Nowa appza prawopis
Nowu hornjoserbsku prawopisnu kontrolu je Serbski institut njedawno pod adresu www.soblex.de k dispoziciji stajił. Cordula Ratajczakowa je so z dr. Sonju Wölkowej rozmołwjała.
Tež za mobilne nastroje dawa nětko nowa aplikacija (app) za prawopis?
S. Wölkowa: Wot 1. julija je polěpšena aplikacija za mobilne nastroje z androidnym systemom pod mjenom „soblex – prawje pisać“ přistupna. Wona wudospołnja hižo wot lěta 2015 wobstejacy poskitk „Prawje pisać“ a dowola spěšny přistup k hornjoserbskej prawopisnej kontroli kaž tež offline-wužiwanje jeje słowoskłada. Je to pendant k aplikaciji za iPhone wot firmy Apple. Za iPhone je to hłownje Wito Bejmak a za androidny system Bernhard Baier wuwił.
Sće prawopisnu kontrolu za wjacore aktualne programy wuwili, tež modul za Microsoft Office 2010 a 2013 předleži. Čehodla pak njeje to za aktualne programy Microsoft móžno?
Hoberski to nadawk
Njewěm, hač bě sej Bjarnat Cyž – wiceprezident Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) – toho wědomy, kotre konsekwency jeho přilubjenje na njedawnej konferency FUEN w rumunskim Cluju změje: Serbja chcedźa 50 000 podpismow zběrać, zo by europska mjeńšinowa organizacija hač do klětušeho cyłkownje milion za swoju iniciatiwu Minority SafePack znosyć móhła. Potom dyrbjała Europska unija naležnosće swojich narodnych mjeńšin wobjednawać a znajmjeńša někotre wot wobydlerskeje iniciatiwy namjetowane naprawy za jich škit zwoprawdźić.
Zajim za Serbow přemóžacy
Mišnjanska ewangelska akademija přeproša wot jutřišeho hač do 2. julija na konferencu „Wot Błótow hač k Łužiskim horam – serbske zetkawanja“, kotruž přewjedźe w klóštrje Marijinym dole we Wostrowcu. Cordula Ratajczakowa je so ze studijnej nawodnicu akademije dr. Kerstin Schimmel rozmołwjała.
Kak sće mysličku konferency zrodźili?
K. Schimmel: Ideju mějachmy hižo dawno. Pohlad na wuchod je nam jako Mišnjanskej ewangelskej akademiji jara wažny a smy hižo wjacore zarjadowanja našim wuchodnym susodam wěnowali. Z poradźowarjom dr. Hansom-Christianom Treptu, bywšim docentom polonistiki na Lipšćanskej uniwersiće, pak sej prajachmoj, čehodla přeco do daliny, móžemy so tež raz w bliskosći rozhladować, a to po Serbach. Sym w Flensburgu studowała a mnozy moji komilitonojo běchu Frizojo a přisłušnicy danskeje mjeńšiny. Tak sym zhromadne žiwjenje z mjeńšinu zwučena a mam je zdobom za jara wažne. Na sewjeru su Frizojo a Schleswigčenjo kaž sól w poliwce. Małe kultury žiwjenje wozrodźeja. Nimo toho je so mój nan w Baršću narodźił.
Z kotrymi temami chceće so rozestajeć?
Čim wjac jich je, ćim lěpje
Domowina podpěruje wobydlersku iniciatiwu Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin Minority SafePack wo lěpši škit mjeńšin. Za to je milion podpismow trěbny. Wo tym, kak chcedźa iniciatiwu na festiwalu zapřijeć, je so Janek Wowčer z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom rozmołwjał.
Budźe zběranje podpismow za Minority SafePack na folklornym festiwalu w Budyšinje, Hochozy a Chrósćicach rólu hrać?
D. Statnik: Na kóždy pad, festiwal steji za swětawotewrjenosć a mnohotnosć a je zdobom to, štož chcemy z wobydlerskej iniciatiwu zachować. Tuž je jasne, zo za nju wabimy.
Kak a w kotrej měrje chceće to činić?
D. Statnik: Dokelž smy z organizaciju chětro wućeženi, je wabić a podpisma zběrać jenož na wěstych dypkach móžno. Wosobinsce chcu dźensa wječor na wotewrjenju festiwala we witanju za akciju wabić. Dale budźe to hłownje wobstatk moderacijow programow pjatk w Hochozy a sobotu popołdnju kaž tež wječor na statokach w Chrósćicach a njedźelu, předewšěm we wobłuku pokazkow łužiskich skupin a na finalu.
Budźeće z lisćinami podpisma zběrać?
Dowolnicy so terora njeboja
Mnozy su tež lětsa zaso busowe jězby, lěty a dowol na łódźi pola Šmitec jězdźidłownistwa w Radworju knihowali. Měrćin Weclich je so z Dianu Šmitec z marketingoweho wotrjada swójbneho předewzaća rozmołwjał.
Kotre dowolowe cile su w lětnich prózdninach najbóle prašane?
D. Šmitec: W swójbach steji baltiske morjo na prěnim městnje. Hladajo na staršich ludźi je lětsa Šwicarska faworit, a to wosebje tež jězbow po tamnišich jónkrótnych železniskich čarach dla. Slědujetej Chorwatska a Słowjenska.
