A lětnje strowi bobak

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
„Same procedure as every year“ je drje najznaćiši citat ze skeča, kotryž ludźi mjeztym hižo wjace hač šěsć lětdźesatkow předewšěm silwester zabawja. Cyle tak dołho so w Němskej wo dalšim fenomenje na kóncu lěta njediskutuje, při­wšěm by so hesło tež tu hodźało. Hladajo na zranjenja ze zdźěla fatalnymi konsekwencami wudyri po wulkim praskotanju prawidłownje debata, hač njeby jenički, profesionelnje wuhotowany wohnjostroj wob město dosahał a hač měli so praskadła scyła hišće priwatnikam předawać. Politisce so tajkele žadanje drje ­nje­zwoprawdźi – byrnjež wjetšinje towaršnosće wědome było, zo pyrotechnika wobswětej a přirodźe runjewon njetyje, skót a zwěrinu zamyla, wosobowe a wěcne škody wuskutkuje a naposledk hobersku hromadu wotpadkow zawostaja. Ale tale swoboda! A apropos politika: Hdyž hižo (njeeficientnje) mjezy kontrolujemy, njemóhli zastojnicy tež raz za ilegalnymi praskotakami hladać? Bosćan Nawka

Ludźo mjenje telewizy hladali

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). W Němskej su ludźo 2024 znowa něšto mjenje klasiskeje linearneje telewizy hladali. Tak wučinješe přerězny čas hladanja po informacijach Dźěłoweho zjednoćenstwa za telewizijne slědźenje (AGF) mjez ludźimi wot třoch lět přerěznje 171 mjeńšin wšědnje – jědnaće minutow mjenje hač lěta 2023.

171 mjeńšin wšědnje, to stej dwě hodźinje a 51 mjeńšin. Młodźi ludźo (14 do 49 lět) hladaja wšědnje 79 mjeńšin, hodźinu a 19 mjeńšin. To je wo wjele mjenje hač přerězk. Wosebje ludźo nad 50 lětami so wo to postaraja, zo je přerězny čas hladanja wo wjele wyši.

Před štyrjomi lětami, 2020, słušeše klasiska telewiza k dobyćerjam prěnjeho lěta koronapandemije. Přerězna doba ­telewizijneho časa rozrosće tehdy wot 210 mjeńšin 2019 na 220 minutow. 2021 spadny doba na 213 mjeńšin, w lěće 2022 potom na 195 a 2023 na jenož hišće 182. Dotalny rekord wužiwanje telewizy minjenych lětdźesatkow docpěchu lěta 2011 z 225 mjeńšinami. Hłowna přičina woteběraceho konsuma klasiskeje telewizy je po měnjenju fachowcow raznje přiběracy wuznam interneta.

Znowa wjeselo na lodźe w Bórkowach

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
Złožujo so na dobre nazhonjenja lońšeho lěta su w Bórkowach lětsa znowa smykanišćo za wobydlerjow a hosći zarjadowali. Na 300 kwadratnych metrow wulkej płoninje na swjedźenišću před tamnišim jewišćom skića přirodny lód najlěpše wuměnjenja za tute zymske wjeselo. We wupožčowarni so wo to postaraja, zo móže kóždy tež bjez swójskich smykačow na lód. Wosebitosć bě darmotne smykanje za dźěći 23. decembra dźakowano pjenježnej podpěrje Bórkowskich předewzaćelow. Silwester běchu wšitcy na „Poslednju reju lěta“ přeprošeni. Hišće hač do 9. januara je Bórkowske smykanišćo za małych a wulkich hosći přistupne. Foto: Michael Helbig

To a tamne (02.01.25)

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:

W Grjekskej a na Cypriskej su so kónc lěta „ćiche wohnjostroje“ zasadźili. Moderna pyrotechnika skići jónkrótne rakety ze wšěmi woblubowanymi efektami, ale bjez wobćežowanja hary tradicionalnych wohnjostrojow. W Athenje su ­nimo toho tež truty efekty na njebjo molowali. Kaž fachowcy zdźěla, bě zasadźena pyrotechnika wobswětej přichileniša hač dotal wužiwane wohnjostroje.

Přez eksploziju Cybertrucka předewzaća Tesla před hotelom Donalda Trumpa w Las Vegasu je jedyn čłowjek žiwjenje zhubił. Wjacore wosoby so zranichu. Eksplozija sta so srjedu rano, jako wodźer z awtom před hotelom pozasta a so tute naraz paleše. Zarjady přepytuja podhlada terora dla a pruwuja, hač eksistuje zwisk k nadpadej w měsće New Orleans. Hotel bu po podawku ewakuěrowany. Jězdźidło so dospołnje wupali.

Pomjezne kontrole wostanu

póndźela, 30. decembera 2024 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowa nutřkowna ministerka Nancy Faeser (SPD) chce pomjezne kontrole tež po měrcu 2025 dale wjesć. „Wobšěrne naprawy k wobmjezowanju njeregularneje migracije a w boju přećiwo kriminelnym pašowarjam su skutkowne“, rjekny Faeser Augsburgskim nowinarjam. Kontrole su trěbne, doniž njejsu wonkowne mjezy EU widźomnje zesylnjene. W boju přećiwo ilegalnej migraciji bě Němska w septembru pomjezne kontrole wo šěsć měsacow podlěšiła.

