Energiju do rukow gmejnow!
Planowana hoberska přestrjeń z připrawu fotowoltaiki na ratarskich polach w Delanach ludnosć w serbskej Łužicy znjeměrnjuje. Tomaš Rječka, předewzaćel a gmejnski radźićel w Radworju, w rozmołwje z Marcelom Braumanom na alternatiwy za gmejny skedźbnja.
Wšudźe so wo potrjebje rěči, tak chětře kaž móžno wjac připrawow wobnowjomneje energije zwoprawdźeć. Njeje to tež w zajimje wobydlerstwa, tón zaměr sćěhujo, inwestoram łužiske pola přewostajić?
T. Rječka: Cyle jasnje: Ně. Dokelž je dotal zakonsce postajene, zo njesměš tutu milinu do syće za wobydlerjow zapodawać. To ma něšto ze zrěčenjemi za koncesiju činić, kotrež nošerjam syće dowoleja, w zjawnym rumje milinowody twarić, a gmejnam zakazuja, paralelne syće wutworjeć. Tohodla poručam, najprjedy fotowoltaiku na třěše chěžow instalować, zo bychu swójby na swojej ležownosći produkowanu energiju wužiwać móhli.
Styki skrućić w Berlinje
W stolicy Němskeje bydlacy serbscy młodostni su njedawno wožiwjenje tam něhdy hižo wobstejaceho cyłka studentkow a studentow „Pawoł Nedo“ jako towarstwo młodych Berlinjankow a Berlinjanow wozjewili. Jan Bogusz je so z čłonom cyłka Symanom Sćapanom wo přičinach znowazałoženja a předewzaćach do přichoda rozmołwjał.
Što bě nastork za to, hižo raz eksistowacy cyłk serbskich studowacych w stolicy wožiwić?
S. Sćapan: Po tym, zo smy hižo wěsty čas w Berlinje žiwi, zwěsćichmy, zo tu drje někotři Serbja bydla. Zwisk pak mjez nimi je poměrnje snadny. Runje tež młodźi Serbja, kotřiž so do Berlina podadźa, nimaja takrjec žanu prawu móžnosć, so we ramiku wjetšeje skupinki Serbow zetkawać a wuměnjeć.
Kelko čłonow wašemu cyłkej „Pawoł Nedo“ tuchwilu přisłuša?
Hdyž dźěłowych mocow dosć njeje
Na Borborinym swjedźenju energijoweho předewzaća Łužiska energija a milinarnje (LEAG) minjenu póndźelu w Čornej Pumpje je předsyda cyłkowneje zawodneje rady za wobłuk energiju Uwe Teubner hordy wo 800 nowych sobudźěłacych rěčał, kotřiž su lětsa w LEAG dźěłać započeli. To je šwarna ličba, wšako je předewzaće dwaj blokaj w Janšojskej milinarni z wěstotneje rezerwy zaso za produkciju miliny aktiwizowało. Do předewzaća su hłownje ludźo přišli, kotřiž mějachu do toho swoje dźěłowe městno zwonka Łužicy abo su sej swój wšědny chlěb w mjeńšich zawodach w regionje zasłužili.
Dźěło přeco před chudobu nješkita
Dźěłowe městno hustodosć w Sakskej před chudobu njezachowa. To wuchadźa z třoch aktualnych rozprawow wo socialnej situaciji. Najebać aktualne krizy je tež pozitiwnych wuwićow.
Drježdźany (SN/mb). Po druhej rozprawje wo socialnym połoženju w Sakskej, kotruž je socialne ministerstwo předstajiło, wostawa hladanje starych ludźi najwjetše wužadanje: Ličba hladanja potrěbnych je so mjez 2005 a 2019 na něhdźe 251.000 podwojiła. Hač do 2035 dalše přiběranje na něhdźe 282.500 prognosticěruja. 8810 přidatnych hladanišćow w połnostacionarnych hladarnjach dyrbjało so hač do lěta 2035 wutworić, zo by so zastaranski niwow 2019 wobchować móhł. Za to je přirunujo z lětom 2017 hač do 2030 přidatnje 12.800 połnočasnych hladanskich mocow w ambulantnym a stacionarnym hladanju trěbnych. Bohudźak je ličba absolwentkow a absolwentow w hladanju starych w Sakskej mjez 2005 a 2020 jasnje postupiła, 2020 zakónči cyłkownje 1.215 šulerjow hladanja starych wukubłanje w Sakskej.
Slepjanšćinu nawuknyć
Slepjanske towarstwo Kólesko je iniciator rěčneje přiručki za slepjanšćinu. Nětko chcedźa jeho čłonojo publikaciju „Ho zachopjonku jo było to słowo. Slěpjański rozprajak – Schleifer Sprachführer“ wudać. Milenka Rječcyna je so z čłonku towarstwa Julianu Kaulfürstowej rozmołwjała.
W kotrej měrje sće Wy na projekće wobdźělena była?
J. Kaulfürstowa: Wobsahi sym jako sobudźěłaćerka Serbskeho instituta nadźěłała. Zakłady za to pak sym sej nazběrała w swojim skutkowanju jako čłonka towarstwa Kólesko. Předdźěła je towarstwo zdokonjało. Njeby-li tak było, njeby móžno było w jenož dwěmaj lětomaj tajku knihu nadźěłać.
Štó běchu partnerojo?
