W přichodźe lěpje planować
Štóž dyrbi tele dny do Budyšina na dźěło abo ma někajke terminy w sprjewinym měsće, dyrbi chětro dobre čuwy měć. Hnydom dwaj wažnej wobchadnej zwiskaj stej twarskich dźěłow dla zawrjenej. Předewšěm rano a popołdnju so wobchad w měsće haći. Wjele šoferow spyta na pódlanskich dróhach wobchadej wuńć, čehoždla dyrbiš wšudźe kedźbliwy być.
Na Mužakowskej dróze su dźěłaćerjo tónle tydźeń druhi twarski wotrězk zahajili. Wobjězdka je po Budyskej Strowotnej studni přihotowana. Před tydźenjom dyrbjachu šoferojo zdźěla hišće po Flincowej jěć, štož běše za šulerjow Serbskeho zetkawanskeho centruma strašne. Derje zo tam nětko zapokazowarjej rano šulerjam přez puć pomhataj.
Ryby zaso derje narostli
Chrjebjanska rybjaca tzwr nawjazuje na dołhu tradiciju wobhospodarjenja wodźiznow. Sobudźěłaćerjo něhdźe 200 hatow z cyłkownej płoninu 823 hektarow w Zhorjelskim a Budyskim wokrjesu hladaja. Wo lětušich wuměnjenjach a wužadanjach je Andreas Kirschke z jednaćelom Dietmarom Mühle rěčał.
Kajke budu lětuše žně rybow?
D. Mühle: Móžemy spokojom być. Hladajo na produkciju karpa wotbłyšćuje so normalny dobytk. Ličimy z wunoškom něhdźe 380 tonow karpa. Wysokich temperaturow wody dla pak njemóžachmy w připrawje Sprjojčanskeho rybarstwa telko rybow plahować, kaž předwidźane. W lětnich měsacach picowanje znowa wupruwowachmy, zo bychmy stratam zadźěwali. Z přirostom pak spokojom njejsmy.
Kotre wužadanja maja rybarjo lětsa zmištrować?
Wulki zajimza naprašowanje
Matej Cyž z Chrósćic studuje tuchwilu w poslednim semestrje medijowu techniku. We wobłuku swojeho bachelorskeho dźěła je student naprašowanje wo temje „Hornjoserbšćina we WhatsApp“ wozjewił. Liza-Marija Cyžec je so z nim rozmołwjała.
Čehodla sy so za tutón temu w swojim bachelorowym dźěle rozsudźił?
M. Cyž: Někotryžkuli raz sym z přećelemi na narodninach wo tym diskutował, hač komunikujemy přez Whatsapp skerje němsce abo serbsce. Prašach so, hač ma pisomne wužiwanje hornjoserbšćiny na digitalnych platformach skerje pozitiwny abo negatiwny wliw na maćernorěčnych.
Sym zwěsćiła, zo sy naprašowanje póndźelu wječor online stajił. Kak wulki je zajim za nje?
Realna politika „módreje“ doby
Prěni konkretny zaćišć, kak zahubnje so dominanca prawicarsko-populistiskeje strony AfD w parlamentariskej demokratiji – w dobje AfD – tež na nas Serbow wuskutkuje, smy srjedu na komunalnej runinje w Zhorjelskim wokrjesnym sejmiku dožiwili. Po zwučenym mustrje – financnych přičin dla – chcyše frakcija AfD wjacore městna społnomócnjenych, mjez nimi tež městno społnomócnjeneje za serbske naležnosće, na čestnohamtske přetworić. To potajkim je realna politika politikarjow AfD w zmysle „pisaneje mnohotnosće, kotruž hižo mamy“, a za kotruž je před něšto tydźenjemi hišće wabiła. Foto na wólbnym plakaće pokazowaše Błótowčanku mjez žonomaj w drasće z Baworskeje a z Čorneho lěsa. Samo so wě: Běše to prosty wólbny populizm a – hladajo na implicitne „anti-migraciske“ poselstwo – samo šamałe instrumentalizowanje serbskeje kultury.
