Jazz, nowa a ludowa hudźba
Přichodnu sobotu zahaji so w Budyskim Serbskim muzeju třeći dźěl rjada „musica nova sorabica“ z koncertom „MOJEDLA – TWOJEDLA“. W kwartetowej wobsadce zahudźa Gerold Gnausch, Pedrag Tomić, Clemens Christian Pötzsch a Walburga Wałdźic, z kotrejž je so Bosćan Nawka rozmołwjał.
Knježna Wałdźic, što je Was pohnuło, so na rjedźe „musica nova sorabica“ wobdźělić?
W. Wałdźic: Sym hižo loni ideju projekta k česći Jana Arnošta Smolerja Załožbje za serbski lud zapodała. Wšelakich přičin dla pak so tónle w jubilejnym lěće zešlachćił njeje. Spočatk tohole lěta pak so nowe woknješko wotewrě, tak zo móžach konkretnu koncepciju zhotowić.
Rjad steji pod hesłom „tradicija + eksperiment“. Kak tomu wotpowědujeće?
Serbšćinu nałožować ze sto słowami
Dwójnikaj Matthew a Michael Youlden z jendźelskeho Manchestera staj tydźeń dołho w nadawku sćelaka Deutschlandfunk Nova hornjoserbšćinu wuknyłoj. Milenka Rječcyna je so z direktorom Załožby za serbski lud Janom Budarjom wo projekće rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sće Wy jeju takrjec pruwował?
J. Budar: Redaktor Deutschlandfunka Sebastian Sonntag je so na mnje z próstwu wobroćił. Bě wo našich online-rěčnych kursach k nawuknjenju hornjoserbšćiny čitał. Wědźach, zo mataj so kandidataj testować. Prašenja do toho znajach a mějach jeju wukon hódnoćić. Tak móžach trochu za kursy wabić, za kotrež nałožuje załožba financne srědki. Na kóncu běše to tež wobstatk našeje rozmołwy.
Kak je so rozmołwa wotměwa?
J. Budar: Redaktor wusyłanja je w rozhłosowym studiju w Kölnje sedźał, bratraj Matthew a Michal Youlden běštaj při mikrofonje w Berlinje a ja w Budyskim studiju MDR. Tak wjedźechmy našu zhromadnu wirtualnu rozmołwu.
Što je to pola Was zawostajiło? Měještaj wonaj tež woskoćiwe nadawki spjelnić?
Integratiwna politika trěbna
Diskusija wo wotpačenju regiona Katalonska wot Španiskeje njepřestawa. To pohnuwa k tomu, tež wo situaciji narodnych mjeńšin w Němskej rozmyslować. Milenka Rječcyna je so ze zapósłancom Sakskeho krajneho sejma Hajkom Kozelom (Lěwica) rozmołwjała.
Z čim hodźi so z Wašeho wida konflikt w Španiskej rozrisać?
H. Kozel: To njehodźi so z pomocu statnych represalijow rjadować. Trěbnej stej sensibelny dialog a respektne politiske postupowanje napřećo etniskim mjeńšinam, a to nic jeno ze stron Španiskeje sameje, ale wosebje tež Europskeje unije a jeje čłonskich statow.
Mnozy, kotřiž so z tematiku zaběraja, widźa ju tež jako nadawk Europskeje unije.
H. Kozel: Cyle prawje. Trěbna je woprawdźita integratiwna mjeńšinowa politika. To je w zmysle powšitkowneho zajima, stabilitu Europy zachować.
Móže k tomu tež wobydlerska iniciatiwa Minority SafePack přinošować?
LND přewjedźe čitansku turneju
Budyšin (SN/JaW). Ludowe nakładnistwo Domowiny zahaji póńdźelu, 16. oktobra, swoju lětušu čitansku turneju. Start do mjeztym 23. literarneje nazymy je w delnich Sulšecach, hdźež předstaji redaktor Protyki Pětr Šołta zhromadnje z awtorami Sonju Hrjehorjowej, Mariju Šwejdźinej, Achimom Mičom a dalšimi Serbsku protyku 2018.
Kaž LND wčera zdźěli, su we wobłuku turneje po Hornjej a Delnjej Łužicy tři dalše knižne premjery planowane. Srjedu, 18. oktobra, předstaji rozhłosownica Monika Gerdesowa nowu publikaciju „Z Francom po swěće“ we Worklečanskej wyšej šuli. Lubina Hajduk-Veljkovićowa čita 2. nowembra w Ralbičanskej wyšejšuli z nowostki „Lěćo za započatkarjow“, a samsny dźeń předstaji Lubina Malinkowa w Budyskej Smolerjec kniharni swoju wědomostnu knihu wo hrabi von Gersdorfje. Cyłkownje je jědnaće čitanjow planowanych, mjez druhim w Bukecach, Bórkowach, Lipsku a Nowej Wjesce.
Turneju zakónči LND 5. nowembra z literarnej kermušu w Chrósćicach.
Starosće chutnje dosć njebrali
Wólby Němskeho zwjazkoweho sejma su nimo a prěnje diskusije wo jasnym wuslědku su mjeztym tróšku womjelknyli. To pak njerěka, zo je tema wotbyta. Ludnosć tež na serbskich wsach, w towarstwach a gremijach dale wo tym rěči, předewšěm wo njewočakowanym wuspěchu strony AfD kaž tež wo prěnich reakcijach na to. Mnozy, tež Serbja, su wustróžani z wukónca wólbow we Łužicy, ja runje tak. Za dobre mam, zo je jón Domowina z wulkej starosću na wědomje wzała. Za dobre zdobom mam, zo wona tež na to skedźbni, zo je AfD na žadanje, z awtochtonymi narodnymi mjeńšinami runoprawnje wobchadźeć, wotpokazujo reagowała.
Lóštnje trašacy eksperiment
Na jutřišim Dnju němskeje jednoty změje inscenacija NSLDź a Lipšćanskeje skupiny friendly fire „Muzej Němcow“ w Budyskim Dźiwadle na hrodźe premjeru. Bosćan Nawka je so z režiserom Michaelom Wehrenom rozmołwjał.
Knježe Wehreno, kak je projekt nastał?
M. Wehren: Před nimale lětomaj wobroći so moja bywša kolegina Theresa Jacobsowa, dźensa slědźerka w Serbskim instituće, na nas, hač nochcyli raz projekt we Łužicy a wo Serbach zwoprawdźić. Běchmy zajimowani a njejsmy tuž dołho přemyslowali. Po někotrych rozmołwach je nas Němsko-Serbske ludowe dźiwadło oficialnje přeprosyło.
Skupina friendly fire – štó to je a što čini?
M. Wehren: Smy w lěće 2011 załožena swobodna performance-skupina w Lipsku. Myslu sej, zo mamy mjeztym jara wulki wuměłsko-estetiski spektrum, kotryž performancu, awdioinstalacije, improwizacije a tak dale zapřijima, a zo smy interkulturnje nastajeni. Smy w zašłosći projekty mjez druhim w Brazilskej, Israelu a Šwedskej přewjedli.
Kak sće na mysl přišoł, runje „Muzej Němcow“ wutworić?
Hudźbne šansy lěpje wužiwać
Ličba šulerjow Budyskeje wokrjesneje hudźbneje šule je stabilna. „Dobry staw naprašowanjow nas zwjesela“, praji wjednica kubłanišća Charlotte Garnys. Konkretnje to rěka, zo mějachu tam w minjenym šulskim lěće 2 859 šulerjow, lěto do toho 2 842. Šulski lětny plan wopřijima wšelake wjerški. Jako wosebity podawk woswjeći šula w nowembru 50lětne wobstaće holčeho komorneho chóra. Nimo móžnosće, nawuknyć hraće na instrumentach w klasiskich předmjetach, přiběra zajim za jazz, rock a pop. To je tež wažne, chcedźa-li so wosebje młodostni na tym polu etablěrować a w kapałach sobu hudźić.
Kliman woleny
Drježdźany (SN/JaW). Sakski krajny sejm je na swojim wčerawšim posedźenju Chróšćanskeho wjesnjanostu Marka Klimana (CDU) do Rady za serbske naležnosće Sakskeje wuzwolił. Wón naslěduje dotalneho městopředsydu gremija a wjesnjanostu Ralbic-Róžanta Hubertusa Ryćerja (CDU), kiž bě zastojnstwo z wosobinskich přičin złožił.
Sakska statna ministerka za wědomosć a wuměłstwo dr. Eva-Maria Stange (SPD) při tej składnosći wuzběhny, zo sakska wustawa z dobreje přičiny prawo Serbow na zachowanje swojeje identity kaž tež na hajenje a wuwiwanje swojeje rěče a kultury škita. „Hubertusej Ryćerjej słuša wulke připóznaće za skutkowanje w Radźe za serbske naležnosće. Jemu mamy so dźakować, zo je ze swojim angažementom wid gmejnow serbskeho sydlenskeho ruma přinošował“, piše ministerka dr. Stange w nowinskej zdźělence.
Domowina wita rozsud krajneho sejma, Marka Klimana do rady powołać, a je Klimanej k wuzwolenju gratulowała. Namjetowany bu 36lětny Prawočan wot Sakskeho zwjazka městow a wsow kaž tež wot třěšneho zwjazka Serbow.
Hudźbny počas w Choćebuzu
Njedźelu, 1. oktobra, zahaji so hač do 11. nowembra trajaca 44. Choćebuska hudźbna nazyma w tamnišej Hrodowej cyrkwi. Bosćan Nawka je so z předsydu festiwal wuhotowaceho towarstwa Berndom Weinreichom rozmołwjał.
Knježe Weinreicho, kotre sće sej lětsa ćežišćo za hudźbnu nazymu wuzwolił?
B. Weinreich: Wosebita nowinka je, zo wustupuja bjezwuwzaćnje łužiscy solisća a ansamble. Tak konsekwentnje regionalnje program dotal hišće wusměrili njejsmy. W minjenych lětach smy publikumej přeco zaso interpretow z kraja a mjezynarodneho wukraja prezentowali, na čož smy tež jara hordźi.
Kajcy komponisća steja tónraz w srjedźišću?
B. Weinreich: Kaž dotal su němscy a serbscy komponisća Delnjeje, ale tež Hornjeje Łužicy ćežišćo programa. Tak zaklinča twórby Jana Cyža a prapremjernje „Three for Two“ Franka Petzolda kaž tež na serbski ludowy spěw złožowaca so adapcija „Tota Hel’pa“ młodeho Choćebužana Lamina A. Jerdija. Wažne nam wospjet bě, po móžnosći kóždy žanr wot popularneje hač k atonalnej hudźbje we wobłuku tohole festiwala wotbłyšćować.
Ludźo čuja so zanjechani
Z 41,7 procentami steji gmejna Njeswačidło na štyrnatym městnje komunow Sakskeje, w kotrychž su njedźelu stronu AfD wolili. Měrćin Weclich je so z Njeswačanskim wjesnjanostu Gerdom Schusterom (CDU) rozmołwjał.
Što k wólbnemu wuslědkej prajiiće?
G. Schuster: Sym přesłapjeny, zo je AfD telko hłosow dóstała.
W čim widźiće za to přičiny?
G. Schuster: Jako prěnje chcu rjec, zo jedna so wo wólby zwjazkoweho sejma a nic wjesnjanosty abo gmejnskeje rady. Problem je skerje w zwjazkowej politice zakótwjeny. Wuchadźam z toho, zo jedna so tež pola nas – kaž so wšudźe wotbłyšćuje – zwjetša wo protestnych wolerjow. Woni maja tu abo tamnu wobstejnosć za kritisku a čuja so zanjechani, dokelž so wšelake wobstejnosće změnili njejsu. To nastupa njewujasnjene argumenty wokoło cyłeje problematiki ćěkancow, hdźež so tež we wólbnym boju ničo jasnišeho za wolerjow wotbłyšćowało njebě. Běchmy w našim wólbnym zadźerženju poprawom stronje CDU přeco jara přichileni.
Što chceće z tym rjec?
