ je mjeztym chłostajomny njeskutk, w Němskej „hižo“ wot lěta 1997. Dźensa zda so być samozrozumliwe – znajmjeńša w Europje –, zo žony wola (a so wolić dadźa); zo hraja profesionelnje kopańcu abo zo wojuja wobrónjeni přećiwo inwazoram.

Žiwjenje njeje žana wellness!

pjatk, 01. měrca 2024 spisane wot:
Bianka Šeferowa

Špatne powěsće předewšěm z hospodarstwa nas dźeń wote dnja docpěwaja. Hospodarscy fachowcy nimaja za přichodne měsacy žanu dobru wuwićowu prognozu. Zawody Němsku wopušća abo swoje stejnišća zawru. W tymle zwisku hodźi so Kulowska meblowa twornja Maja mjenować. Wuspěšne předewzaće Stihl w Stuttgarće chce tohorunja zwjazkowu republiku wopušćić a pruwuje stejnišćo w Šwicarskej. Kaž ze stron předsydstwa rěka, je Němska předroha a njeje tuž hižo wubědźowanjakmana. Koncern Miele chce na swojim hłownym stejnišću w Güterslohu 700 dźěłowych městnow šmórnyć. Zhotowjer domjacych nastrojow ma prosće přemało wobrota. Za płokanske mašiny je Miele nowu twornju w pólskim Ksawerowje ­natwarić dało. Nowe dźěłowe městna, ­kotrež tam nastanu, w Němskej zalutuja. Tež dalše firmy kaž Continental, Bosch, Deutsche Telekom, VW, Mercedes-Benz, Porsche su připowědźili dźěłowe městna šmórnyć. A zdobom su stajnje zaso protestowacy ratarjo tema, kotřiž na dezolatne połoženje swojich zawodow skedźbnjeja.

Škoda, zo akciske dny trjebamy

pjatk, 23. februara 2024 spisane wot:
Marian Wjeńka

Jako běch loni w nowembru něšto dnjow w Singapurje, prjedy hač sym dale do Malaysije jěł, sym tam wysoke twarjenja, stawizniske wosebitosće, zahrody a zajimawe swědki nabožinow wobdźiwał. Runje tak w pomjatku je mi wostało, kak čiste hoberske město bě. Nihdźe ani jeničkeje papjerki, žana bleša, kofejowy nopašk abo podobneho na puću njeležeše. Ani zbytk cigarety při kromje puća njewuhladaš. A čehodla? Dokelž je prosće zakazane, wotpadki na puć mjetać. Kohož lepja, tón dyrbi wjacore sta singapurskich dolarow pokuty płaćić.

Njedawno rano po puću do Budyšina: Z awta přede mnu wupřestrěje so ruka z wokna, pušći kofejowy nopašk na dróhu a ja z awtom přez nopašk zajědu.

Je wažnišeho hač pjenjezy

pjatk, 16. februara 2024 spisane wot:
Milan Pawlik

Za młodostneho, kotryž dźensniši dźeń šulu zakónči, njemóhł tuchwilu čas za kročel do noweho wotrězka žiwjenja lěpši być. Měnju prěnju kročel do powołanskeho žiwjenja. Demografiske wuwiće je, kajkež je. Tuž so dźěłodawarjo wězo po wšěch kanalach wo wukubłancow prócuja. Předewzaća, institucije, uniwersity atd. na šulach live informuja. A z wulkej fantaziju organizuja akcije kaž „pózdnju změnu“ , „pohladaj nutř“ abo „dźeń wotewrjenych duri“, z kotrymiž młodych ludźi do swojeho domu wabja. Hdyž 30 lět na swój čas, jako sym ze šule šoł, wróćo myslu, sym nimale tróšku žarliwy na tutón bohaty poskitk powołanskeje orientacije ... W lěće 2022 je kwota dočasnje rozwjazanych wukubłanskich zrěčenjow w Němskej porno předlětu wo nimale 30 procentow stupała. 35 procentow studowacych na uniwersitach w Němskej je loni swój studij dočasnje spušćiło, na druhich wysokich šulach běše to 20 procentow. Wočiwidnje wša z wulkej prócu organizowana orientacija mnohim młodostnym při tym njepomha, zo bychu so jasnje a z dobrym začućom za powołanje rozsudźić móhli, kotrež so k nim hodźi.