Pawołej Šołće-Kulowskemu „Mozartej“ k 90ćinam
Póndźelu je Pawoł Šołta w Kulowje swoje 90ćiny woswjećił. Wulka syła gratulantow, dźakownych spěwarjow kaž tež serbskich, němskich a mjezynarodnych přećelow jemu k narodninam gratulowaše. Tež ja so jemu dźakuju za mnohe lěta połne žortnych wokomikow, sprawnych radow, zhromadneho spěwanja, ale tež dobrych rozmołwow a rozumnych diskursow. Přizamknu so gratulantam a přeju jemu do přichoda wězo dale krutu strowotu, zbožo, derjeměće a lóšt do hudźenja a słuchanja „dobreje muziki“, klasiskeje hudźby.
Pawoł Šołta studowaše po maturje wučerstwo a staraše so čas žiwjenja wo dobru hudźbnu atmosferu w Kulowskej kónčinje. Jeho kontakty sahachu tež do Grodka, Wojerec a Budyšina. Tam wšudźe je bóle znaty z přimjenom „Mozart“. Žadyn dźiw, wšako bě a je něhdyši wučer hudźby jara woblubowany! Ze swojim akordeonom a krasnym hłosom, ze swojimi pryzlemi we hłowje a na jazyku, ale tež ze swojej wědu a hudźbnymi zamóžnosćemi ludźi zahorja a wuběrnje motiwujo jich do spěwanja zapřija.
Sylny hłós za zajimy Serbow
Z jasnej dobyćerku „serbskeho wólbneho wokrjesa“, Elaine Jenčec (CDU) je so Marcel Brauman po wozjewjenju wuslědkow wólbow rozmołwjał.
Kak sće wječor po wólbach začuwała – Waša „wólbna party“ běše tola hodźiny dołho jara měrna ...
E. Jenčec: Běch jara napjata, sprawnje prajene tež nerwozna, wšako wědźachmy, zo maja runje tute wólby eksistencielny wuznam za naš dwurěčny region. Mojim podpěraćelam je so tež tak šło. Mjez nimi su mnozy Serbja, kotrymž sym za pomoc a radu dźakowna.
Kajki běše Waš wólbny bój, powšitkownje a w serbskich gmejnach? Sće tež problemy z agresiwitu měła?
E. Jenčec: Přewažnje su ludźo, wšojedne hdźež sym wustupował, přećelnje na mnje reagowali. To je tež zasłužba Alojsa Mikławška, kiž je mi wjele kontaktow nic jenož z towarstwami sposrědkował. Jednotliwych drje běše, kotrychž njemóžeš z ničim dosćahnyć. W Serbach běše wšudźe jara přijomna atmosfera, to je mje přeco zaso jimało.
Wy serbšćinu wuknjeće a so w swojich serbskich materialach z mjenom Jenčec jewiće. Tohodla jako serbski dźenik z Wami kaž ze Serbowku wobchadźamy – kak póńdźe dale z Wašej serbšćinu?
Trěbny a rozsudny křižik
Sće sej lětsa hižo wólbne programy stronow přečitali? Zwažu sej na tym dwělować. Ja tež nic, tak fairny chcu być. Ale swěru sym Wahl-O-Mat wužiwał. Jako wuslědk tam dóstach: Die Partei. To bě mi někak skurilne, wšako njejsu wólby do krajneho sejma runjewon komediantiske jewišćo. Wólby, kotrež za dwaj dnjej na nas čakaja, zdadźa so rozsudne być. Haj, twjerdźu, zo rozsudźimy njedźelu we wólbnej kabinje wšitcy zhromadnje, w kajkej Sakskej chcemy žiwi być. A rozsudźić dyrbi so kóžda a kóždy sam za sebje. Snano njebudźe to lochki rozsud, ale w tak strašnych časach za našu demokratiju je prěnja winowatosć byrgarja: wolić. Naša swobodna demokratija je z wólbow žiwa. Přiznawam, zo je druhdy kusk wobćežne stanyć, do wólbneho lokala hić a tam swój křižik sadźić.
