To a tamne (21.12.23)

štwórtk, 21. decembera 2023 spisane wot:

Něhdźe 3 000 jatych w Sakskej hodowne dny w swjatočnej atmosferje dožiwja. Tak su wšelake hodownički a Bože słužby předwidźane, zdźěli wčera sakske justicne ministerstwo. Zdobom wobsteja móžnosće dlěje jatych w jastwje wopytać. Zajeći smědźa sej ze swojimi dźěćimi hrajkać a paslić. Tohorunja chcedźa jatym dariki přepodać. Kuchnje w jastwach přihotuja nimo toho wšelake słódne pječenki.

Krótko do hód maja zajimcy astronomije składnosć, hwězdźiny w nocy na njebju wobkedźbować. Najwjac hwězdźinow wočakuja fachowcy 23. decembra. „Najlěpši čas, je na njebju wuhladać, je tuchwilu zahe rano wokoło 4.30 hodźin“, wuswětli předsyda zjednoćenstwa přećeljo hwězdow Uwe Pilz. Jelizo wjedrowe wobstejnosće dowola, smědźa so zajimcy na zajimawe wokomiki wjeselić.

Gunther Emmerlich zemrěł

srjeda, 20. decembera 2023 spisane wot:

Drježdźany (dpa/SN). Spěwar a entertainer Gunther Emmerlich je zemrěł. Njewočakowane wumrě wón wčera w starobje 79 lět w Drježdźanach, zdźěli dźensa jeho manager Gunter Grebler. Jemu je wutroba zaprajiła. Emmerlich je so w lěće 1944 w durinskim Eisenbergu narodźił. Wón spěwaše, hudźeše a bě dźiwadźelnik. Wo swojim žiwjenju je wón tři knihi napisał.

Dale a mjenje hórnikow

Kamjenica (dpa/SN). Ličba přistajenych w sakskim hórnistwje minjene lěta dale a bóle woteběra. W lěće 2019 běchu jich 2 200 žonow a muži. Loni je so ličba na 2 000 přistajenych znižiła, wuchadźa z ličbow zwjazkoweje agentury za dźěło. Něhdźe 800 z nich su klasiscy hórnicy. Po přehledźe Sakskeho wyšeho hórniskeho zarjada wudobywaja w swobodnym staće předewšěm brunicu. Po tym sćěhuja na lisćinje kamjenje, pódy, kaolin a rěčny špat. Runje tak planuja w Sakskej, litium a cyn wudobywać.

Žada sej 450 000 wojakow

Wobydlerjo Gazaskeho pasma su wotwisni wot humanitarneje pomocy. Zastaranje tam je dale jara špatna a ludźo ćerpja. Po ­rozprawje medijow pak su mjez nawodnistwom Hamas přiběrajcy diferency wo dalšim kursu. Mjeztym, zo Hamas w Gazaskim pasmje dale přećiwo Israelej wojuje, rěča w eksilu bydlacy zastupjerjo Hamas wo kóncu wójny. Foto: pa/Anadolu/Abed Zagout

„Swětowa cyrkej wažnu kročel šła“

srjeda, 20. decembera 2023 spisane wot:
Rom (SN/MG). Bamž Franciskus je ze swojim přihłosowanjom dokumentej „Fiducia suppicans“ – serbsce „prošaca dowěra“, puć k žohnowanju porow samsneho splaha pod wěstymi wuměnjenjemi rubał. W nim čitamy wo „móžnosći žohnowanja porow, kotrež su w iregularnych situacijach žiwi a kiž maja samsnosplažnych partnerow.“ Rozsud drje je dalokosahacy, ale Vatikan so dale spjećuje, homoseksualne poćahi z mandźelstwom na jednu runinu stajić. Tež cyrkwinske wěrowanja mjez mužom a mužom abo žonu a žonu dale móžne njejsu. Prašenje, hač měli so homoseksualne poćahi žohnować, je předmjet wulkich rozkorow w katolskej cyrkwi. Ale tež někotři biskopja, mjez nimi Drježdźansko-Mišnjanski Heinrich Timmerevers, rozsud dikasterija za prašenja wěry jara witaja. Na Instagramje da wón wozjewić: „Dźensa je swětowa cyrkej wažnu kročel šła. Zrozumju tutón dokument jako posylnjenje, dušepastyrstwo za queernych čłowjekow w zmysle bamža Franciskusa dale spěchować.“ Bamž bě so mjenujcy w zašłosći hižo wjacore razy pozitiwnje nastupajo připóznaće homoseksuality w cyrkwi wuprajił.

Kabinet zaběra so dźensa z etatom

srjeda, 20. decembera 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Tydźeń po kompromisu nastupajo etat Zwjazka mjez nawodami amploweje koalicije zaběra so dźensa zwjazkowy kabinet z klětušimi skrótšenjemi. Detaile dojednanja ma koło ministrow „na wědomje brać“, zdźěli rěčnik knježerstwa Steffen Hebestreit. Financne ministerstwo zestaja tuchwilu, „kak hodźa so dojednanja technisce zwoprawdźić. Runje tak wothłosuja z potrjechenymi zwjazkowymi ministerstwami trěbne formulacije za zwjazkowy sejm“.

Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD), zwjazkowy hospodarski minister Robert Habeck (Zeleni) a financny minister Christian Lindner (FDP) běchu so minjenu srjedu na to dojednali, hdźe chcedźa pjenjez lutować. Někotre z dojednanjow pak su politisce přeco hišće dwělomne – tež w koaliciji. Parlament móhł tuž hišće změny přewjesć. Zaměr koalicije je, etat klětu kónc januara w zwjazkowym sejmje wobzamknyć.