Su to přewažnje busowe jězby?
D. Šmitec: Nimo pućowanja z busom z mjenowanymi a dalšimi cilemi je sej pola nas tójšto kupcow tež dowol na Kanarach skazało. Tam sej wězo z lětadłom doleća. Dokelž nochcedźa hižo do Turkowskeje, su sej wjacori druhe směry kaž Španisku wupytali. W trendźe pak tež Němska cyle wysoko steji.
Čehodla so wot Turkowskeje zdaluja?
D. Šmitec. To zaleži definitiwnje na tuchwilnej politiskej situaciji. Někotrym, kotřiž hižo lěta w Turkowskej swój dowol přežiwjeja, pak je to wšojedne.
Kotre turistiske wuwića dale sćěhujeće?
Z dobrej wolu tójšto móžno
Hižo často słyšach, zo měli we Łužicy k tomu dóńć, serbšćinu samozrozumliwje wužiwać. Mnozy žadanje tež w zjawnosći zastupuja, ličba konkretnych skutkow pak wosta stajnje skerje přewidna.
Wěcywustojny jendźelšćinar a rušćinar
Dźensa swjeći wučer na wuměnku Měrćin Strauch 70. narodniny. Zahority Serb a wuběrny znajer cuzych rěčow je generacije šulerjow na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli w Małym Wjelkowje, Budyšinje a pozdźišo na Serbskim gymnaziju kubłał.
Měrćin Strauch narodźi so 16. pražnika 1947 wulkej pjekarskej swójbje w Droždźiju. Nan bě za swój čas znaty Sokoł. 1962 poda so 15lětny Měrćin na Serbsku rozšěrjenu wyšu šulu do Małeho Wjelkowa, zo by tam 1966 maturował. Po abiturje dźěše do Lipska na studij rušćiny a jendźelšćiny. Nawróćiwši so započa 1971 na šuli, z kotrejež bě lěta do toho wotešoł, jako młody čłowjek połny elana wučerić. Mjeztym bě sej partnerku zhladał a swójbu załožił. Swoje dźěći kubłaše wot wšeho spočatka w serbskej rěči. Šulerjo česća sej jeho hač do dźensnišeho jako wěcywustojneho a jich pohonjowaceho jendźelšćinarja a rušćinarja. Legendarnej běštej jeho AWO a nahłownik. Hižo zdaloka bě słyšeć, „zo knjez Strauch jědźe“.
Projekt ma tež gmejnu sylnić
Přichodna młodźinska dźěłarnička w Njebjelčicach ma so wot 6. do 16. julija wotměć. Při tym steja wjeselo při tworjenju a zhromadne dožiwjenja w srjedźišću. Andreas Kirschke je so z nawodnicu projekta, socialnej pedagogowku a socialnej dźěłaćerku Claudiju Kilankec, rozmołwjał.
Na čo so dźěłarnička wusměrja?
C. Kilankec: Chcemy wuměnu a zetkanja zmóžnić a młodostnych ze wšelakich kulturow hromadu wjesć. W najlěpšim padźe nastanu trajne přećelstwa. Wažne mi je, zo maja młodostni chwile a wjeselo při wuměłskim tworjenju. Z Łužicy pochadźacy móža so samo hišće z gmejnu identifikować. A projekt gmejnu sylni. Wšako spěchuje jeje kulturnu mnohotnosć a wuwiće.
Štó móže so na dźěłarničce wobdźělić?
C. Kilankec: Namołwjeni so přizjewić su młodostni ze wšitkich serbskich gmejnow w starobje 14 do 27 lět. Bytostne wuměnjenje je, zo maja wjeselo při wuměłskim tworjenju a zajimuja so za druhe kultury. Dohromady wočakujemy 25 młodostnych, mjez druhim tež z Njebjelčanskich partnerskich gmejnow, z pólskeho Namysłowa, čěskeho Hlučína, madźarskeho Ladánybene kaž tež z čěskich Heřmanic.
Znaty za swoje krute a njechabłace wustupowanje
W Radworju swjeći dźensa bywši před- syda Domowiny a serbski předewzaćel Jan Nuk 70. narodniny.
Praksa a teorija – dwaj poraj čriji
Pytnu, wólbny bój je zahajeny. Wobstajnje dóstawam nětko do swojeho listoweho kašćika lětaki, haj samo nowinam podobne publikacije. Jednotliwe politiske strony, ale tež je podpěrowace skupiny počinaja ludźi z informacijemi zasypać. Při tym mam nalěpk na kašćiku přičinjeny, na kotrymž steji: „Prošu žane wabjenske prospekty“. Přiwšěm, tajki mój zaćišć je, ći, kotřiž chcedźa swoje duchowne ideale „předać“, mje z papjeru zamjetaja. Sym so wzdała so wobarać. Je pak wabjenje na tele wašnje dźensa scyła hišće prawy puć, na so skedźbnjeć? Njewužiwa wjetšina cyle druhe medialne móžnosće so informować, wosebje młodźina? Nimam ničo přećiwo čitanju, cyle nawopak. Bjez čitanja njebych so derje čuła. Wužiwam nimo digitalnych medijow dale rady tradicionalnu nowinu abo knihu, kotruž móžu do ruki wzać.