Dowěra je přewšo wažna
Křesćansko-socialny kubłanski skutk (CSB) je mjeztym hižo 30 lět nošer kubłanišćow. Swjedźeń tule póndźelu je nawodnistwo swojim w kubłanišćach skutkowacym sobudźěłaćerjam wěnowało. Milenka Rječcyna je so z kubłarku Katrin Pawlikec rozmołwjała.
Kak wažne je měć nošerja za kubłanišća, kotremuž dźěći, starši, wučerjo, komuny a dalši dowěrja?
Katrin Pawlikec: To je jara wažne, wosebje za dźěći, zo maja wone něšto, štož wone znaja, na čož móža so zepěrać a štož so wuwiwa. Tež za staršich je wažne měć partnera, wo kotrymž wědźa, zo móžeja so na njeho spušćeć. Wone swoje nazhonjenja dale dadźa.
Z kotreje přičiny w Pančicach-Kukowje skutkujeće?
Katrin Pawlikec: Naše kubłanišćo je wosebite. Kubłujemy dźěći wot žłobika hač do horta. Dźěći so znaja, chodźa z pěstowarnje zhromadnje do zakładneje šule, z kotrejž mamy kooperaciju. Jako kubłarka mje wjeseli, zo dźěći dlěje přewodźamy, zo je tež po jich času pola nas zetkamy. Zdobom wjeselu so, hdyž wone nas potom hišće spóznaja.
Generacije dźěći so změnjeja. Kak so Wy z tym angažujeće?
Nuk: AfD žadyn partner njeje
Byrnjež CDU jeho w kubłanskej politice wospjet zludała, njemóže sej kooperaciju z AfD předstajić, praji něhdyši předsyda Domowiny Jan Nuk w rozmołwje z Marcelom Braumanom.
Kak začuwaće wólbny bój přirunujo z wólbami, hdyž sće předsyda Domowiny był?
Jan Nuk: Za mój čas jako předsyda Domowiny njeje strona AfD hišće załožena była. CDU wojowaše w lěće 2004 wo zdźerženje absolutneje wjetšiny w sakskim parlamenće, štož pak so jej tehdy po 14 lětach knježenja w Sakskej wjace poradźiło njeje. W lěće 2004 buchu do sakskeho sejma třo Serbja woleni, Stanisław Tilich, Marko Šiman (wobaj CDU) a Hajko Kozel (Lěwica), 2009 tež Alojs Mikławšk (CDU). Serbja wojowachu tehdy wosebje wo dosć srědkow za Załožbu za serbski lud a wo stajne městno w rozhłosowej radźe MDR. Tute městno pak bu nam hakle w lěće 2021 zaručene.
Tehdom su strony wo hłosy wojowali, kotrež so wšitke na demokratiske principy liberalneje towaršnosće złožowachu. Dźensa dźe wo zachowanje tutych principow přećiwo prawicarsko-populistiskej a nacionalistiskej programatice AfD.
Za jutře rěčimy, nic za wčera
„Domiznu“ mjeztym wšitcy chcedźa – prawicarjo, lěwicarjo, nimale wšě politiske strony tutomu zapřijeću plakatiwnje hołduja. Domizna su korjenje, a wone tča w starej tradiciji – ludźo maja jasny wobraz wo zańdźenosći: Knježeše rjana zhromadnosć mjez ludźimi a swět běše někak w porjadku. Haj wšak, nimale w kóždej generaciji je wyšnosć na bitwišćach swojich wójnow synow ludźi woprowała. Holcy dyrbjachu so wudać nic lubosće, ale rozmnoženja zamóženstwa dla, hólcy su so w korčmach młóćili, a hdyž je knježk słužownicu wumocowała, běše tež to wuraz kruteho porjada. A runohódnosć kóždeho čłowjeka, z kotrejž cyrkej dźensa přećiwo ekstremistiskim stronam argumentuje, tehdom pod intaktnym knjejstwom duchownych scyła njeeksistowaše: Muž je wězo nad žonu stał, bohatstwo někotrych na kóšty chudoby mnohich běše „Boža wola“.