Šef krajneje skupiny CSU Alexander Dobrindt skrótšenja kritizuje. „Ampla móhła tepjenski zakoń wotstronić, hdźež miliardy lutuja. Porno tomu činja to nawopačne a wobydlerjow poćežuja.“

Haj, ale...

srjeda, 20. decembera 2023 spisane wot:
Fantastiske to nowosće! Katolska cyrkej připodobnja so žiwjenskej realiće 21. lětstotka! Woprawdźe? Nóhaj, znajmjeńša tróšku. Žohnowanje tak mjenowanych „iregularnych“ poćahow chowa w sebi schowane zawěry. Tak prócowachu so teologojo w Romje jara, wotmjezowanje dowolnosće žohnowanja wot mandźelstwa tak razne kaž móžno wuhotować. Žohnowanja mjenujcy njesmědźa so w ramiku „wěrowanja podobneho swjedźenja“ wotměć. Rěča wo tak mjenowanych „spontanych žohnowanjach“, kajkež bychu je duchowni tež spožčili, prosył–li jich něchtó na kromje puća wo to. Wo woprawdźitym připóznaću qeernych poćahow njemóže so tu rěčeć. Zda so, jako by Vatikan jeničce rozhorjenosć ludu někak zhładkować chcył. Nadpismo „cyrkej dowoli žohnowanje homoseksualnych poćahow“ drje so derje čita a wjeselo zbudźi – njezměni pak ničo na tym, zo su queerni ludźo w cyrkwi nadal stigmatizowani a „iregularni“. Maximilian Gruber

To a tamne (20.12.23)

srjeda, 20. decembera 2023 spisane wot:

Wuměnkarski porik w Francoskej čuješe so wot čaporoweho wikowarja chětro zjebany a je na to skoržił. Tak njeznaještej hódnotu afriskeje maski a stej ju jemu za 150 eurow předałoj. Wikowar pak dósta za masku na awkciji 4,2 milionaj eurow. Skóržbu porika, zo měł so kup z lěta 2021 cofnyć, je sudnistwo w južnofrancoskim Alèsu wčera wotpokazało. Tak njeměješe wikowar čapora žanu wosebitu wědu nastupajo wuměłske objekty, sudnistwo rozsudźi.

Nižozemska železnica přewjeduje tuchwilu „tydźeń zhubjeneho plyšoweho zwěrjatka“. W běhu lěta su přistajeni železnicy w ćahach wjele tajkich dobrych přećelow dźěći našli. Fota někotrych zhubjenych a njewotewzatych pleńčatkow nětko wšědnje z małym tekstom w socialnych medijach wozjewjeja, předewzaće předwčerawšim w Utrechće zdźěli.

Wólby dyrbja wospjetować

wutora, 19. decembera 2023 spisane wot:

Karlsruhe (dpa/SN). Wjacorych zmylkow dla dyrbja so w Berlinje wólby zwjazkoweho sejma z lěta 2021 zdźěla wospjetować. To je Zwjazkowe wustawowe sudnistwo dźensa w Karlsruhe rozsudźiło. Wólbokmani 455 wólbnych wobwodow a přisłušacych listowych wólbnych wobwodow dyrbja hišće raz wolić. Wospjetne wólby maja so jako dwuhłósne wólby přewjesć, potajkim z prěnim a druhim hłosom. Wuslědk změje wuskutki na mandaty Lěwicy w zwjazkowym sejmje.

Wjace mzdy a premiju

Berlin (dpa/SN). We wuchodoněmskej woclowej industriji stej so dźěłarnistwo IG metal a dźěłodawarjo na nowe tarifowe zrěčenje dojednałoj. Nimo wyšeje mzdy a inflaciskeje premije je tež wariabelniši dźěłowy čas planowany. Kaž zwjazk dźěłodawarjow wčera zdźěli, dóstanu dźěłaćerjo klětu inflaciske wurunanje we wobjimje 3 000 eurow. Wot januara 2025 stupaja mzdy wo 5,5 procentow. Tohorunja móža dźěłopřijimarjo prawidłowny dźěłowy čas znižić.

Ratarjo zajězdaj blokowali

Po wjacorych zemjerženjach minjene tydźenje je na połkupje Islandskeje Reykjanes wčera pózdnje wječor wulkan wubuchnył. ­Fachowcy běchu hižo dlěje z tym ličili a tuž dyrbjachu wobydlerjo kónčinu wopušćić. Policija namołwi wćipnych, so lawje njebližić. Škałba w zemi so w běhu nocy powjetši a je hač do zažneho ranja na něhdźe štyri kilometry rozrostła. Foto: pa/AP/Marco Di Marco

Heibo-aktiwistka zasudźena

wutora, 19. decembera 2023 spisane wot:
Budyšin (SN). Po dohromady pjeć procesowych dnjach je Budyske hamtske sudnistwo wčera Felinu D., klima-aktiwistku z Drježdźanskeje hole, ze šěsć měsacami chłostanja z pruwowanskim časom zasudźiło. Tři dny trjebaše sudnistwo jeničce za to, identitu wobskorženeje ­zwěsćić. Statna rěčnica Esther Aenderl wuzběhny, zo njewoprawnja klimowa ­nuza wohrožowanje druhich, w tutym padźe policistow. Jeje aktiwne spjećowanje přećiwo rumowanju, hromadźe z aktiwistom „Heibo 13“ (Heidebogen), je sudnistwo jako „wosebje ćežki pad“ posudźowało. Zakitowar, prawiznik Mark Feilitsch, chce přećiwo zasudźenju juristisce postupować. „To běše politiski wusud“, wón praji. Po jeho měnjenju je sudnistwo tu aktiwizm z wosebje krutym ­sudźenjom pochłostało.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND