Serbski ludowy ansambl předstaji pod nadpismom „Zymski čas“ wot jutřišeho hač do 22. decembra dohromady pjeć króć swój scenisko-koncertantny adwentny program z orchestrom, chórom a baletom. Inscenacija Jana Domaški wobswětluje serbske hodowne nałožki a wopřijima mjez druhim „rarity serbskich komponistow“ a teksty Kita Lorenca. Foto: Martin Pižga

Namrěwstwo rjeka

pjatk, 01. decembera 2023 spisane wot:
Jenož mało wosobinskich dokumentow z jeho pjera je so zachowało; mjez nimi su tři łopjena z titulom „Rěčne zmylki“ – přehladom hłownych zmylkow, kotrež bě Marko Smoler, teksty korigujo, zestajał. 1939 pósła jón Oće Wićazej z připisom: „Jelizo bychu so wobstejnosće tak přeměniłe, zo by móžno było, Maćičny časopis wudawać, prošu, tutón zapis w mojim mjenje woćišćeć.“ Wićaz piše 1945: „Hačrunjež so hižo ničo wjace njesmědźeše w serbskej rěči ćišćeć, wón tola hišće dołho njeběše zhubił nadźije do lěpšeho přichoda.“ Hižo do fašistiskeho terora je Marko Smoler „někotružkuli wobskóržbu a zasudźenje k pjenježnej pokuće přijimać dyrbjał“, tak dr. Annett Brězanec. Město změrowacych spěchowanskich srědkow běše jeho wšědny chlěb połne hospodarske riziko. Nam dźensa so porno tomu njepředstajomnje derje wjedźe. Wón běše rjek. To nichtó wot nas njewočakuje. Ale što my dźensniši w Serbach wot sebje samych wočakujemy? Marcel Brauman

Budyšin (SN/bn). Hesło „Z wobrazami swójski porjad w chaosu swěta wutworić“ zjima po słowach Agnes Matthias, kuratorki Archiwa fotografow Němskeje fototeki, tworićelstwo Budyskeho fotografikarja Jürgena Maćija. Tohodla „hodźi so wuběrnje jako nadpismo“ mjeztym 5. zarjadowanja rjadu „spotlight“, kotrež stej mjenowany archiw a jeho nošer, Sakska krajna a uniwersitna biblioteka SLUB, wčera w Budyskim Serbskim muzeju wuhotowałoj. Přiležnosć bě jimaj aktualna wosebita wustajeńca „Ducy domoj“, koncipowana jako retrospektiwa pjeć lětdźesatkow wopřijimaceho profesionelneho skutkowanja Maćija.

A stawiznopis?

štwórtk, 30. nowembera 2023 spisane wot:
Ze 70 do 80 sobudźěłaćerjemi je Serbski institut jedyn z najwjetšich serbskich dźěłodawarjow w dwurěčnej Łužicy. Zo wědomostnicy we wobłuku institutneho dnja wuslědki swojich slědźenjow předstajeja, polěkuje transparency a zmóžnja zdobom direktnu wuměnu. Znowa z livestreamom a simultanym přełožkom do němčiny wotpowědowaše wčerawše zarjadowanje w dalokej měrje narokej serbskeho rěčneho ruma. Poskićene přednoški skićachu drje dohlad do wědomostneho dźěła, wuwabjeja pak zdobom prašenja. Dwě z tajkich měritej so na serbski stawi­znopis: W kotrym wobjimje wotbłyšćuja so poručenja stawizniskeje konferency Ma­ćicy Serbskeje z lěta 1992 we wědomostnych wupłodach institutnikow? Kotre, ze slědźenja tehdyšeho Instituta za serbski ludospyt „zdźědźene běłe błaki“ w serbskich stawi­znach su hižo wobdźěłane? Kóždyžkuli angažement domizniskich slědźerjow sej wažu, tón pak wědomostnu ekspertizu zarunać njemóže. Axel Arlt

Karlo Nowak

štwórtk, 30. nowembera 2023 spisane wot:
28. nazymnika 1873 narodźi so w Lěskej blisko Złeho Komorowa wučer a wuměłski moler Karlo Nowak jako syn serbskeho žiwnosćerja. Po wopyće gymnazija studowaše na wučerskim wustawje w Starej Darbni (Altdöbern). Wot lěta 1891 wučerješe Nowak we wšelakich šulach w Delnjej Łužicy a we wuchodnej Braniborskej hač do 1943. Mjeztym studowaše wón w Berlinje a Kasselu štyri lěta wuměłstwo a bě potom wučer rysowanja na gymnazijomaj w Krosynje (Crossen) a najdlěje w Choćebuzu, hdźež poda so 1943 na wuměnk. Hižo na swojim prěnim wučerskim městnje zaběraše so z rysowanjom a molowanjom. Hłownje molowaše Karlo Nowak akwarele delnjołužiskeje přirody, wsow a ćicheje holanskeje krajinje. Wot lěta 1923 hač do 1936 buchu jeho mólby a rysowanki na wjacorych wustajeńcach w Choćebuzu widźeć, hdźež bě připóznata wosobina jako wuměłc a wučer. Na wuměnku bě dale wuměłsce jara produktiwny. Po załoženju ­Koła serbskich molerjow 1948 wabi jeho Měrćin Nowak-Njechorński za čłona a wěnowaše molerjej wjacore dlěše nowinske přinoški. Z priwatnych přičin přesydli so Karlo Nowak 1955 do Hannovera, hdźež 24. apryla 1959 zemrě. Manfred Laduš