1842, 2022 – kročimy dale
„Wěsće wšak, zo mam tójšto ćežow ze swojej ,Tydźenskej nowinu‘. Dyrbju kóždy tydźeń do Budyšina do ćišćernje nowe přinoški wotedać a nowinu přehladać. Zo je to přeco pjećhodźinske pućowanje, wam njetrjebam powědać. To tež njewadźi, hórje je, zo dosć přinoškow njedóstawam.“ Tónle citat je Jan Wjela w swojej 1968 wušłej knize „Wulke přećelstwo“ Handrijej Zejlerjej, prěnjemu redaktorej časopisa wot 1842, z kotrehož su naše „Serbske Nowiny“ wurostli, do huby kładł. Najebać fantaziju awtora, kotryž chcyše na zakładźe historiskich žórłow młodym čitarjam zhromadne skutkowanje přećelow Handrija Zejlerja a Korla Awgusta Kocora znazornić, na kotrejuž tuchwilu w jubilejnym lěće spominamy, tute słowa połoženje tehdyšeho serbskeho nowinarstwa derje wopisuja.
Šulske towarstwo chce pomhać
W Drježdźanskej dnjowej skupinje w Nowym měsće přebywa pjeć dźěći w starobje 0 do třoch lět. Přistajena kubłarka posrědkuje jim serbsku rěč na maćernorěčnym niwowje. Skupina je w bydlenju zaměstnjena, hdźež maja rjanu zahrodku. Nětko je nošerstwo skupiny wotewrjene. Axel Arlt je so z jednaćelom Serbskeho šulskeho towarstwa (SŠT) Andreasom Ošiku rozmołwjał.
Što je předsydstwo SŠT póndźelu w tej naležnosći wobzamknyło?
A. Ošika: Předsydstwo SŠT je zwólniwe, nošerstwo serbskeje dnjoweje skupiny z kubłarku w Drježdźanach přewzać. Tutón rozsud twori zakład za dalše rozmołwy wo wuhotowanju trěbneho zrěčenja z dotalnym nošerjom. Je-li so nam poradźi konsens namakać, ličimy z tym, zo móžemy nošerstwo spočatk měrca 2023 přewzać.
Towarstwo „Stup dale“ pyta za rozrisanjom. Hdy je wone so na SŠT wobroćiło?
A. Ošika: Smy z medijow zhonili, zo je perspektiwa dźěćaceje dnjoweje skupiny njewěsta. Towarstwo Stup dale, kotrež so za skupinu angažuje, a SŠT mamoj zhromadny nadawk, posrědkować dźěćom serbsku rěč tak, zo móža ju wšědnje wužiwać. A to nas zwjazuje.
Kaž zwučene a tola trochu hinak
Njewěm, kak je so wam, lubi čitarjo, minjeny tydźeń šło, hdyž sće na to myslili, zo so nětko adwentny čas započnje. Ja mějach stajnje někak začuće, zo hnydom něchtó wokoło róžka přińdźe a zdźěli, zo tola zaso někajke koronowe wobmjezowanja płaća. Na kóncu pak nichtó přišoł njeje. Po wšěm zdaću mamy lětsa po dwěmaj lětomaj přestawki zaso adwentny čas, kaž běchmy jón do korony zwučeni, z adwentnymi nyšporami a koncertami, adwentnymi wikami, z paslenjom, zetkanjemi wuměnkarjow, z programami dźěći w starownjach a hladarnjach atd. Lisćina hodźała so hišće cyłu chwilu dale wjesć.
Hač pak budźe lětuši adwent woprawdźe tajki, kajkiž smy jón zwučeni? Minjeny pjatk su so w Budyšinje Wjacławske wiki zahajili. W zašłymaj lětomaj wšak běchu je wotprajili. Tuž njejsym sej dwójce kazać dał a so na nich trochu rozhladował. Při tym njebě ćežko spóznać, zo dyrbimy za praženu kołbasku, horce wino a popječene mandle lětsa hłubšo do móšnje přimnyć, hač běchmy to zwučeni, jako so wiki hišće w dokoronowym času wotměchu.
Zmysłso pozhubja
Rady dopominam so w tutych dnjach na wšelke europske a swětowe mišterstwa, pola kotrychž knježeštej dočasne wjeselo a euforija. Hdźež zamó nimale kóždy specielnje za turněry komponowane rytmiske hymny sobu zynčeć, hdźež sej dźěći hižo měsacy do toho Paninijowe nalěpki wuměnjachu. Prosće wosebite to začuće.
Nětko kula so kožany bul w golfowym staće Katar. Tam pak skutkuje hač dotal skerje wšitko kaž wulka inscenacija, město zo bychmy tu wo woprawdźitym koparskim wjeršku rěčeli. Ludźo, kotřiž maja so za wěsty pjenjez za fanow jednotliwych krajow wudać – što ma to z magiju tutoho přewšo woblubowaneho sporta zhromadneho? Z mojeho wida nic wjele. Zdobom pokaza tutón přikład jasnje, zo njehodźi so wšitko z pjenjezami narunać, sprawne emocije prosće kupić.
Němsko-pólsko-serbski swing
Towarstwo Kamjentny dom a Jeleniogórski Centrum kultury wuhotujetej zhromadnje z Budyskimi serwisowymi klubami Lions, Leo, Rotary a Soroptimist lětsa 6. raz beneficne koncerty pod hesłom „Swingin‘ Santa“. Kónc tydźenja prezentuja znate němske, pólske, serbske a jendźelske hodowne spěwy w šaće swinga w Budyšinje a 3. adwenta w Jeleniej Górje. Bosćan Nawka je so z Paulom Fischerom, zamołwitym za mjezynarodne projekty Kamjentneho domu, rozmołwjał.
Knježe Fischero, što chceće nam wo lětušim programje přeradźić?