Anja Nowakowa

Přihotujemy so tele dny na wjeršk 5. počasa, póstnicy – helaw! Połni wjesela a radosće wupytamy sej swój pisany kostim, planujemy wopyt žónskeho póstniskeho ćaha abo ćaha róžowu póndźelu a wjeselimy so na někotre hodźiny swjećenja a zanurjenja do druheho, nam wšěm jara přijomneho swěta. Tón abo tamny pak hlada hižo tróšku dale. Wšako sćěhuje hejsowanju skerje kruty, melancholiski a zamysleny čas, póstny čas. Wón je přihot na dalši wjesoły wjeršk w běhu (cyrkwinskeho) lěta – jutry!

Tola prašam so, hač je sprawnje – wosebje sebi samomu napřećo – wzdać so na šěsć tydźenjow wěcow, jědźow, napojow abo zaběrow, za kotrymiž so wosebje žedźimy, zo bychmy so zbytk lěta zaso cyle „po starym“ zadźerželi abo konsumowali?

Štóž woli, škita demokratiju

pjatk, 26. januara 2024 spisane wot:
Marcel Brauman

Tójšto zastupnistwow móžemy lětsa wolić. Najprjedy dźe 9. smažnika wo gmejnsku resp. měšćansku radu, wokrjesny sejmik a europski parlament. W Sakskej wočakuje swójby we wólbnym lokalu wosebita situacija. Wšako smědźa 16- a 17lětni młodostni (po woli amploweje koalicije) prěni raz politiski personal za cyły kontinent sobu postajić, nic pak (po woli sakskeho zakonjedawarja) za gmejnu a wokrjes, hdźež bydla. W Braniborskej smědźa 16- a 17lětni tež w komunalnych wólbach kandidatow nakřižować.

A naši čěscy a pólscy přećeljo, kotřiž we Łužicy bydla, smědźa drje so na komunalnych a europskich wólbach wobdźělić, dyrbja pak so rozsudźić, hač europski parlament tu abo w swojej starej domiznje wola. Nimo toho maja jako staćenjo EU tež prawo, sami za tudyše komunalne zastupnistwa kandidować.

Nětko sej to žadamy!

pjatk, 19. januara 2024 spisane wot:
Milenka Rječcyna

Domowina, Serbske šulske towarstwo (SŠT) a Rěčny centrum WITAJ ze swojimi zastupjerjemi we wodźenskej skupinje 2plus pola Sakskeho statneho ministerstwa za kultus prócuja so wo to, zo bychu so do šulskeho postajenja aktualne po­trjeby serbskich a serbšćinu wuwučowacych šulow zapřijeli. Z čim so w tej mjenowanej skupinje dokładnje zaběraja, wo tym nichtó ničo njezhoni – to wšak je dźěłowa runina. Dopomnju-li pak so prawje, běchu SŠT, RCW a Domowina před lětami hižo rjekli, zo je postajenje nuznje trěbne a zo ma so spěšnje napisać. To je mnohim mjeztym dlěje hač dosć, wosebje SŠT. Na to jich žadanja, kotrež wozjewjeja, pokazuja. Wšako su to hižo po wobzamknjenju Sakskeho krajneho sejma wo nowelěrowanym šulskim zakonju před wjace hač dźesać lětami prajili. Rěkaše tehdy, zo njesłušeja nadrobne žadanja do zakonja, město toho měli so do wotpowědneho postajenja zapřijeć. Prašam so dźensa wospjet: Njeby lěpje było, zakoń wobzamknyć a přidać hnydom tež jasnje napisane wobsahi za spjelnjenje zakonja? Je tola jasne, kajke wuměnjenja su trěbne a kotre žadanja wobsteja.

Serbska debata

nowostki LND