Wot toho časa, zo sym čitać móhł, sym poprawom z fotami Ericha Schutta wot­rostł. Staršej běštaj doma we Wětošowje nowinu Lausitzer Rundschau abonowałoj, a jako prěni fotograf a fotoreporter tehdyšeje nowiny SED w Choćebuskim wobwodźe běch fota Ericha Schutta nimale wšědnje w nowinje wuhladał. Wone wotpopadnychu zaćišće z łužiskeho hórnistwa a energijownistwa runje tak kaž z ratarstwa w bjezposrědnym susodstwje wulkich milinarnjow a brunicowych jamow. Tehdy hišće njewědźach, zo pochadźa po wšej Łužicy znaty fotograf z mojeho domizniskeho města, zo běše wón w dźensa tam hišće wobstejacej Petzoldojc „Błótowskej drogeriji“ powołanje fachoweho drogista nawuknył. Tute wopokaza so jako wuchadźišćo za pozdźiše skutkowanje jako fotografa wulkeje łužiskeje nowiny a wobrazoweho chronista žiwjenja předewšěm w dwurěčnej Łužicy. W septembrje 1953 bě pola Lausitzer Rundschau jako fotograf dźěłać započał, w lěće 1994 poda so na wuměnk.

Radworske impresije w Budyšinje

srjeda, 29. nowembera 2023 spisane wot:
„Dwórnišćo pisanosće“ rěka wosebita wustajeńca, kotraž bu wčera w Budyskim Serbskim domje wotewrjena. Přehladka pokazuje po cyłym schodźišću twarjenja něhdźe 30 mólbow a rysowankow, kotrež je dohromady 13 lajskich wuměłcow lětsa we wobłuku dźěłarnički Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu pod nawodom Maje Nageloweje stworiło. Wjetšina wobrazow posrědkuje impresije z Radworja, hdźež je so workshop w septembrje wotměł. Zarjadowace towarstwo „so wjeseli, zo su so nimo ‚tójšto starych zajacow‘ tež wjacori młodźi debitanća“ na nim wobdźělili, kaž na přikład Worklečanka Jeannine Mark (naprawo). Foto: Maćij Bulank

Bjarnat Krawc

wutora, 28. nowembera 2023 spisane wot:

25. nazymnika 1948 zemrě w čěskim Varnsdorfje serbski narodny wuměłc, mišter serbskeje hudźby a wučer Bjarnat Krawc. Wón bě so ze swójbu w nazymniku 1945 do čěskeho namjezneho města přesydlił, hdźež běchu jim přećeljo bydlenje poskićili. Při bombardowanju Drježdźan 13. februara 1945 bu Krawcec bydlenje a jeho archiw kompozicijow zničenej.

Na kromje Varnsdorfa bu sławny hudźbnik w swójbnym rowje pochowany. Jeho mandźelska Alma bě hižo lěto do njeho tule pochowana. Pozdźišo namakaštej tež jeho dźowce, dźiwadłowa spěwarka Marka Krawcec-Rawpowa 1947 a młódša, grafikarka Hanka Krawcec 1990 tule swój wěčny wotpočink.

„Serbski podźěl powyšić“

wutora, 28. nowembera 2023 spisane wot:

Zebnica (SN/bn). Po pozitiwnym wobydlerskim rozsudźe w lěće 2019 a přihłosowanju měšćanskeje rady před něhdźe dwěmaj njedźelomaj chce město Zebnica (Sebnitz) přichodny „Dźeń Saksow“ wuhotować, a to wot 5. do 7. septembra 2025. Dokelž njeje dalšich požadarjow, zamołwići z toho wuchadźeja, zo so „najwjetši domizniski swjedźeń w swobodnym staće“ za dwě lěće w Sakskej Šwicy wotměje. Za poprawom planowane wulkozarjadowanje klětu njeje kandidatury.

We wobłuku prawidłownych posedźenjow swjedźeń nošaceho kuratorija, kotremuž přisłušeja dohromady 80 zastupjerjow sakskich zjednoćenstwow a towarstwow, bě wčera delegacija prezidija Domowiny z hosćom w Zebnicy. Na městnje chcychu so „wo wobstejnosćach a móžnych hrajnišćach wobhonić“, kaž Clemens Škoda, referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj, na naprašowanje zdźěli. Po jeho słowach chce prezidij nětko „pruwować, kak hodźał so serbski podźěl na swjedźenju porno zašłym zarjadowanjam powyšić kak móhł so hladajo na namjeznu kónčinu saksko-čěski aspekt wobkedźbować“.

Moderacija? Haj prošu!

póndźela, 27. nowembera 2023 spisane wot:
Što słuša k „prawej“ schadźowance? – Kabarety, chór, snadź rejowanske skupiny. Na kóždy pad pak moderacija. Zašłe lěta bě wona stajnje zaso jedyn z wjerškow zetkanja studentow. Štó ma moderěrować, to je stajnje wulke potajnstwo. Tak tež lětsa. „Ze stolicy Čěskeje lětsa do stolicy Němskeje“, takle připowědźi režiserka wječora, Katka Pöpelec, lětušu moderaciju. Jasne bě tuž wšitkim, zo su studenća towarstwa „Pawoł Nedo“ lětsa na rjedźe. Štož „moderatoraj“ wječora pak potom skićeštaj, to přesłapi někotrehožkuli přihladowarja. Wufilowana moderacija mjenujcy njebě. Skerje začuwaše so kaž připowědź jednotliwych skupin, bjeztoho zo byštaj so Jan Clausen a Syman Šćapan wo to starałoj, je na někajke wašnje ze sobu zwjazać. Mnohim přihladowacym drje bě hišće wuběrna lońša moderacija prezentna. Na njej měrjena, wopokaza so lětuša jako słaby wuslědk njewuzrawjeneho koncepta. Něšto wjace časa přihota by snadź pomhało. Maximilian Gruber

nowostki LND