Tež 2026 wyše přinoški

Berlin (dpa/SN). Zakonske chorobne kasy po posudku swojeho třěšneho zwjazka tež 2026 přinoški dale zwyša. Wona je optimistiska, zo zwyšene přinoški chorobnych kasow za lěto 2025 dosahaja, rjekny nawodnica předsydstwa zwjazka chorobnych kasow GKV Doris Pfeiffer nowinarjam. Hižo dźensa pak je jasne, zo je tež 2026 dalše zwyšenje přinoškow trěbne. Jeničce za reformu chorownjow, kotruž wšak maja kasy sobu financować, je tole trěbne, wona rjekny.

Milanović z wulkim předskokom

Muž kłoni so před wołtarjom, kotryž su w sportowym centrumje města Muan w Južnej Koreji za wopory lětadłoweho njezboža nastajili. Mašina typa Boeing 737 předewzaća Jeju Air bě wčera rano na lětanišću města znjezbožiła. Při tym 179 ludźi žiwjenje přisadźi. Po dotalnych informacijach bě mašina do črjódy ptačkow zrazyła, na čož turbinje wupadnyštej. Foto: dpa/Kim Hong-Ji

Dohladuja mosty

póndźela, 30. decembera 2024 spisane wot:
Podstupim (dpa/SN). Po sypnjenju Caroloweho mosta w Drježdźanach fachowcy nětko tež w Braniborskej mosty dohladuja, kotrež běchu za čas NDR ze specielnym woclom Hennigsdorfskeje woclownje twarili. Wocl, kiž zhotowichu hač do 1993, móhł hłowna přičina sypnjenja Drježdźanskeho mosta w septembru być. W srjedźišću wobkedźbowanja stejitej mostaj na dróze B96 nad Čornym Halštrowom w Złym Komorowje a nad Habolu w Fürstenbergu. Elektroniske nastroje maja móžne škody spóznać.

Wuběrk přepytuje

póndźela, 30. decembera 2024 spisane wot:
Magdeburg (dpa/SN). Dlěje hač tydźeń po nadpadźe na adwentne wiki w Magdeburgu z pjeć smjertnymi woporami su dźensa započeli, podawk politisce předźěłać. W Berlinje je so k tomu nutřkowny wuběrk zwjazkoweho sejma zešoł, zo by wo aktualnym stawje dopóznaćow wuradźował. Wjacori politikarjo běchu sej hižo do toho změny na polu nutřkowneje wěstoty žadali, mjez druhim lěpšu wuměnu informacijow mjez zamołwitymi. Ministerski prezident Saksko-Anhaltskeje Reiner Haseloff (CDU) je za to, wěstotne zarjady a policiju wušo splesć. Pjatk do hód bě 50lětny ze Sawdi-Arabskeje z awtom po wikach smalił, pjeć ludźi morił a 230 zranił.

Bywši prezident USA Carter njeboh

póndźela, 30. decembera 2024 spisane wot:

Washington (dpa/SN). Bywši prezident USA Jimmy Carter je njeboh. 39. prezident zjednoćenych statow je wčera w kruhu swojeje swójby w zwjazkowym staće ­Georgia w starobje sto lět zemrěł. Carter bě wot 1977 hač do 1981 prezident.

Do časa jeho zastojnstwa liči historiske měrowe dojednanja mjez Israelom a Egyptowskej w Camp David w lěće 1978 a zrěčenje z tehdyšim Sowjetskim zwjazkom wo wobmjezowanju strategiskeho brónjenja. Lěta 2002 spožčichu Carterej za to Měrowe Nobelowe myto.

W struchłym pomjatku pak wosta­njetej drama zastajencow ameriskich ­diplomatow we Teheranskim wulkopósłanstwje 1979 a zwrěšćena wojerska operacija k jich wuswobodźenju lěto po tym. To je Charterej wjele kritiki wu­njesło a bě naposledk tež přičina jasneje wólbneje poražki přećiwo Ronaldej ­Reaganej w nowembru 1980.

Po tym podpěrowaše Carter zhro­madnje ze swojej mandźelskej Rosalynn projekty za demokratiju, čłowjeske prawa a hospodarske wuwiće.

„Industrija na prěnje městno“

póndźela, 30. decembera 2024 spisane wot:

Dźěłarnistwo pokazuje na přiběracy pesimizm mjez přistajenymi za 2025

Berlin (dpa/SN). Přistajeni industrije zhladuja pesimistisce do noweho lěta – dźěłarnistwo IGBCE widźi samo „dramatiske połoženje“. Předsyda dźěłarnistwa Michael Vassiliadis rjekny powěsćerni dpa: „Inwesticije wotpućuja, w zawodach knježitej lutowanje a wottwar kapacitow. Zapłaćimy to z masiwnym wottwarom dźěłowych městnow a derjeměća. Trjebamy ofensiwu inwesticijow a modernizowanja, zo móhli so zaso na hospodarski rozmach koncentrować.“

Woprašowanje mjez něhdźe 4 500 čłonami industrijneho dźěłarnistwa hórnistwo, chemije a energije je wunjesło, zo starosći so tójšto přistajenych wo swój přichod. Na prašenje, kak móhła Němska za pjeć lět jako industrijna městnosć w mjezynarodnym přirunowanju stać, rjekny nimale 80 procentow, zo změje sej Němska potom hišće špatnišo hač dźensa. Něhdźe 58 procentow ludźi so boji, zo budźe tež jich wosobinske połoženje potom hubjeńše hač dźensa. 68 procentow njewěri, zo so přichodne pjeć lěta poradźi, Němsku klimje přichilenu přetwarić a runočasnje modernizować.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND